A Jurisprudential Review on Management Contract-Based Lease Certificate Applications

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 345 - 364, 30.11.2025

Mustafa Çakır

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1722965

Abstract

Within the scope of Islam's regulations on commercial life, the categorical rejection of interest and the liquidation of the credit system based on it have led Muslims to implement financing models that are not religiously objectionable and to develop different methods within this scope. Lease certificates (sukūk) are one of the products developed as an alternative borrowing and investment tool to traditional interest-based financing methods for institutions seeking to provide financial services in accordance with Islamic principles. The article deals with the evaluation of the management contract-based certificate model, which is widely used as a model among lease certificate issuances, from the Islamic jurisprudential perspective. In this context, firstly the nature of the certificate structure based on the management contract was discussed, and then the compliance of the practices with the Islamic jurisprudential principles was examined. As a result, it has been determined that there are some issues open to criticism in the provisions regarding the inclusion of receivables, in the underlying assets of the portfolio subject to management, the right of ownership over the asset portfolio, the provision of the expected profit, the guarantee provisions for receivables and the portfolio repurchase commitment.

Keywords

Islamic Law , Funding , Lease Certificate , Sukūk , Management Contract

Yönetim Sözleşmesine Dayalı Kira Sertifikası Uygulamaları Üzerine Fıkhî Bir İnceleme

Abstract

İslâm’ın ticari hayata dair düzenlemeleri kapsamında faizin kesin bir dille reddedilmesi ve buna dayalı kredi sisteminin tasfiye edilmesi Müslümanları dinen mahzur içermeyen finansman modellerini uygulamaya ve bu kapsamda daha farklı yöntemler geliştirmeye sevk etmiştir. Kira sertifikaları (sukûk) İslâmî ilkelere uygun finans hizmeti sunma arayışındaki kurumların faize dayalı geleneksel finansman yöntemlerine alternatif bir borçlanma ve yatırım aracı olarak geliştirilen ürünlerden biridir. Makale, kira sertifikası ihraçları içerisinde yaygın bir model olarak uygulanmakta olan yönetim sözleşmesine dayalı sertifika modelinin fıkhî açıdan değerlendirilmesini konu edinmektedir. Bu kapsamda ilk olarak yönetim sözleşmesine dayalı sertifika yapısının mahiyeti ele alınmış, ardından uygulamaların fıkhî ilkelere uygunluğu incelenmiştir. Sonuç olarak yönetime konu portföy dayanak varlıkları içerisinde alacakların yer alabilmesi, varlık portföyü üzerinde mülkiyet hakkı, beklenen kârın temini ve alacaklara yönelik düzenlenen garanti hükümleri ile portföy geri alım taahhüdüne dair hükümlerde eleştiriye açık bazı hususların olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

İslâm Hukuku , Finansman , Kira Sertifikası , Sukûk , Yönetim Sözleşmesi

References

• AAO, Ayaz Avukatlık Ortaklığı. Kira Sertifikasına İlişkin Hukuki Durum Değerlendirme Raporu. 06.09.2023. https://www.kisa.link/rQnpJ
• AAOIFI, Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions. el-Meâyîru’ş-şer‘iyye. Riyad: Dâru’l-Meymân, 1437/2015.
• AAOIFI, Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions. “Mi‘yâru (59) bey‘i’d-deyn”. Erişim 14 Ağustos 2025. https://aaoifi.com/10-920/
• Ahmet Emre Kaplan. TF Varlık Kiralama A.Ş. Kira Sertifikası İhraç Programı Hukuki Durum Değerlendirme Raporu. 13.09.2023. https://www.kisa.link/MjZzy
• Akartepe, Batuhan Buğra. “Borsada İşlem Gören Borçlanma Araçlarının Fıkhî Analizi”. Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı / 14-15 Mart 2019 / İstanbul), ed. Mustafa Çakır – Fatih Mehmet Aydın. 121-162. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Alpay, Ahmet Fatih. Türk Hukukunda Kira Sertifikası. İstanbul: Platon Plus Yayıncılık, 2023.
• Aynî, Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l- Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bafra, Erdem. İslami Bankacılıkta Sukuk (Kira Sertifikaları) ve Uygulaması. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Bayındır, Servet. 40 Soruda Sukûk ve Borsa. İstanbul: İktisat Yayınları, 2021.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ts.
• Buhârî. Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. Kahire: Dâru İbni’l-Cevzî, 2010.
• Bûhrâve, Saîd Muhammed. “Takvîm nakdî li’l-kadâya’ş-şer‘iyyeti’l-müte‘allika bi-sukûki’l-icâre”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-32 (806-838). https://l24.im/nYFt
• Büceyremî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer. Tuhfetü’l-habîb alâ şerhi’l-Hatîb. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• Cebeci, İsmail. “Katılım Bankacılığında Sukûk”. Teori ve Uygulama Açısından İslam ve Finans. ed. Necmettin Kızılkaya. 227-231. İstanbul: İSAR Yayınları, 2019.
• Çakır, Mustafa. “Yatırım Vekâleti Uygulamalarında Kârın Tazmini Problemi”. Marife 19/1 (2019), 23-44. https://doi.org/10.33420/marife.516459
• Çetin, Dilşad Tülgen. İslami Finans Sisteminde Sukuk. Ankara: Gazi Kitabevi, 2021.
• Çizakça, Murat. İslam Ekonomisi ve Finansına Giriş. Konya: KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Dede, Kenan. Katılım Bankalarında Hazine Ürünleri ve Sermaye Piyasası Uygulamaları. İstanbul: TKBB Yayınları, 2017.
• Devâbe, Eşref Muhammed. es-Sukûku’l-İslâmiyye – Beyne’n-nazariyye ve’t-tatbîk. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 1430/2009.
• DS, Devir Sözleşmesi. Türkiye: KT Kira Sertifikaları Varlık Kiralama A.Ş., ts. https://www.kisa.link/kSvrc
• Durmuş, Abdullah. “Modern Bir Finansal Araç Olarak Sukûk ve Fıkhî Açıdan Tahlîli”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (İslam İktisadı Özel Sayısı) 16 (2010), 141-156.
• Ebû Alyû, Ahmed Abdülalîm Abdüllatîf. “Tedâvülü’l-eshüm ve’s-sukûk ve davâbituhu’ş-şer‘iyye”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-38 (767-805). https://l24.im/nYFt
• Ebû Gudde, Abdüssettâr. “es-Sukûk (es-senedât) el-istismâriyye”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 17 (2009), 203-257.
• ed-Davâbitu’l-müstahlase min karârâti’l-hey’eti’ş-şer’iyye li-Benki’l-Bilâd. Riyad: Dâru’l-Meymân, 2013.
• el-Fetâvâ’l-Hindiyye. 6 Cilt. Bûlâk: el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 2. Basım, 1310/1892.
• Emîn, Hasan Abdullah. “Senedâtü’l-mukâraza ve senedâtü’l-istismâr”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 4/3 (1408/1988), 1833-1849. https://www.kisa.link/xTjsz
• er-Rehûnî, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Yûsuf. Hâşiyetü’r-Rehûnî alâ şerhi’z-Zürkânî li-Muhtasari Halîl. 8 cilt. Bulâk: el-Matbaatü’l-Emîriyye, 1306/ 1888.
• Gamal, Mahmoud A. Islamic Finance: Law, Economics and Practice. New York: Cambridge University Press, 2006.
• Genç, Mehmet. Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. 2 cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2. Basım, 2022).
• Hattâb, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed. Mevâhibu’l-celîl fî şerhi Muhtasari Halîl. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2. Basım, 1412/1992.
• İbn Ebî Şeybe, Ebu Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Kitâbu’l-musannef fi’l-ehâdîsi ve’l-âsâr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Tâc, 1989/1409.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî. 10 Cilt. b.y.: Mektebetü’l-Kâhire, 1388/1968.
• İbn Kudâme, Ebu’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Ebî Ömer Muhammed b. Ahmed. eş-Şerhu’l-kebîr alâ metni’l-Mukni‘ (Muvaffakuddîn İbn Kudâme’nin el-Muğnî’si ile birlikte). 13 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414/1993.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdilhalîm. el-Fetâvâ’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ–Mustafa Abdülkâdir Atâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1987.
• İbnü’l-Münzir, Ebûbekir Muhammed b. İbrahim el-Münzir en-Nîsâbûrî. el-İşrâf alâ mezâhibi’l-ulemâ. 10. Cilt. thk. Sağîr Ahmed el-Ensâri. el-İmârât: Mektebetü Mekke, 1425/2004.
• İBRC, İslamic Bankers Resource Centre. “AAOIFI Şubat 2008 Sukuk Raporu ve Tavsiye Kararları”. Erişim 19 Mayıs 2025. https://www.kisa.link/nAqKW
• “İcare”. el-Mevsû‘atü’l-fıkhiyye. 1/252-302. Küveyt: Vizâratü'l-Evkâf ve’ş-Şuûni'l-İslâmiyye, 1415/1995.
• İslami Sermaye Piyasalarında Sukukun Rolü. çev. Şerif Ahmet Saman. PDF: İSEDAK Koordinasyon Ofisi, 2019. https://l24.im/BRz6OxT
• Karadâğî, Ali Muhyiddîn. “Hükmü tedâvüli’l-eshüm ve’s-sukûk ve davâbituhu’ş-şer‘iyye fî dav’i kâideti’l-asâle ve’t-tebe‘iyye”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-64 (851-915). https://l24.im/nYFt
• Karârât ve tavsiyatü Nedevâti’l-Bereke li’l-iktisâdi’l-İslâmî. nşr. Abdüssettâr Ebû Gudde – İzzüddîn Muhammed Hûce. Cidde: y.y., 2001.
• Karârâtü ve tavsiyâtü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî. b.y.: Mecma‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî ed-Düvelî, 4. Basım, 1442/2020.
• KSİPTHK, Kira Sertifikası İhraç Programı Temel Hüküm ve Koşulları. Türkiye: Vakıf Varlık Kiralama A.Ş., 07.09.2023. Erişim 18 Mayıs 2024. https://www.kisa.link/MmKqU
• KST, Kira Sertifikaları Tebliği. Resmî Gazete 28670 (7 Haziran 2013). Erişim 20 Mayıs 2025.
• KTKSVKŞOSPAN, KT Kira Sertifikaları Varlık Kiralama A.Ş. Onaylı Sermaye Piyasası Aracı Notu. Türkiye: KT Kira Sertifikaları Varlık Kiralama A.Ş., 14.07.2021. Erişim 20 Mayıs 2025. https://www.kisa.link/HjsmQ
• Kuran, Timur. İslam ve Ekonomik Azgelişmişlik. çev. Abdullah Cemal Balcı. Ankara: Efil Yayınevi, 2019.
• Mâlik b. Enes. el-Muvatta. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1428/2007.
• MAO, Mutlu Avukatlık Ortaklığı. Hukuki İnceleme Raporu. 06.11.2023. https://www.kisa.link/ZieQw
• MAO, Mutlu Avukatlık Ortaklığı. Hukuki İnceleme Raporu. 28.02.2025. https://www.kisa.link/lElmX
• Meş‘al, Abdülbârî. “Hükmü damâni’t-tarafi’s-sâlis ve damâni’l-kıymeti’l-ismiyye ve’l-âid, ve’d-damân bi’l-ivaz, ve’t-tahhüd bi-şirâi’s-sukûk ma‘a teğayyüri’l-ayn”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-27 (715-741).
• MFİ, Mecma‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî. “Karâr bi-şe’ni bey‘i’d-deyn”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 17/3 (2009), 683-684.
• MFİ, Mecma‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî. “Karâr bi-şe’ni istikmâli mevdu‘i’s-sukûki’l-İslâmiyye”. Erişim 19 Mayıs 2025. https://iifa-aifi.org/ar/2385.html
• MFİ, Mecma‘u’l-Fıkhi’l-İslâmî. “Karâr bi-şe’ni’l-galebe ve’t-tebe‘iyye fi’l-muâmelâti’l-mâliyye”. Erişim 19 Mayıs 2025. https://iifa-aifi.org/ar/4897.html
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. Kahire: Dâru İbni’l-Cevzî, 2009.
• Oral, Mustafa. Türkiye’de Katılım Bankacılığının Finansal Enstrümanları: Alternatif Bir Finansman Modeli Olarak Sukuk. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Osmânî, Muhammed Takî. “es-Sukûk ve tatbîkâtüha’l-muâsıra”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-14 (752-766). https://l24.im/nYFt
• POAB, Paksoy Ortak Avukat Bürosu. Bereket Varlık Kiralama A.Ş. Yurt İçi Kira Sertifikası İhracına İlişkin Hukuki Durum Değerlendirme Raporu. 22.03.2022. https://www.kisa.link/fBjzy
• Samar, Mahmut. “Fıkhî Açıdan Altın Tahvili ve Altına Dayalı Kira Sertifikası İhracı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 33 (2019), 307-336.
• San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Musannef. thk. Habîburrahmân el-A‘zâmî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 2. Basım, 1403/1987.
• Sâvî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed el-Halvetî. Bulğatü’s-sâlik li-Akrebi’l-mesâlik (Hâşiyetü’s-Sâvî ‘ale’ş-Şerḥi’s-sağîr). 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Me‘ârif, ts.
• Sened, Abdurrahmân b. Abdullâh. “Hükmü tedâvüli’l-eshüm ve’s-sukûk ve davâbituha’ş-şer‘iyye ma‘a beyâni davâbitü’t-tebe‘iyye ve şurûtuhû ve vaktü tahakkuki davâbiti’l-galebe ve şurûtih”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-18 (916-934). https://l24.im/nYFt
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemsü’l-Eimme. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1414/1993.
• SHŞ, Sertifika Hüküm ve Şartları. Türkiye: Bereket Varlık Kiralama A.Ş. 07.02.2018. Erişim: 05 Nisan 2025. https://www.kisa.link/kKppm
• Sylla, Mohamed. İslam Hukuku Açısından Müşareke Sukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Şerîf, Muhammed Abdülğaffâr. “Sukûku’l-müşâreke – Hükmüha’ş-şer‘î ve tertîbâtüha’l-idâriyye ve’l-kânûniyye”, Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 17/3 (1430/2009), 259-288.
• “et-Tavsiyat”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-11 (839-850). https://l24.im/nYFt
• TBK, Türk Borçlar Kanunu (Kanun No. 6098). Resmî Gazete 27836 (4 Şubat 2011).
• TEKBAŞHD, Türkiye Emlak Katılım Bankası A.Ş. Hukuk Direktörlüğü. Türkiye Emlak Katılım Bankası A.Ş. Kira Sertifikası İhraçları Hukuki Değerlendirme Raporu. 08.12.2023. https://www.kisa.link/aUEfT
• Teshîrî, Muhammed Ali. “es-Sukûku’l-muâsıra ve hükmuhâ”. Mecelletü Mecma‘i’l-Fıkhi’l-İslâmî 20 (2012), 1-9 (742-751).
• TFKSTMT, TF Varlık Kiralama A.Ş. ile Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. Arasında İmzalanan 29/09/2022 Tarihli Kira Sertifikası İhraç Programı Temel Hüküm ve Koşulları - Ek-10 Teminat Mektubu Taslağı. Türkiye: TF Varlık Kiralama A.Ş. - Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş., 29.09.2022. Erişim 18 Nisan 2025. https://www.kisa.link/jImpz
• TFKSYSİB, TF Varlık Kiralama A.Ş. ile Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. Arasında İmzalanan 29/09/2022 Tarihli Kira Sertifikası İhraç Programı Temel Hüküm ve Koşulları - Ek-Yönetim Sözleşmesine Dayalı Kira Sertifikası İhraç Yapısı İcazet Belgesi. Türkiye: TF Varlık Kiralama A.Ş. - Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş., 29.09.2022. 30 Erişim 18 Nisan 2025. https://www.kisa.link/jImpz
• TFVKŞİBD, TF Varlık Kiralama Anonim Şirketi İhraççı Bilgi Dokümanı. Türkiye: TF Varlık Kiralama A.Ş., 23.11.2023. Erişim 18 Mayıs 2024. https://www.kisa.link/JlwkP
• TMK, Türk Medeni Kanunu (Kanun no. 4721). Resmî Gazete 24607 (08 Aralık 2001). Erişim 20 Mayıs 2025. https://www.kisa.link/tvPVP
• VVKŞİBD, Vakıf Varlık Kiralama Anonim Şirketi İhraççı Bilgi Dokümanı. Türkiye: Vakıf Varlık Kiralama A.Ş., 26.10.2023. Erişim: 25 Mayıs 2025 https://www.kisa.link/DjKva
• VYS, Vekâlet ve Yönetim Sözleşmesi. Türkiye: KT Varlık Kiralama A.Ş., ts., md. Erişim 17 Nisan 2025. https://www.kisa.link/pnHUi
• VYS, Vekâleten Yönetim Sözleşmesi. Türkiye: Bereket Varlık Kiralama A.Ş., 07.02.2018. Erişim: 05 Nisan 2025. https://www.kisa.link/KwWcV
• Yetkili. Türkiye Emlak Katılım Bankası A.Ş. Danışma Komitesi İcazet Belgesi (Yönetim Sözleşmesine Dayalı Kira Sertifikası (Sukuk). E-Posta 28 Mayıs 2024, Alıcı Mustafa Çakır.
• Yönetim Sözleşmesine Dayalı Kira Sertifikası İhracı İcazet Belgesi. Ağustos - 2019. Erişim 20 Nisan 2025. https://www.kisa.link/JqWGA
• YS, Yönetim Sözleşmesi. Türkiye: Bereket Varlık Kiralama A.Ş., ts. Erişim 20 Mayıs 2025. https://www.kisa.link/TVOjf
• YSDKSİY, Yönetim Sözleşmesine Dayalı Kira Sertifikası İhraç Yapısı. Türkiye: Bereket Varlık Kiralama A.Ş., 02.11.2017. Erişim: 05 Nisan 2025. https://www.kisa.link/uzlMo
• Zaidan, Khaleel Radhwan Zaidan. el-Hiyelü’r-ribeviyye fî tatbîkati’s-sukûki’l-istismâriyye – Dirâse fıkhiyye mukârene. Karabük: Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• ZKVKŞSPAN, Ziraat Katılım Varlık Kiralama A.Ş. Sermaye Piyasası Aracı Notu. Türkiye: Ziraat Katılım Varlık Kiralama A.Ş., 30.10.2023. Erişim 20 Kasım 2024. https://www.kisa.link/ZHCBL