AMEL FORMU VE ABDÜLKÂDİR MERÂGÎ’NİN ANONİM BİR MECMUADAKİ AMEL BESTELERİ

Year 2018, Volume: 6 Issue: 11, 183 - 189, 29.06.2018

Osman Yıldız

Abstract

Amel formu XV. yüzyılda çok yaygın olarak kullanılmış eski bir Türk müziği formudur. II. Murat ve Fâtih devrinde yazılan güfte mecmualarında pek çok örneği vardır. Sonraki yüzyılda yerini Murabba formuna bırakmıştır. Şekil ve icrâ açısından benzemese de XVII. yüzyıldan sonra yazılan güfte mecmualarında amel yerine “kâr” kelimesinin tercih edildiğini görmekteyiz. Genellikle Farsça olan amellerin yanında Arapça ve Türkçe örneklerine de rastlanmaktadır. Abdülkâdir Merâgî hem nazariyatçı hem de bestekâr ve icrâcı olarak müziğimizde çok önemli bir kişidir. Ona ait bestelerin belirlenmesi de büyük önem arz eder. İncelediğimiz güfte mecmuasında birçok amel bestesi yer almaktadır. Bu makalede anonim güfte mecmuasına göre Amel formunun icrâsı ve Merâgî'nin bu formdaki bestelerinin tespitine yer verilmiştir.

Keywords

Türk Müziği Formları, Amel, Abdülkâdir Merâgî, Güfte Mecmuası, XV. Yüzyıl

AMAL FORM AND ABD AL-QADIR AL-MARAGHI’S AMAL COMPOSITIONS IN THE ANONYMOUS LYRICS COLLECTION

Abstract

The Amal form is an ancient Turkish music form widely practiced during the 15th century and exists in many periodicals published during the time of Murat II and Fâtih. The following century, Murabba superseded amal. Although it is not similar in terms of figure and performance, we can see that the word "kar" is preferred instead of the amal in the lyrics collection written after the 17 th century. Arabic and Turkish examples are also found besides the amals which are generally Persian. We included examples from Abd al-Qadir Maraghi, who is renowned for his works being a theorist, a composer, and a performer. In this work, we reviewed a periodical within which many of Maraghi’s works existed. In this article, according to the anonymous lyrics collection, the performance of amal form and the determination of the compositions of this form by Maraghi are given.

Keywords

Turkish Music Forms, Amal, Abd al-Qadir al-Maraghi, Lyrics Collection, 15th Century

References

• Akdoğan, Bayram, Türk Din Mûsikîsi Dersleri, Ankara, 2010.
• Akdoğan, Fethullah Şirvânî ve Mûsikî Risalesi Mecelletün Fi’l- Mûsika, Ankara, 2009.
• Anonim, Mecmûa-i Mûsikî, Nuruosmaniye Kütüphanesi, No. 3135.
• Bardakçı, Murat, Maragalı Abdülkâdir, İstanbul: Pan Yayınları, 1986.
• Behar, Cem, Zaman, Mekân, Müzik, İstanbul: Afa Yayınları, İstanbul 1993.
• İpşirli, Mehmet, “İmza”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXII, 252-255.
• Kantemiroğlu, Kitâbu İlmi’l Mûsikî alâ Vechi’l-Hurufât, haz. Yalçın Tura, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, I-II, 2000.
• Özalp, M. Nazmi, Türk Mûsikîsi Tarihi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 2000.
• Özcan, Nuri, “Abdülkâdir-i Merâgî”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), I, 242-244.
• Özkan, İsmail Hakkı, “Kâr”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXIV, 356.
• Reinhard, Kurt-Ursula, Türkiye’nin Müziği, çev. Sinemis Sun, Ankara: Sun Yayınevi, I-II, 2007.
• Tura, Yalçın, “Türk Mûsikîsi Formları, Eski Formlar”, Kaynaklar, 4 (1985), 59-62.
• Sezikli, Ubeydullah, “Abdülkâdir Merâgî ve Câmiu’l-Elhân’ı”, (doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007).
• Uslu, Recep, XV. Yüzyılda Bir Mecmûa-i Güfte, İstanbul, 2007.
• Uslu, Recep, Fâtih Sultan Mehmed Döneminde Mûsikî ve Şems-i Rûmî’nin Mecmûa-i Güfte’si, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2007.
• Uslu, Recep, “Ünlü Müzisyen Abdülkâdir Merâgî Hakkında Yeni Bulgular”, Rast Müzikoloji Dergisi, 1 (2015), 32-41.
• Uslu, Recep, “Amel, XV. Yüzyıl Form ve Usûlü, Abdülkâdir Merâgî’nin Türkçe Ameli”, Mûsikîşinas, 11 (2010), 177-206.
• Uslu, Recep, “Müzik Tarihi Açısından Esad Efendi’nin Atrabü’l-Âsâr’ı”, Mûsikîşinas, 10 (2008), 192-232.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Osmanlılar Zamanında Saraylarda Mûsikî Hayatı”, Belleten, 161 (1977), 79-114.
• Yıldız, Osman, XV. Yüzyıla Ait Anonim Güfte Mecmuasının İncelenmesi, (yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011).