Hollanda’da Yaşayan Türk Kökenli Müslüman Ailelerde Çocukların Dine İlişkin Soruları ve Ebeveyn Yanıtlarının İncelenmesi

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 693 - 714, 30.11.2025

Dilek Gürbüz Yiğit , Osman Yılmaz

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1713495

Abstract

Bu araştırmanın problemi, Hollanda’da yaşayan Türk kökenli Müslüman ailelerde, çocukların dine ilişkin sorularının hangi konulara odaklandığı ve ebeveynlerin bu sorulara nasıl yanıt verdikleridir. Bu problemden hareketle araştırmanın amacı, çocukların din ile ilgili sorularını, ebeveynlerin bu soruları yanıtlama biçimlerini ve yanıtlarken yararlandıkları kaynakları incelemektir. Çalışma, nitel araştırma yaklaşımlarından fenomenoloji (olgubilim) deseninde tasarlanmıştır. Çalışma grubunu, erken çocukluk döneminde çocuğa sahip olan ve Hollanda’da yaşayan Türk kökenli 16 ebeveyn oluşturmaktadır. Katılımcılar ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmış ve içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Analiz sonucunda bulgular üç tema altında sınıflandırılmıştır: “Çocukların Soruları”, “Ebeveynlerin Yanıtları” ve “Ebeveynlerin Faydalandığı Kaynaklar.” Elde edilen bulgular, çocukların dinî konulara yönelik doğal bir merak taşıdıklarını, bu merakın büyük ölçüde çevresel gözlemlerden beslendiğini ortaya koymuştur. Çocukların yaşadığı çokkültürlü ortamın bu soruların şekillenmesinde etkili olduğu görülmüştür. Ebeveynler ise bu soruları çoğunlukla bilinçli bir şekilde yanıtlamakta, çocukların merakını teşvik etmekte ve ihtiyaç duyduklarında farklı kaynaklardan destek almaktadır.

Keywords

Din Eğitimi , Dinî Gelişim , Ailede Din Eğitimi , Erken Çocukluk Dönemi , Çocukların Dinî Soruları

Ethical Statement

Bu araştırmanın yürütülebilmesi için T.C. İnönü Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 03.12.2024 tarihli, 20 numaralı oturumunda alınan 2 numaralı kararı ile etik kurul onayı alınmıştır. Bu makale 22-23 Mayıs tarihli II. Uluslararası Çağdaş Dini Meseleler Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

An Investigation of Children's Religious Questions and Parental Responses in Muslim Families of Turkish Origin Living in the Netherlands

Abstract

The problem addressed in this study is what topics children's questions about religion focus on in Turkish Muslim families living in the Netherlands and how parents respond to these questions. Based on this problem, the aim of the study is to examine children's questions about religion, the ways in which parents respond to these questions, and the sources they use when responding. The study was designed using the phenomenology (phenomenology) pattern from qualitative research approaches. The study group consisted of 16 parents of Turkish origin living in the Netherlands who had children in early childhood. Participants were selected using criterion sampling. The research data were collected through semi-structured interviews and analyzed using content analysis techniques. The findings were classified under three themes: “Children's Questions,” “Parents' Responses,” and “Resources Used by Parents.” The findings revealed that children have a natural curiosity about religious issues, which is largely fueled by environmental observations. It was observed that the multicultural environment in which children live plays a role in shaping these questions. Parents, on the other hand, mostly answer these questions consciously, encourage children's curiosity, and seek support from different sources when needed.

Keywords

Religious Education , Religious Development , Religious Education in the Family , Early Childhood , Religious Questions of Children

References

• Akbaba, Sırrı. “Eğitimde Motivasyon”. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi 13 (2006), 343-361.
• Aral, Neriman vd. Çocuk Gelişimi. Ankara: Yapa Yayınları, 2000.
• Aydın Günbatar, Sevgi. “Olgu Bilim (Fenomenolojik Araştırma) Yöntemi”. Eğitimde Araştırma Yöntemleri. ed. Haluk Özmen, Orhan Karamustafaoğlu. 293-315. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Aydın, Muhammet Şevki - Osmanoğlu, Cemil. Kültürlerarası Din Eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 3. Baskı., 2021.
• Bilgin, Nuri. Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2. Baskı., 2006.
• Bovet, Pierre. Din Duygusu ve Çocuk Psikolojisi. çev. Selahattin Odabaşı. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1958.
• Cihandide, Z. Nezahat. Okul Öncesi Din ve Ahlak Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 2014.
• Clark, Harold W. “Çocukluk Dönemi Dini”. çev. Neda Armaner. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (1981), 175-185.
• Çayır, Celal. “Çocuklarda Tanrı Tasavvuru Üzerine Bir Araştırma”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2013), 25-60.
• Dam, Hasan. “Çocukluk Dönemi Din Eğitimi”. Gelişimsel Basamaklara Göre Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü. 57-102. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 8. Basım., 2021.
• Dam, Hasan. İlköğretim 1. Kademe (4-5) Öğrencilerinin Din Hakkında Sordukları Sorular ve Bu Sorular Açısından Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans, 1996.
• Engel, Susan. “Children’s Need to Know: Curiosity in Schools”. Harvard Educational Review 81/4 (2011), 625-645.
• Epley, Nicholas vd. “On Seeing Human: A Three-Factor Theory of Anthropomorphism.” Psychological Review 114/4 (2007), 864-886. https://doi.org/10.1037/0033-295X.114.4.864
• Everington, Judith. “Mission Imposible: Religious Education in the 1990s”. Spiritual and Religious Education, Education, Culture and Values. ed. Mal Leicester vd. 183-197. London: Falmer Press, 2000.
• Goldman, Ronald. Readiness for Religion- A Basis For Developmental Religious Education. New York: The Seabury Press, 1965.
• Harlen, Wynne. The Teaching of Science in Primary Schools. London: David Fulton Publisher, 1996.
• Harms, Ernest. “The Development of Religious Experience in Children”. American Journal of Sociology 50 (1944), 112-122.
• Heller, David. “The Children’s God”. Psychology Today 19 (1985), 22-27.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 16. Baskı., 2021.
• Hökelekli, Hayati. Din psikolojisine giriş. İstanbul: DEM Yayınları, 1. baskı., 2010.
• Hurlock, Elizabeth B. Child Development. New York: McGraw-Hill, 6th ed., 1978.
• Jackson, Robert. “European İnstitutions And The Contribution Of Studies Of Religious Diversity To Education For Democratic Citizenship”. Religion and Education in Europe: Developments, Contexts and Debates. ed. Robert Jackson vd. 27-55. Muenster: Waxmann, 2007.
• Kemler-Nelson, Deborah G. vd. “When children ask, ‘What is it?’ what do they want to know about artifacts?” Psychological Science 15 (2004), 384-389. https://doi.org/10.1111/j.0956-7976.2004.00689.x
• Kılavuz, M. Akif. “Çocukluk Döneminde Dini Sorular”. T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 7/7 (1998), 236-242.
• Köse, Ali - Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Köylü, Mustafa - Oruç, Cemil. Çocukluk Dönemi Din Eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2017.
• Kurt, Tuba. “Ekolojik Kuram Bağlamında Erken Çocukluk Döneminde Ahlak Eğitimi”. Kilis 7 December University Journal of Theology 12/1 (30 Haziran 2025), 427-453. https://doi.org/10.46353/k7auifd.1650227
• Maraşlıoğlu, Şerife Ericek. Çocuklukta Dini Kimliğin İnşası Rol Teorisi Bağlamında Psikolojik Bir Analiz. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 1. Baskı., 2023.
• Mehmetdoğlu, Ali Ulvi. “Tanrı Tasavvurları”. Din Psikolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Oruç, Cemil. “Erken Çocukluk Dönemi Din Eğitimi”. Gelişimsel Basamaklara Göre Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü. 1-56. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 8. Baskı., 2021.
• Oruç, Cemil. Okul Öncesi Dönemde Çocuğun Din Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 3. Baskı., 2021.
• Sak, Ramazan - Şahin Sak, İkbal Tuba. “Bir Gelişim Göstergesi Olarak Çocukların Soruları”. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi 4/3 (31 Ekim 2020), 918-943. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202043258
• Schmeets, Hans - Houben, Marieke. Religieuze Betrokkenheid in Nederland, 2023.
• Selçuk, Mualla. Çocuğun Eğitiminde Dini Motifler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1990.
• Selçuk, Mualla. “Çocuk Eğitiminde Dini Motifler (Okul Öncesi Çağ)”. İslami Araştırmalar Dergisi 4/2 (1990), 105-117.
• Skeie, Geir. “Çoğulluk Kavramı ve Din Eğitimi Açısından Anlamı”. çev. Z. Şeyma Arslan. Çok Kültürlülük, Eğitim, Kültür ve Din Eğitim. ed. Recep Kaymakcan. 135-154. İstanbul: DEM Yayınları, 2. Baskı., 2013.
• Slaughter, Vilademir. “Young Children’s Understanding of Death”. Australian Psychologist 40/3 (2005), 179-186.
• Uygun, Hasibe Nur. Çocuk ve Ergen Bireye Sahip Olan Ailelerde Karşılaşılan Dini Sorular Üzerine Bir Araştırma. Eskişehir: Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2021.
• Vergote, Antoine. “Çocuklukta Din”. çev. Erdoğan Fırat. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (1978), 315-329.
• Wade, Shirlene - Kidd, Celeste. “The Role of Prior Knowledge and Curiosity in Learning”. Psychonomic Bulletin & Review 26/4 (2019), 1377-1387.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dini Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 3. Baskı., 2012.
• Zengin, Erdal - Gezer Şen, Burcu. “4. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Öğrencilerin Sordukları Sorular ve Öğretmenlerin Verdikleri Cevapların İncelenmesi”. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 40. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.2021.177
• Ziebertz, Hans-Georg. “Religious Education in a Multicultural Society”. International Journal of Education and Religion 1/1 (24 Temmuz 2000), 178-197. https://doi.org/10.1163/1570-0623-90000018