HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ GELENEKTE BİLGİ VE İMAN

Year 2021, Volume: 3 Issue: 2, 324 - 349, 01.12.2021

Engin Erdem

Abstract

Bu makalede İslâm düşünce geleneğinde Hanefî-Mâtürîdî çizgideki düşünürlerin görüş- lerine referansla bilgi-iman ilişkisi konusu ele alınacaktır. Bunu yaparken cevabı aranacak temel sorular şunlar olacaktır: Tanrı’nın varlığını bilmek niçin insanın birinci ve en temel görevidir? Taklide dayanarak Tanrı’nın varlığına inanmak niçin doğru bir yol olamaz? Kur’ân körü körüne atalarının yolunu taklit edenler hakkında ne söylemektedir? İnsanın bilgi edinme vasıtaları nelerdir? Duyu-ötesi bir varlık olarak Tanrı’nın varlığını bilmek nasıl mümkün olabilir? Bilmek ile iman etmek arasındaki fark nedir? Bilgi, iman ve güven arasında ne tür bir ilişki söz konusudur?

Keywords

Bilgi, İman, Akıl, Güven, Ahlak

المعرفة والإيمان في التقليد الحنفي الماتريدي

Abstract

في هذه المقالة، ستتم مناقشة موضوع علاقة المعرفة بالمعتقد بالرجوع إلى آراء المفكرين في الخط الحنفي ـ الماتريدي في تقاليد الفكر ّ الإسلامي ُ . أثناء القيام بذلك، ستكون الأسئلة الأساسية التي يجب الإجابة ّٰ عنها هي: لماذا تعتبر معرفة وجود الل ّ الواجب الأو ّ ل والأساسي للإنسان؟ لماذا لا تكون الطّ ّ ريقة الص ّٰ حيحة للإيمان بوجود الل على أساس التقليد؟ ّ وماذا يقول القرآن فيمن قلد آباءه بشكل أعمى؟ ما وسائل البشر لاكتساب ّٰ المعرفة؟ كيف يمكن معرفة وجود الل ّ ككيان فوق الحس؟ ما الفرق بين العلم والاعتقاد؟ ما نوع العلاقة بين المعرفة والإيمان والثقة؟

Keywords

المعرفة, الإيمان, العقل, الثقة, الأخلاق

References

• الجصاص، الإمام أبي بكر أحمد ب. علي الرازي. الفصول في الأصل. تحقيق. أ. ج. النشمي. 4 مجلدات. الكويت: 1994.
• الجرجاني، علي ب. محمد ب. علي. كتاب التعريفات. تحقيق. ت. إ. خضر. بيروت: دار المعرفة، 2007.
• الدبوسي، القاضي، أبي زيد عبد الله ب. عمر ب. عيسى. الأمد الأقصى. تحقيق. م. عطا. بيروت: دار الكتبية، 1985.
• ------------. تقويم الأدلة في أصول الفقه. بيروت: دار الكتب العلمية، 2001.
• الأصفهاني الإمام شمس الدين. تشديد القواعد في شرح تجريد العقائد المجلد 2. تحقيق. خالد ب. حماد العدواني. الكويت: دار الضياء، 2012.
• الماتريدي أبو منصور. تأويل القرآن. تحقيق. أحمد فانلي أوغلو وبكير طوبال أوغلو. 19 مجلد. إسطنبول: ميزان، 2005.
• النسفي. أبو المعين ميمون ب. محمد. تبصرة الأدلة في أصول الدين. تحقيق حسين أتاي. 2 مجلد. أنقرة: منشورات رئاسة الشؤون الدينية، 2004.
• الرازي، قطب الدين. شرح الإشارات للخوجة نصرالدين الطوسي للإمام فخر الدين الرازي. إسطنبول: المطبعة العامرة، 1290.
• الرازي، قطب الدين. شرح متن الشمسية. إسطنبول: دار محمود باي للطباعة، 1288.
• الطوسي، نصر الدين. شرح الإشارات في التنبيهات. 3 مجلدات. الرمال نشر البلاغة، h. 1383.
• Albayrak, Halis. “Gayba iman mı Gaybda İman mı?”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-5 (İslâm Düşüncesinde Gayb Problemi 1) içinde. Thk. Bedreddin Çetiner, 1: 61-71. İstanbul: Ensar, 2003.
• Amesbury, Richard. “Fideism”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2017 Edition). Ed. Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/fideism/ (04.07.2018).
• Aristoteles. Metafizik. Çev. A. Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• Ay, Mahmut. “Kelâm’da Akıl-İman İlişkisi: Temel Teolojik Yaklaşımlar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52. sy. 1 (2011): 49-68.
• Bishop, John. “Faith”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition). Ed. Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/archives/ win2016/entries/faith/ (11.06.2018).
• El-Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali. Şerhu’l-mevâkıf. Çev. Ömer Türker. 1 cilt. İstanbul: Kırk Gece Yayınları, 2011.
• Ceylan, Hadi Ensar. “İbn Sînâ ve Fıkıh: Şeriatın Hikmet Boyutu”. Eş-Şeyhu’r-Reis İbn Sînâ içinde. 1:187-202. Ankara: DİB yayınları, 2015.
• Correa, Dale June. “Testifying Beyond Experience: Theories of Akhbâr and the Boundaries of Community in Transoxasanian Islamic Thought in 10th-12th Centuries CE”. Doktora Tezi, New York University, 2014.
• Demirtaş, Mehmet. “Kant’ın ‘İmana Yer Açmak İçin Bilgiyi İnkâr Etmem Gerekti’ Sözünün İman ve Bilgi Açısından Değerlendirilmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, sy. 1(2013): 289-303.
• Denkel, Arda. Bilginin Temelleri. İstanbul: Metis, 1998.
• Erdem, Engin. Varlıktan Tanrı’ya İbn Sînâ’nın Metafizik Delili. İstanbul: Endülüs, 2016.
• Erdem, Sabri. “Anlambilim Açısından İman Sözcüğü”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48. sy. 1(2007): 47-55.
• Esen, Muammer. İman, İmanla İlgili Temel Kavramlar ve Temel İnanç Esasları. Ankara: İlâhiyât, 2006.
• “Kur’ân’da Akıl-İman İlişkisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52. sy.2 (2011): 49-68.
• İbn Sînâ. Kitâbu’ş-şifâ: Metafizik. Çev. Ekrem Demirli ve Ömer Türker. 2 cilt. İstanbul: Litera, 2004.
• İşaretler ve Tembihler (el-İşârât ve’t-tenbîhât). Çev. Durusoy, Ali. Muhittin Macit ve Ekrem Demirli. İstanbul: Litera, 2005.
• Kitâbu’ş-şifâ: Metafizik. Çev. Ekrem Demirli ve Ömer Türker. 2 cilt. İstanbul: Litera, 2005.
• Kitâbu’ş-şifâ: Mantığa Giriş. Çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2006.
• İmam-ı Âzam, Ebû Hanîfe. “el-Âlim ve’l-müteallim”. İmam-ı Âzam’ın Beş Eseri. Çev. Mustafa Öz. 1: 7-32. İstanbul: İFAV yayınları, 2013.
• Kâdî Abdülcebbâr. Şerhu’l-usûli’l-hamse. Çev. İlyas Çelebi. 2 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason. Çev. W. S. Pulhar. Cambridge: Hackett Publishing Company, 1996.
• Kierkegaard, Søren. Concluding Unscientific Postscript. Çev. D. F. Swenson ve W. Lowrie. Princeton: 1941.
• Köksal, A. Cüneyd. “Hanefi Fıkıh Düşüncesinde Akıl Kavramı ve Dört Mertebeli Akıl Anlayışı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40. sy. 1 (2011): 5-44.
• El-Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-tevhîd. Çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: TDV yayınları, 2002.
• Özcan, Hanifi. Epistemolojik Açıdan İman. İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1997.
• Pascal, Blaise. Pensées. Çev. A. J. Krailsheimer. New York: Penguin Books, 1995.
• Popkin, Richard H.. “Fideism”. The Encylopedia of Philosophy. Ed. Paul Edwards. 8 cilt. New York: The Macmillan Company, 1967.
• Mehmet Sait, Reçber. Tanrı’yı Bilmenin İmkânı ve Mahiyeti. Ankara: Kitâbiyât, 2004.
• “Akıl ve İman”. Din Felsefesi. Ed. Recep Kılıç. 1:185-208. Ankara: ANKÜZEM, 2013.
• Smith, Wilfred Cantwell. “Son Dönem İslâm Tarihinde İman; Tasdik’in Anlamı”. Çev. Mehmet Demirtaş. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2. sy.1 (2014): 375-411.
• Türker Ömer. “Ebû Zeyd ed-Debûsî’de Varlık ve Bilgi İlişkisi Bakımından Ruh Meselesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi. sy. 20 (2008): 39-58. Yaltkaya, M. Şerefeddin. “İbn Sînâ’nın Basılmamış Şiirleri”. Büyük Filozof ve Tıp Üstadı İbni Sina: Hayatı ve Eserleri Hakkında Tetkikler içinde, 1: 540-551. Ankara: TTK Basımevi, 2009.