Türk Evinde Avlu Kullanımının Afyonkarahisar Özelinde İncelenmesi

Year 2023, Volume: 3 Issue: 1, 35 - 56, 21.06.2023

Günay Elif Çetingül , Mahmut Ülküer Abi

https://doi.org/10.59732/dae.1210552

Abstract

İnsanların zamanla değişen ve çeşitlenen ihtiyaçlarına göre bir mekân kurgusu oluşmuştur. Bu mekân, barınma ihtiyacı ile farklı bir boyut kazanmıştır. İnsanın doğayla iletişim kurma arzusu doğrultusunda mekân organizasyonu gelişmiştir. Yapılar doğayla irtibat kuracak şekilde tasarlanmış, kapalı ve açık mekânlar arasında bir ilişki kurulmuştur. Bu bağlamda etrafı korunaklı duvarlarla çevrili, üstü açık mekân olarak tanımlanan avlu kavramı giderek önem arz etmiştir. Geleneksel Türk evi plan şeması bir avlu etrafında şekillenmiştir. Avlunun evin içindeki konumu plan organizasyonuna göre farklılık gösterse de genellikle ortak bir amaç için kullanılmıştır. Avlu, bölgenin kültür, iklim ve topografya özelliklerine göre farklı konum ve formda gelişmiştir. Bu çalışmada geleneksel Türk evinin tanımı, tarihçesi ve Türk evi plan tipleri incelenmiştir. Geleneksel Türk evinde avlu kullanımı ve tarihçesi, avlu formunu etkileyen faktörler, Afyonkarahisar bölgesi özelinde; evlerin yapım sistemi, bölgede yaygın olarak kullanılan plan tipi, avlu kullanımı, arazi eğimiyle avluda oluşan kot farkı, bölgedeki iklimin avlu konumu üzerindeki etkisi, avluda bulunan elemanlar, mahremiyet ve güvenlik etkisiyle avlunun genellikle evin arka cephesinde konumlanması, avlunun mekân ile ilişkisi geleneksel evler üzerinden anlatılmıştır. Bu çalışma sonucunda geleneksel Türk evinin oluşmasında avlunun önemi vurgulanmış ve bu kültürün gelecek nesillere aktarılması amaçlanmıştır.

Keywords

Geleneksel Türk evi, avlu, mekan organizasyonu, avlu formu

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

Use Courtyard Of Turkish Houses Research Of Afyonkarahisar Region

Abstract

The changing and diversifying needs of people have formed a space fiction, which gained a new dimension with the need for shelter. Space organization developed in line with the human desire to communicate with nature, resulting in buildings that establish contact with nature and a relationship between indoor and outdoor spaces. The courtyard, defined as an open space surrounded by sheltered walls, has become increasingly important. Traditional Turkish house plans are centered around a courtyard, which varies in location and purpose. The courtyard has developed in different locations and forms according to the culture, climate, and topography of the region. This study examines the definition, history, and plan types of traditional Turkish houses. It explains the use and history of courtyards, the factors affecting their form, and the construction systems and plan types commonly used in the region. The elevation difference due to the slope of the land, the effect of the climate, the elements in the courtyard, and the location of the courtyard on the back facade of the house are also discussed. This study emphasizes the importance of the courtyard in the formation of the traditional Turkish house and aims to transfer this culture to future generations.

Keywords

Traditional Turkish House, Courtyard, Space Organization, Courtyard Form

Project Number

-

References

• Abbasoğlu, H., & Özdoğan, M. (1999). Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut Ve Yerleşme. Tarih Vakfı Yayınları.
• Abi,(2003). Mahmut Ülküer Abi, Afyon kitap kulubünün düzenlediği bir etkinlik kapsamında 2003 yılında Cengiz Bektaş ile birlikte Turgut Cansever'in Taksim Sıraselviler'de evini ziyaret etmiş ve bu söyleşide belirtmiştir.
• Abi, M. Ü. (2020). Detaylarda Afyonkarahisar (Aralık 2020, C. 2). Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Abi, M.Ü. (2022). Mahmut Ülküer Abi'nin bu konakta yaşamasından dolayı kendi bildirisidir.
• Aliağaoğlu, A. (2003). Afyon’da Şehir Morfolojisinin İki Unsuru:Cadde Sokak Sistemi ve Konutlar. Coğrafi Bilimler Dergisi. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000032
• Anonim.,(2001). Afyonkarahisar Kütüğü (Uyum Ajans, C. 1). Uyum Ajans.
• Anonim.,(2012). Ahiretin sorumluluğunu taşımak ve dünyayı güzelleştirmek üzerine [pdf]. https://www.ilem.org.tr/images/01_turgut_cansever-2012-kitapcik.pdf 26.02.23.
• Anonim.,(2023).Ulu konağın restorasyonunu yapan Tasarım İşliği ofisinden alınmıştır. Burmalı Mahallesi Enstitü Caddesi No:21-A Merkez/Afyonkarahisar.
• Bektaş, C. (1996). Türk Evi. Yapı Kredi Yayınları.
• Bozkurt, S. G., & Altınçekiç, H. (2013). Anadolu’da Geleneksel Konut ve Avluların Özellikleri ile Tarihsel Gelişiminin Safranbolu Evleri Örneğinde İrdelenmesi. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 63(1), 69-91.
• Burkut, E. B. (2014). Osmanlı/Türk Evi Mekân Kurgusunu Modern Konut Mimarisinde Okumak [Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Mühendislik Ve Fen Bilimleri Enstütüsü,Yüksek Lisans Tezi]. http://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/handle/11352/1913
• Cansever, T. (2013). İslamda Şehir Ve Mimari (8. bs). Timaş Yayın.
• Cansever, T. & Burkut, E.B. & Kazan, H.& Alver, K. & Şentürk, M. & Can, M.F. (2019).Kültürel, Mimari ve Sosyal Hayatımızın Tanıkları: Türk Evleri, (Ed. Köksal Alver),Ümraniye Belediyesi, İstanbul.Cantay, T. (1997). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 4, s. 847). Meb.
• Cezar, M. (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık (1.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çetin, S. (2012). Geç Osmanlıdan Erken Cumhuriyete İç Batı Anadolu’da Kentsel Yapının Değişimi: Manisa, Afyon, Burdur ve Isparta Kentleriİ Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. METU Journal of the Faculty of Architecture, 29(2), 89-126.
• Çoksolmaz, E. (2011). Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşmelerinin Anadolu’daki Dağılımı [Selçuk Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstütüsü,Yüksek Lisans Tezi,Konya]. http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/1596
• Dizdar, S. İ. (2009). Mübadele Ve Konut Bağlamında Mersin İhsaniye Mahallesi. TÜBA Kültür Envanteri Dergisi, 7, 123-136.
• Ekim, E. (2012). Türk Evinde Yaşam Alanı: Avlu. İstanbul Teknik Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü,Peyzaj Mimarlığı,Yüksek Lisans Tezi.
• Eldem, S. H. (1954). Türk Evi Plan Tipleri, Istanbul: Istanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Eraslan, A. (1996). Mezopotomya Bölgesinde Tarihi Çağlarda Görülen Konut Mimarisi Tipolojisi [İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/713921
• Eraslan, A. (2010). Mezopotamya Konut Mimarisinde Merkezi Avlu Plan Tip’inde Mekân Kullanımı (M.Ö. 3000-562), Türk Arkeoloji Ve Etnografya Dergisi. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 10. https://www.academia.edu/14890061/Mezopotamya_Konut_Mimarisinde_Merkezi_Avlu_Plan_Tipi nde_Mekan_Kullan%C4%B1m%C4%B1_M%C3%96_3000_562_
• Erdoğan, E. (1996). Anadolu Avlularının Özellikleri Ve Düzenleme İlkeleri Üzerinde Karşılaştırılmalı Bir Araştırma [Ankara Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü,Doktora Tezi]. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/35087
• F.Meral Halifeoğlu, & Dalkılıç, N. (2006). Mardin-Savur Geleneksel Kent Dokusu Ve Evleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 11(1). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202812
• Gabriel, A. (1938). Türk Evi, Arkitekt. 1938(570). http://dergi.mo.org.tr/detail.php?id=2&sayi_id=62
• Güneş, M. (2019). XX. Yüzyıl Başlarında Afyonkarahisar’da Yaşanan Bir Felaket (1902 Yangını ve Yangınzedeler İçin Yapılan Yardımlar). History Studies, 11(4). https://www.historystudies.net/xx- yuzyil-baslarinda-afyonkarahisarda-yasanan-bir-felaket-1902-yangini-ve-yanginzedeler-icin-yapilan- yardimlar_1479
• Halifeoğlu, F. M., & Dalkılıç, N. (2006). Mardin-Savur Geleneksel Kent Dokusu ve Evleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 11(1).
• Hasol, D. (2022). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü (20. bs). YEM Yayın. Kançal, F. (2004). TDV İslam Ansiklopedisi (C. 15, s. 588).
• Karazeybek, M., Polat, Z., & İlgar, Y. (2005). Afyonkarahisar vakıf eserleri: Merkez (No. 60). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Kazmaoğlu, M., & Tanyeli, U. (1979). Anadolu Konut Mimarisinde Bölgesel Farklılıklar. http://katalogtarama.cekulvakfi.org.tr/resimler/3/14/22375/m000002169.pdf
• Kuban, D. (1975). Sanat Tarihimizin Sorunları. Çağdaş Yayınları.
• Kuban, D. (1982). Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kuban, D. (1995). Türk “Hayatlı” Evi (Mısırlı Matbaaclık A.Ş).
• Kuban, D. (2017). Türk Ahşap Konut Mimarisi (Ayhan Matbaası). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Küçükerman, Ö. (1985). Kendi Mekanın Arayışı İçinde Türk Evi. Apa Ofset Basımevi Sanayi ve Ticaret A.ş.
• Okuyucu, Ş. E. (2011). Çağdaş Eğitim Yapılarında Avlunun Göstergebilimsel Açıdan Değerlendirilmesi, [Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstütüsü, Doktora Tezi]. http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/1361?show=fullÖzek Karadeniz, Y. (2010). Geleneksel Afyonkarahisar Evlerinin Sürdürülebilir Mimarlık İlkeleri Bağlamında Değerlendirmesi [Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi]. https://acikerisim.msgsu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.14124/1731
• Özpınar, H. (2020). Bir Misyonerin Gözünden Afyonkarahisar’da Büyük Yangın 1902, Taşpınar Dergisi. 23, 104.
• Öztank, N. (2013). Afyonkarahisar Geleneksel Konut Mimarisi ve Sokak Dokusunun Analizi. Ege Mimarlık, 2(84), 44-49.
• Pfeifer, G., & Brauneck, P. (2008). Row Houses.
• Rapoport, A. (2005). Culture, Architecture and Design (2005. bs). Locke Science Publishing Company,Inc. http://www.egyptarch.gov.eg/sites/default/files/pdf/Books/Culture%20Architecture%26Design.pdf
• Saatçi, S. (2019). Halep Geleneksel Evleri Ve Özellikleri. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 13. https://doi.org/10.16947/fsmia.582433
• Scudo, G. (1988). Climatic Design In The Arab Courtyard House. https://www.archnet.org/publications/4375 Sezgin, H. (2006). Yöresel Konut Mimarisi Ve Türkiye’deki Örnekleri Hakkında. Tasarım+Kuram, 3(4), 1-20. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tasarimkuram/issue/22531/240787.
• Shokouhian, M., Soflaee, F., & Nikkhah, F. (2007). Environmental effect of courtyard in sustainable architecture of Iran (Cold regions). In 2nd PALENC Conference and 28th AIVC Conference on Building Low Energy Cooling and Advanced Ventilation Technologies in the 21st Century
• Şahin, G. (2002). XVII.Yüzyılın Sonlarında Afyonkarahisar Sancağının İdari ve Fiziki Yapısı. https://dergipark.org.tr/en/pub/egetid/issue/5045/68766
• Şimşek, O. (2015). Büyük Selçuklu Mimarisinde Avlu Kimliği. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 5. https://doi.org/10.16947/fsmiad.14203
• Uyan, M. (2004). Anadolu’nun Kilidi Afyon. Afyon Valiliği.
• Yıldırım, K., Kahraman, N., & Hidayetoğlu, M. L. (2003). Geleneksel Afyonkarahisar Evlerine Ait Kapıların İncelenmesi. 11.