The Effect of Different Disciplines in Defining Art Terms: The Example of Lace

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 214 - 232, 10.08.2025

Songül Erdoğan

Öz

Needlework and lace have been one of the handicrafts that have attracted the most attention of Turkish women. Turkish girls and their mothers, acting with the understanding of “the girl in the cradle and the dowry in the chest”, have not been idle either to meet their daily needs or for dowry purposes. Their efforts contributed to the development of handicrafts such as needlepoint, lace and embroidery and led to the birth of a terminology in this field. In addition to classical needlepoint terms, since needlepoint art has its own secret language, needlepoint terms have been intertwined with folklore elements, and the message that the needlepoint artist wanted to give was effective in the naming of the terms. This situation has made oya terms not only the subject of lexicography but also of nomology, folklore, sociology and other sciences. The aim of this study is to reveal that only the knowledge of the field is not sufficient when defining terms, and that the data of other disciplines should also be utilized in the definition of terms with reference to needlepoint terms. The data of the study consists of the items determined from the term dictionary named “Türkiye Türkçesinde Oya ve Dantel Sanatları ile İlgili Söz Varlığı” and in addition to this, the materials we have compiled from the field for years. As a result of the compilations and scans, it was seen that most of the oya terms are related to social science. It has been reached the opinion that in addition to professional knowled-ge and dictionary knowledge, data on the society in which that art is practiced are also important when making interpretation in term studies.

Anahtar Kelimeler

term, lace, meaning in terms, society science, culture

Sanat Terimlerinin Tanımlanmasında Farklı Disiplinlerin Etkisi: Oya Örneği

Öz

Oya ve dantel Türk kadınının en çok ilgisini çeken el sanatlarından biri olmuştur. “Kız beşikte çeyiz sandıkta” anlayışı ile hareket eden Türk kızları ve anneleri gerek günlük ihtiyacını karşılamak gerekse çeyiz niyeti ile boş durmamıştır. Onların bu uğraşları oya, dantel, nakış gibi el sanatlarının gelişmesine katkı sağlamış ve bu alanda bir terminolojinin doğmasına sebep olmuştur. Klasik oya terimlerinin yanında oya sanatının kendine özgü gizli bir dilinin olması sebebiyle oya terimleri halk bilimi unsurları ile iç içe geçmiş, oya sanatçısının vermek istediği mesaj terimlerin adlandı-rılmasında etkili olmuştur. Bu durum, oya terimlerini sadece sözlük bilimin konusu olmaktan çıkarıp adbilim, halk bilimi, sosyoloji ve diğer bilimlerin de konusu hâline getirmiştir. Bu çalışmadaki amaç terim tanımları yapılırken sadece alan bilgisinin yeterli olmadığını terimlerin tanımlanmasında diğer disiplinlere ait verilerden de faydalanmak gerektiğini, oya terimlerinden hareketle ortaya koymaktır. Çalışmanın verilerini; “Türkiye Türkçesinde Oya ve Dantel Sanatları ile İlgili Söz Varlığı” adlı terim sözlüğünden tespit edilen madde başları ve buna ek olarak yıllarca sahadan derlediğimiz malzemeler oluşturmaktadır. Yapılan derleme ve taramalar sonucunda oya terimlerinin birçoğunun toplum bilimle ilgili olduğu görülmüştür. Terim çalışmalarında anlamlandırma yapılırken mesleki bilgi ve sözlük bilgisinin yanında o sanatın icra edildiği topluma yönelik verilerin de önem arz ettiği kanaatine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

terim, oya, terimlerde anlamlandırma, toplum bilim, kültür

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan (1976). Zanaat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Ku-rumu Yayınları.
• Altın, Alper (2021). Türk İslam Kubbelerinde Çarkıfelek Formları, Sanat Ta-rihi Yıllığı - Journal of Art History, 30, 29-80.
• Bahşişoğlu, Ayşegül., Kahveci, Mücella (2001). Türk Oyaları Kataloğu 1-2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayram, Muammer (1992). İğne Oyası Teknikleri ve Kastamonu İğne Oyaları. Ankara.
• Boz, Erdoğan (2017). Terim Bilimin Sorunlarına Dair. 2017 Türk Dili Arma-ğan Kitabı, 229-237. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çomaklı, Zekiye (2008). Anam Başka Bağlar Bacım Bir Başka “Erzurum Oya-ları”. Erzurum: Aktif Yayınevi.
• Derleme Sözlüğü (1993). 12 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dinçer, Şaziye (2011). Sözlük birimlerin Oluşturulmasına Metinlerarası İlişki-ler Bağlamında Bir Bakış Denemesi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 4, 31-39.
• Dinçer Bahadır, Şaziye (2021). Sözlüğün Ruhu (Sözlüğün Ne Olduğu Üzerine Kısa Bir Deneme). Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 61-69.
• Doğan, Nuh (2012). Ad Bilimi Açısından Havza ve Vezirköprü Ağızlarında Oya Adları, Samsun Sempozyumu Bildirileri (13-16 Ekim 2011 Samsun), 1, 431-439.
• Erdoğan, Songül (2017). Oya Adlarındaki Ünlü Kişiler ve Meslekî Kavramlar, 4. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2017 Niğde), 241-246. Niğde.
• Erdoğan, Songül (2018). Ara ve Uç Sözcüklerinin Anlamı ve Türkçedeki Ara ve Uç Adları, 2. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu (20-22 Nisan 2018 Makedonya) (Ed. Osman Kubilay Gül), 195-202. Ankara.
• Erdoğan, Songül (2020). Anadolu Ağızlarındaki Oya Adları Üzerine Bir Tas-nif Denemesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (101), 199-214.
• Erdoğan, Songül (2020). Türk Oyalarının Dili. XII. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri (21-23 Ekim 2020 Ankara), 885-896.
• Erdoğan, Songül (2022). Kırşehir Yöresi Oya Sanatına Dair Söz Varlığı. Ka-radeniz Araştırmaları, 19 (74), 415-428.
• Erdoğan, Songül (2022). Türkiye Türkçesinde Oya ve Dantel El Sanatları ile İlgili Söz Varlığı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Erdoğan, Songül (2024). Niğde Yöresi Ağızlarında Oya ve Dantel Terminolo-jisi, (Ed. Gülün Öztürk, Meryem Arslan). Niğde Yazıları 2, 489-513. Konya: Kömen Yayıncılık.
• Girişen, Nilay (2020). “Terminolojide Tanım ve Tanım Çözümleme Ölçütleri”. Uluslararası Disiplinler Arası Dil Araştırmaları (DADA) Dergisi, 1, 53-73.
• Kahraman, Mehmet (2024). Terim Sözlükleri ile Genel Sözlüklerin Karşılaş-tırması Üzerine Bir İnceleme: Ädebïettanw Termïnderiniñ Sözdigi Örneği, Söylem Filoloji Dergisi, 9 (2), 1069-1093.
• Onuk, Taciser (2005). Osmanlı’dan Günümüze Oyalar. Ankara: Atatürk Kül-tür Merkezi Başkanlığı.
• Onuk, Taciser (2005). Osmanlı’dan Günümüze Oyalar. Ankara: Kültür Ba-kanlığı Yayınları.
• Oral, Canan (2010). Amasya İğne Oyaları. Amasya: Amasya Valiliği Yayınları.
• Şenol, Sevgi (2003). Balıkesir Boncuk Oyakları. Bursa: Güngör Matbaacılık.