Dış Ticarette Demiryolu Taşımacılığının Stratejik Durumu: Türkiye Analizi

Year 2025, Issue: 21, 124 - 141, 31.01.2025

Muhammed Turgut , Şule Güngör

https://doi.org/10.47072/demiryolu.1474807

Abstract

Demiryolu taşımacılığı, içerisinde bulundurduğu avantajlar sayesinde dış ticarette önemli bir taşıma türü olmaktadır. Bu açıdan ülkeler dış ticarette taşımacılık faaliyetlerinin gelişebilmesi açısından yürüttükleri yatırım politikalarında hâlihazırda var olan karayolu ağ bağlantısının yanı sıra demiryolu ağ bağlantısı da desteklenmeye yönelik çalışmalar yapmaktadırlar. Türkiye demiryolu bağlantısı bölgesel bazda gelişme göstermiş fakat söz konusu gelişmelerin devamına da açık potansiyel taşımaktadır. Demiryolu bağlantısı ile ülke içindeki ticari faaliyetler ve yolcu taşıması yürütülebildiği gibi dış ticaret kapsamında da fayda sağlanabilmektedir. Türkiye dış ticaretinde diğer taşımacılık türlerine alternatif olması, maliyet ve elleçleme gibi avantajlar yaratması nedeniyle demiryolu taşımacılığı dış ticareti besleme noktasında önem taşımaktadır. Bu husustan yola çıkarak bu çalışmada Türkiye dış ticaretinde demiryolu taşımacılığının mevcut durumu incelenmiş ve stratejik önemi ele alınmıştır. Çalışmada mevcut raporlar, istatistiki bilgiler, uzman görüşleri dikkate alınarak SWOT analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda düşük maliyet, mevcut ağ bağlantısı, Türkiye iş gücü potansiyeli ve üretim gücü gibi hususlar güçlü yön olarak belirlenmiştir. Bunun yanı sıra liberalleşen taşımacılık operasyonları, modern olmayan ağlar, yüksek altyapı maliyeti ve eğitim kurumlarındaki yetersiz eğitim zayıf yön olarak tespit edilmiştir. Jeopolitik konum, demiryolu projeleri ve dış ticaret iş hacmindeki istikrarlı artış fırsat; politik istikrarsızlık, denizyolu ve karayolunun dış ticaret taşımalarında aktif rol alması ve demiryolunun işletim maliyetleri tehdit olarak belirlenmiştir.

Keywords

Demiryolu, Dış Ticaret, SWOT Analizi, Demiryolu Taşımacılığı.

Strategic Situation of Railway Transportation in Foreign Trade: Türkiye Analysis

Abstract

Railway transportation is an important type of transportation in foreign trade thanks to its advantages. In this respect, countries work to support the railway network connection as well as the existing road network connection in their investment policies in order to develop transportation activities in foreign trade. Türkiye's railway connection has developed on a regional basis, but it also has the potential for the continuation of these developments. With the railway connection, commercial activities and passenger transportation within the country can be carried out, as well as benefits within the scope of foreign trade. Railway transportation is important in terms of feeding foreign trade as it is an alternative to other types of transportation in Turkey's foreign trade and creates advantages such as cost and handling. Based on this issue, in this study, the current situation of railway transportation in Turkey's foreign trade is examined and its strategic importance is discussed. SWOT analysis technique was used in the study, taking into account existing reports, statistical information and expert opinions. As a result of the research, issues such as low cost, existing network connection, Turkey's workforce potential and production power were determined as strengths. In addition, liberalized transportation operations, non-modern networks, high infrastructure costs and inadequate education in educational institutions have been identified as weaknesses. Geopolitical location, railway projects and the steady increase in foreign trade business volume provide opportunities; Political instability, the active role of maritime and road transport in foreign trade transportation, and the operating costs of the railway have been identified as threats.

Keywords

Railway, Foreign Trade, SWOT Analysis, Railway Transportation

References

• [1] E. Gül, and A. Kamacı, “Dış ticaretin büyüme üzerine etkileri: bir panel analizi”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, no. 3, pp. 81-89, 2012
• [2] UTİKAD, “Uluslararası taşımacılık ve lojistik hizmet üretenleri derneği lojistik sektörü raporu”, 2022.
• [3] Y. Bayraktutan, and M. Özbilgin, “Uluslararası ve yurtiçi ticarette taşıma türlerinin payı: Bir analitik hiyerarşi prosesi (AHP) uygulaması”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 6, no. 2, pp. 405-436, 2012
• [4] A. Takım, and Ş. M. Ersungur, “Taşıma şekillerine göre Türkiye’de dış ticaretin analizi: Mevcut durum, sorunlar ve beklentiler”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 19, no. 3, pp. 357-376, 2015
• [5] A. Demirbilek, “Küresel ticarette lojistik performans düzeyi ile havayolu kargo taşımacılığı ilişkisi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2018.
• [6] Ö. Bora, “COVİD-19’un Türkiye’nin dış ticaret taşıma türlerine etkisinin incelenmesi”. JINENIS, vol. 1, no. 2, pp. 65-77, 2022, doi: 10.5281/zenodo.7487537
• [7] H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, 19.Baskı, İstanbul: Güzem Can Yayınları, 2013
• [8] B. Kıran, and B. Güriş, “Türkiye’de ticari ve finansal dışa açıklığın büyümeye etkisi: 1992-2006 dönemi üzerine bir inceleme” Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 11, no. 2, pp. 69-80, 2011
• [9] N. Aslan, and D. Yörük, “Teori ve uygulamada dış ticaret hadleri ve kalkınma ilişkisi”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, vol. 27, no. 2, 2008
• [10] N. Serin, Dış Ticaret ve Kalkınma, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1981
• [11] F.F.R., Ramos, "Exports, ımports, and economic growth in portugal: evidence from causality and cointegration analysis" Economic Modelling, no. 18, pp. 613-623, 2001, https://doi.org/10.1016/S0264-9993(00)00055-9
• [12] S. Agayev, "İhracat ve ekonomik büyüme ilişkisi: 12 geçiş ekonomisi örneğinde panel eştümleşme ve panel nedensellik analizleri", Ege Akademik Bakış, vol. 11, no. 2, pp. 241-254, 2011
• [13] TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), 2024, [Online]. Available: https://www.tuik.gov.tr/. [Erişim Tarihi: 20.03.2024]
• [14] U. Demircan, “Demiryolu taşımacılığının liman hizmet pazarlamasına etkileri”. Journal of Maritime Transport and Logistics, vol. 2, no. 2, pp. 91-100, 2021, https://doi.org/10.52602/mtl.945718
• [15] M.F., Altan, and M.Ç, Kızıltaş, “Yüksek hızlı demiryolları, yolcu ve yük taşımacılığı karşılaştırmaları bağlamında küresel ölçekli bir derleme çalışması”. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, vol. 11, no.1, pp. 319-328, 2020, https://doi.org/10.24012/dumf.404832
• [16] Ü., Ekici, and T., Ferşadoğlu, “Demiryolu taşımacılığının diğer taşımacılık modlarıyla karşılaştırılması ve sağladığı avantajlar”. Demiryolu Mühendisliği, no. 19, pp. 121-132, 2024, ttps://doi.org/10.47072/demiryolu.1385217
• [17] H. Zeybek, “Uluslararası ticarette yeni avrasya ulaşım yolları arayışı: demiryolu yük taşımacılığına etkileri”. Avrasya Etüdleri, vol: 56, no. 2, 135-154, 2019
• [18] D.A., Deveci, and D., Çavuşoğlu, “İntermodal demiryolu taşımacılığı: Türkiye için fırsatlar ve tehditler”. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, vol. 5, no. 1, pp. 93-120, 2013
• [19] Y. Uğurlu, “Türkiye’de beklenen yeni demiryolu sektör yapısı,” Demiryolu Mühendisliği, no.1, pp. 68-71, 2015
• [20] TCDD Faaliyet Raporu, 2022
• [21] Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, “2053 Ulaştırma ve Lojistik Planı”, 2023
• [22] B., Öçal, “Demiryolu taşımacılığının dış ticarete etkisi: Samsun gümrük müdürlüğü örneği”. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Alanında Araştırmalar, no. 83, 2023
• [23] Y.E., Bozdağlıoğlu, and B., Keşir, “Türkiye’de lojistik sektörünün dış ticarete etkisi”. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, vol. 10, no.1, pp. 1-17, 2022
• [24] M.B., Bouraima, Y., Qiu, B., Yusupov, and C.M., Ndjegwes, “A study on the development strategy of the railway transportation system in the West African Economic and Monetary Union (WAEMU) based on the SWOT/AHP technique”. Scientific African, no. 8, 2020, https://doi.org/10.1016/j.sciaf.2020.e00388
• [25] L., Ji, F., Ning, j., Ma, and l., Jia, “SWOT analysis for orchestrated development of a solar railway system in China”. IET Renewable Power Generation, vol.14, no.18, pp. 3628-3635, 2020, doi: 10.1049/iet-rpg.2020.0465
• [26] T.J., Mlinari, B., Đorđević, and E., Krmac, “Evaluation framework for key performance indicators of railway ITS”. Promet-Traffic&Transportation, vol. 30, no. 4, pp. 491-500, 2018
• [27] H., Ma, “SWOT Analysis on China’s high-speed rail to the overseas”. In International Conference on Logistics Engineering, Management and Computer Science (LEMCS 2015).1259-1265, 2015
• [28] H., Zeybek, “Demiryollarının konteyner limanı-hinterlant bağlantılarındaki önemi: Mersin limanı örneği”. Demiryolu Mühendisliği, no.14, pp. 49-64, 2021, https://doi.org/10.47072/demiryolu.840401.
• [29] G., Hacıahmetoğlu, “Demir ipek yolu projesi ve Türkiye’ye yönelik bir SWOT analizi”. TURAN-SAM, vol.8, no.30, pp. 226-232, 2016
• [30] A., Sarsby, SWOT analysis: a guide to SWOT for business studies students. United Kingdom: Spectaris Ltd, 2016
• [31] Z., Aghayev, “Lojistik yönetimi açısından Azerbaycan pazarının değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2008
• [32] B., Çoban, and Y.E., Karakaya, “Geleceği planlamada stratejik yönetim ve SWOT analizi: kavramsal yaklaşımlar”. Social Sciences, vol. 5, no. 4, pp.342- 352, 2010
• [33] B. Murat, and Y., Onur, “Analysis of the nuclear energy systems as an alternative propulsion system option on commercial marine vessels by utilizing the SWOT-AHP method”. Nuclear Engineering and Design, 407, 112265, 2023, https://doi.org/10.1016/j.nucengdes.2023.112265
• [34] S. Gürbüz, and F., Şahin, Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: felsefe-yöntem-analiz. 5. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018
• [35] I., Ali, and I., Gölgeci, “Where is supply chain resilience research heading? A systematic and cooccurrence analysis”, International Journal of Physical Distribution and Logistics Management, vol. 49, no.8, pp. 793-815, 2019, https://doi.org/10.1108/IJPDLM-02-2019-0038
• [36] T. Leiber, B. Stensaker, and L.C. Harvey, “Bridging theory and practice of impact evaluation of quality management in higher education institutions: a SWOT analysis”. In Impact Evaluation of Quality Management in Higher Education, pp. 117-132, 2020
• [37] T.C. Ulaştırma Bakanlığı (2011). http://www.sp.gov.tr/upload/xSPTemelBelge/files/93C5Y+Turkiye_Ulasim_veIletisim_Stratejisi.pdf Erişim Tarihi: 13.07.2024
• [38] M. Taherian, M. Maeen, and M. Haghparast, M. “Promoting the quality level of signaling in railway transportation system taking advantage from wireless sensor networks Technology”. Computers, vol. 6, no. 3, pp. 26, 2017
• [39] Ö. Sacar, S. Özdemir, “Orta koridor rotasında Türkiye’nin liman bağlantılarının bulanık AHP ve TOPSIS yöntemleriyle araştırılması”, Demiryolu Mühendisliği, no. 15, pp. 145-157, 2022, doi: 10.47072/demiryolu.944161
• [40] Q. Sun, X. Wang, F. Ma, Y. Han, and Q. Cheng, “Synergetic effect and spatial-temporal evolution of railway transportation in sustainable development of trade: an empirical study based on the belt and road”. Sustainability, vol. 11, no. 6, pp.1721, 2019