FÂRÂBÎ’DE KÜLLÎLERİN MAHİYETİ ve VARLIĞI: BİR GİRİŞ DENEMESİ

Year 2019, , 34 - 60, 31.05.2019

M. Fatih Demirci

https://doi.org/10.33931/abuifd.553068

Abstract

Bu makalede Fârâbî’nin küllî tasavvuru ve
küllîlerin varlığı hakkındaki düşünceleri ele alınmıştır. İkinci Muallime göre
küllî iki veya daha fazla sayıda maddî varlıkta algılanıp idrak edilen aynı ve
tek bir tanıma sahip manayı ifade etmektedir. Küllîler tabiî ve iradî küllîler
olarak ikiye ayrılmaktadır. Tabiî küllîler nitelikler, nicelikler şeklindeki
iki türü kapsamaktadır. İradî küllîler ise insanların ve toplumların sahip
oldukları her türlü değeri şamildir. Fârâbî, nitelik ve niceliklerden meydana
gelen tabiî küllîlerin insan zihni dışında maddî varlıklarla beraber ve sayısal
olarak bir şeklinde mevcut olduğunu kabul etmektedir. Fakat bunların duyulur
varlıklardan ayrı olduğu tezine itiraz etmektedir. İradî küllîler ise sadece
Tanrısal iradeyle değil, insan veya toplumların iradesiyle de varlık
kazanırlar. Bu makalede betimleme yöntemi kullanılmıştır.

Keywords

Fârâbî, Küllîler Meselesi, Nitelikler, Nicelikler, Değerler

THE QUIDDITY AND EXISTENCE OF THE UNIVERSALS IN AL-FARABI: AN INTRODUCTORY ESSAY

Abstract

In this article
it was discussed that Al-Farabi’s ideas about the universals and his thoughts
about the existence of the universals. According to the Second Teacher, the
universals signifies the meaning that have same and a single recognition which
is perceived in two or more material entities. The universals are divided into
natural and volitional universals. Natural universals include two types such as
qualifications and quantities. Volitional universals contain the values that
human beings and societies possess. Al-Farabi accepts that the natural
universals composed of qualities and quantities exist together as one by number with the material entities outside
of the human mind. But he rejects to the thesis that they are separate from the
sensible entities. Volitional universals are existed not only by the divine
will but also by the will of human beings and societies. It is used the method
of description in this article.

Keywords

the Problem of Universals, Qualities, Quantities, Values, al-Farabi

References

• Akkanat, Hasan, Klasik Dönem İslam Felsefesinde Tümeller −İbn Sînâ Eksenli Bir Çözümleme−, Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
• Altunya, Hu lya, “Farabi’de Dil Felsefesi”, (yu ksek lisans tezi, Su leyman Demirel U niversitesi Sosyal Bilimler Enstitu su 2003).
• Aristo, Metafizik (çev. Ahmet Arslan), I stanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• Arslan, Ahmet, İlkçağ Felsefe Tarihi 3: Aristoteles, I stanbul: I stanbul Bilgi U niversitesi, 2007.
• Aydınlı, Yaşar, Fârâbî'de Tanrı İnsan İlişkisi, 2. bs., I stanbul: I z Yayıncılık, 2008.
• Bayrakdar, Mehmet, “Fa ra bı ’de Tu mellerin Varlıkla O ncelik, Beraberlik ve Sonralık I lişkisi”, Diyanet İlmî Dergi, 52/1 (2016), 11-16.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Ankara: Ekin Yayınları, 1996.
• Demirci, M. Fatih, “I bn Sı na Felsefesinde Ku llı ler Meselesi”, (doktora tezi, Marmara U niversitesi Sosyal Bilimler Enstitu su , 2012).
• Demirci, M. Fatih, “I bn Sı na ’da Nicelikler ve Sayı”, AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/6, (2015), 21-41.
• Demirci, M. Fatih, “I bn Sı na ’da Niceliklerin Varlıg ı”, AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/12 (2018), 274-93.
• Fa ra bı , “el-I ba ne ‘an g araz i Aristota lı s fı Kita bi Ma Ba‘de’t -t abı ‘a”, Al-Farabi's Philosophische Abhandlungen (thk. Friedrich Dieterici), Leiden: E.J. Brill, 1890, 34-38.
• Fa ra bı , Risâle fi’l-‘aḳl (thk. Maurice Bouyges), Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1938.
• Fa ra bı , el-Cem‘ beyne re’yeyi’l-ḥakîmeyn (thk. Albert Nasri Nadir), 2. bs., Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1968. (Tu rkçesi: Fa ra bı , “Eflatun ile Aristoteles’in go ru şlerinin uzlaştırılması”, Felsefe Arkivi (çev. Mahmut Kaya), 24 (I stanbul, 1984), 221-255.
• Fa ra bı , Taḥṣîlü’s-sa‘âde (thk. Cafer Al-i Yasin), 2. bs., Beyrut: Da ru 'l-Endelu s, 1983.
• Fa ra bı , “et-Tavt ıʾe”, el-Mantık inde'l-Farabi (thk. Refik el-Acem), Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1985, I, 55-62.
• Fa ra bı , “el-Fus u lu ’-h amse”, el-Mantık inde'l-Farabi (thk. Refik el-Acem), Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1985, I, 63-73.
• Fa ra bı , “I sa g u cı ”, el-Mantık inde'l-Farabi (thk. Refik el-Acem), Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1985, I, 75-87.
• Fa ra bı , “Kita bu ’l-mak u la t”, el-Mantık inde'l-Farabi (thk. Refik el-Acem), Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1985, I: 89-131.
• Fa ra bı , Arau ehli'l-Medîneti’l-fâżıla (thk. Albert Nasri Nadir), 5. bs., Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1985. (Tu rkçesi: Fa ra bı , İdeal Devlet (çev. Ahmet Arslan), 2. bs., Ankara: Vadi Yayınları, 1997.)
• Fa ra bı , “Ceva ba t li-mesa ʾil suile ʿanha ”, Risâletân Felsefiyyetan (thk. Cafer Al-i Yasin), Beyrut: Da ru 'l-Menahil, 1987, 77-116.
• Fa ra bı , Kitâbü’l-Ḥurûf (thk. Muhsin Mehdi), 2. bs., Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1990. (Tu rkçesi: Fa ra bı , Harfler Kitabı (çev. O mer Tu rker), I stanbul: Litera Yayıncılık, 2008.)
• Fa ra bı , Kitabü’s-siyaseti'l-medeniyye (thk. Fevzı Mitrı Necca r), 2. bs., Beyrut: Da ru 'l-Meşrik, 1993.
• Fine, Gail, On Ideas -Aristotle's Criticism of Plato's Theory of Forms-, Oxford: Oxford University Press, 2004.
• Gru nberg, Teo, “Nominalizm”, Araştırma, 6 (1968), 47–67.
• I bn Sı na , Kitâbü'ş-Şifâ el-İlahiyât (thk. Georges C. Anawati), Tahran, 1924.
• I bn Sı na , et-Ta’likât (thk. Abdurrahman Bedevı ), Kum: Mektebetu 'l-I 'lami'l-I sla mı , 1984.
• Johnson, Edith Henry, The Argument of Aristotle's Metaphysics, New York: Lemcke and Buechner, 1906.
• Kaya, M. Cu neyt, “Şukuk ala ‘Uyunu ’l-Mesail’in Farabi’ye Aidiyeti U zerine”, İslam Araştırmaları Dergisi, 27 (2012), 29-68.
• Korkut, Şenol, Fârâbî’nin Siyaset Felsefesi, Ankara: Atlas Yayınları, 2015.
• Oktay, Ayşe Sıdıka, “Fa ra bı ’de Deg er Teorisi”, Uluslararası Fârâbî Sempozyumu Bildirileri 7-8 Ekim 2004 içinde (ed. Fehrullah Terkan - Şenol Korkut) Ankara: Elis Yayınları, 2005, 179-91.
• Porfiryus, Isagoge: Aristoteles'in Kategorilerine Giriş (çev. Betu l Çotukso ken), I stanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
• Toktaş, Fatih, Fârâbî’de Ahlâk ve Siyaset, Samsun: Etu t Yayınları, 2009.
• Tweedale, Martin, “Alexander of Aphrodisias’ views on Universals,” Phronesis, 29 (1984), 279– 303.