An Evaluation of the Ḥadīth Method in Mehmed Vehbi Efendi's Khulāṣat al-Bayān fī Tafsīr al-Qurʼān

Year 2023, Volume: 11 Issue: 2, 385 - 399, 30.11.2023

Semih Acet

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1344739

Abstract

Mehmed Vehbi Efendi, who recently held significant roles in the academic and political fields, did not hesitate to author works that would guide the people, despite living in troubled times. In this context, his Qur'an commentary titled "Khulāṣat al-Bayān" is a valuable study in many respects, although it may not have gained the recognition it deserves. Our study focuses on the extent and manner in which Vehbi Efendi includes hadiths in his relevant commentary. However, evaluations regarding the authenticity of the hadiths used in our study have not been provided. We also examine the author's choice of sources and citation methods related to hadiths, and we draw attention to similar works written during the same period. It is our hope that our study, which is recorded with the aim of contributing to potential future research in this field, will help raise awareness of Mehmed Vehbi Efendi.

Keywords

Ḥadīth, Tafsīr, Vehbi Efendi, Uṣūl, Riwāya

Mehmed Vehbi Efendi ve Hulâsatü’l-Beyân fî Tefsîr’il-Kur’an Adlı Eserindeki Hadis Metodu Hakkında Bir Değerlendirme

Abstract

Yakın zamanda ilmi ve siyasi alanda çok önemli görevler üstlenen Mehmed Vehbi Efendi buhranlı bir dönemde yaşamasına rağmen halka rehberlik edecek eserler telif etmekten geri durmamıştır. Bu kapsamda yazılan Hülâsatü’l-Beyân isimli Kur’an Tefsiri, her ne kadar hak ettiği tanınırlığa erişememiş olsa da birçok yönden tahlile değer bir çalışmadır. Vehbi Efendi’nin ilgili tefsirinde hadislere ne ölçüde ve nasıl bir üslupla yer verdiğinin konu edildiği çalışmamızda kullanılan hadislerin sıhhat durumuna dair değerlendirmelere yer verilmemiştir. Müellifin hadisler bağlamında kaynak tercihinin ve ilgili kaynağa dair atıf metodunun da tetkik edildiği çalışmamızda aynı dönemde yazılan benzer çalışmalara dikkat çekilmiştir. İlgili alanda yapılacak muhtemel çalışmalara katkı sunması gayesi ile kaydedilen çalışmamızın Vehbi Efendi’nin daha tanınmasına vesile olması temennisini taşımaktayız.

Keywords

Hadis, Tefsir, Vehbi Efendi, Usul, Rivayet

References

• Akpınar, Ali. “Konyalı Mehmed Vehbi Efendi ve Tefsiri (1862-1949)”. Şehir ve Alimler Sempozyumu Kitabı. ed. Ramazan Altıntaş vd. 371-392. Necmettin Erbakan Üniversitesi Kültür Yayınları, 2017.
• Akyüz. Hüseyin, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Hadis Kültüründeki Yeri”. Diyanet İlmi Dergi 52/2 (Nisan Mayıs Haziran 2016), 69-96.
• Arabacı, Caner. Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri. Konya: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Ateşyürek, Remzi. “Mehmed Vehbi Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/540-54. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Ateşyürek, Remzi. Mehmed Vehbi Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Tefsirdeki Metodu. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1994.
• Aydüz, Davut. “Ömer Nasûhi Bilmen'in "Kur'ân-ı Kerim'in Türkçe Meâl-i Âlisi ve Tefsîri", Diyanet İlmi Dergi 39/2 (Nisan Mayıs Haziran 2003), 101-110.
• Bilgin, Recep. “Tefsirlerde Kaynak Güvenilirliği Sorunu; Elmalılı Örneği”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/10 (Haziran 2019): 149-187.
• Demir, Recep. “Ahkâm Tefsiri ve Mehmed Vehbi Efendi’nin Ahkâm-ı Kurâniye’si”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 22, (2013), 431-456.
• Ersöz, İsmet. “Elmalı Hamdi Yazır ve Tefsirinin Özellikleri”. Elmalılı M Hamdi Yazır Sempozyumu. 169-177. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Ersöz, İsmet. “Hulâsatü’l-Beyân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/320-321. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Görmez, Mehmet. “Tahrîc”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/419-420. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Karaoğlan, Arslan, Ahkâm-ı Kur’âniye’nin Günümüze Bakan Yönü: Konyalı Mehmed Vehbi Efendi Örneği, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 /1 (Bahar 2020), 324-372.
• Kutay, Cemal. Kurtuluşun ve Cumhuriyet’in Manevî Mimarları. Ankara: DİB Yayınları, 1. Baskı, 2021.
• Pak, İzzettin. Konyalı Mehmet Vehbi Efendi ve Tefsirdeki Metodu (1861-1949), Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Parmaksızoğlu, İsmet. “Mehmed Vehbi Efendi” Türk Ansiklopedisi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1976.
• Şahin, Sami. “Hak Dini Kur’an Dili Adlı Eserde Elmalılı Hamdi Yazır’ın Hadise Yaklaşımı”. Bir Kur’an Mütefekkiri M.Hamdi Yazır. 243-273. Ankara: DİB Yayınları, 1. Baskı, 2017.
• Tuğlu, Nuri. “Konyalı Mehmed Vehbi Efendi ve Sahîh-i Buhârî Tercümesi Üzerine Muhtasar Bir Değerlendirme”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (2017), 49-51.
• Vehbi, Mehmed. Hulâsatü’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’an, nşr. Mümin Çevik. 16 Cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, Ahmet Sait Matbaası, 4. Basım, 1966.