Eylem Tanımlarında Verilen Eşdizim Bilgisinin Sunuluşu: “Kubbealtı Lugatı" Örneği

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 40 - 52, 10.08.2025

Nazmi Alan

Öz

Eylemler tanımlanırken birtakım dilbilgisel ve anlamsal etiketler-den faydalanılmaktadır. Bunlar sözcüğün türü, kökeni, mecaz anlamı, eskicil olması vb. Bazen bu bilgilerin doğrudan tanıma yerleştirildiği de görülmektedir. Bu çalışmada genel sözlüklerden olan Kubbealtı Lugatı’ndaki eylemlerden hareketle bu bilgilerden biri olan eşdizim bilgisinin nasıl sunulduğu ele alınmıştır.
Kubbealtı Lugatı’nda eylemler tanımlanırken bazı anlamlarında parantez içerisinde eylemin hangi sözcükle birlikte kullanıldığını bilgisi verilmektedir: Örneğin, Çek- eyleminin 20. anlamında (Dayak, kötek, sopa vb. ile); 21. anlamında (Cetvel, çizgi, hat, kenar vb. kelimelerle); 22. anlamında (İp, sehpâ, darağacı kelimeleriyle); 23. anlamında (Asker, ordu, kuvvet gibi kelimeler-le); 24. anlamında (Bayrak, sancak vb.).
Kubbealtı Lugatı’nda eylemlerin alt anlamlarında bu eşdizim bilgisi sunulurken hangi sözcükle birlikte kullanılacağı bazen doğrudan parantez içinde bazen de yine parantez içerisinde “kelimeleriyle, ile berâber; ile, için, vb.; vb. ile; vb şeyler, vb. kelimelerle, vb. kelimeler için; gibi kelimelerle” ifadeleri ile verildiği görülmektedir. Bu çalışma da verilen parantez içindeki bilgilerin eşdizim sözlükleri de göz önünde bulundurularak bu sunuluşa dair saptamalar ve değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sözlükbilim , Tanım , Eylem , Eşdizimlik , Kubbealtı Lugatı

Eylem Tanımlarında Verilen Eşdizim Bilgisinin Sunuluşu: “Kubbealtı Lugatı” Örneği

Öz

Kaynakça

• Atkins, B.T.S., & Rundell, M. (2008). The Oxford Guide to Practical Lexicography. New York: Oxford University Press.
• Benson, M., Benson, E. and Ilson, R. (1986). BBI Combinatory Dictionary of English. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins.
• Castro B., M. and Faber, P. (2014). Collocation Dictionaries: A comparative Analysis. MonTi: Monografías de Traducción e Interpretación 6: 203-235.
• Crowther, J., Dignen, S., & Lea, D. (2002). Oxford Collocations Dictionary for Students of English. 1st edition. Oxford: Oxford University Press.
• Cruse, D. A., (1986). Lexical Semantics, Cambridge: Cambridge University Press.
• Çetinkaya, B. (2009). Eşdizimli sözlükler. Turkish Studies, 4(4), 196-206.
• Eken, N. T. (2016). Eşdizimlerin Saptanmasına ve Betimlenmesine Yönelik Kuram ve Yaklaşımlar, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13/33, 28-47.
• İmer, vd. (2011) Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Kubbealtı Lugatı (https://lugatim.com/).
• Mayor, M. (2013). Longman Collocations Dictionary and Thesaurus. Pearson Longman.
• McGee, I. (2012). Collocation Dictionaries as Inductive Learning Resources in Data-driven Learning: an Analysis and Evaluation. International Journal of Lexicography, 25/3, 319-361.
• McIntosh, C., Francis, B. and Poole, R. (eds.) (2009). Oxford Collocations Dictionary for Students of English. 2nd edition. Oxford: Oxford University Press.
• Mel’čuk, I. (1998). “Collocations and Lexical Functions” (Ed. A.P. Cowie) Phraseology:theory, Analysis and Applications, Oxford University Pres, 23-54.
• Mitchell, T.F., (1971). “Linguistic Goings on. Collocations and other Lexical Matters Arising on the Syntagmatic Record”, Archivum Linguisticum. II, 35-69.
• Özkan, B. (2012). Türkiye Türkçesinin Eş Dizimi Sözlüğü, IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, II. Cilt, 93-102.
• Özkan, B. (2020). Türkiye Türkçesi Ön Adlarla Adların Birlikte Kullanımı ve Eş Dizimi Sözlüğü-Derlem Tabanlı Bir Uygulama-, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Piet, S. (1996). A Practical Guide to Lexicography (Terminology and lexicography research and practice). Leiden: Institute for Dutch Lexicology.
• Rundell, M. (2010). Macmillan Collocations Dictionary. Oxford: Macmillan.
• Svensén, B. (2009). A Handbook of Lexicography. Cambridge: Cambridge University Press.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yayınları.