Yapay Zeka ve Din: Bireysel Hayatta Yeni Bir Dönüşüm Senaryosu

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 656 - 675, 30.11.2025

Ali Kemal Acar

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1738284

Abstract

Yapay zeka, olumlu ve olumsuz yönleriyle hayatı dönüştürme potansiyeline sahiptir. Bu değişim, dini alanı da etkileyeceği için, dinin referans sistemi içinde yapay zeka uygulamalarına duyulan ihtiyaç artacaktır. Çalışmada, bu dönüşüme ilişkin olası senaryolar nitel araştırma yöntemiyle incelenmiştir. Doküman incelemesiyle elde edilen veriler, içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, yapay zekanın hayatın geneline etkileri din özelinde ele alınarak, özellikle yapay zekayı bireysel bir asistan olarak kurgulayan bir senaryo oluşturulmuştur. Bu senaryo, dinin bireysel hayattaki görünümünü temel alarak olumlu ve olumsuz öngörüleri bir araya getirmektedir. Her ne kadar din ve yapay zeka konusunda çeşitli çalışmalar bulunsa da, gelecek senaryolarının yaygınlık kazanmaması öngörü ağırlıklı bir çalışmayı zorunlu kılmıştır. Çalışmanın en önemli sınırlılığı, yapay zekanın ve dinin genel bilgileriyle hareket edilmesidir. Ancak bu sınırlılığa rağmen, yapay zeka destekli bireysel bir asistanın, geniş bir perspektif ve zengin veri birikimiyle bireyin dini hayatına destek olabileceği ve 'iyiliğe güç çarpanı' olma potansiyelinin yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Din Eğitimi , Din ve Teknoloji , Yapay Zeka , Din ve Yapay Zeka , Gelecekte Din

Project Number

---

Artificial Intelligence and Religion: A New Transformation Scenario in Individual Life

Abstract

Artificial intelligence has the potential to transform life with both positive and negative consequences. As this change will also affect the religious sphere, there will be an increased need for AI applications within the framework of religious reference. In this context, the potential effects of AI on life in general are examined specifically within the domain of religion. A scenario has been developed that particularly frames AI as a personal assistant, bringing together positive and negative forecasts based on how religion appears in an individual's life. Although various studies on religion and AI exist, the lack of widespread future scenarios necessitated a foresight-focused study. The most significant limitation of this research is its reliance on general information about AI and religion. However, despite this limitation, the study concludes that an AI-powered personal assistant can support an individual's religious life and has a high potential to be a 'force multiplier for good'.

Keywords

Religious Education , Religion and Technology , Artificial Intelligence , Religion and Artificial Intelligence , Religion in the Future

Project Number

---

References

• Acar, Ali Kemal. “Algılarla Oluşturulan Bir Gelecek Tahayyülünde Yapay Zekaya İlişkin İddiaları Değerlendirmek”. Güncel Dini Meseleler ve Çözüm Önerileri. ed. Mehmet Dirik vd. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2024, 173-196.
• Acar, Ali Kemal. “Din ve Teknoloji Etkileşiminde Yapay Zeka ve Transhümanizm’e Yaklaşımlar”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2023), 380-406. https://doi.org/10.17859/pauifd.1267034
• Acar, Ali Kemal. “Ölümsüzlük İsteğinden Teknoloji ile Ölümsüzlüğe Haddi Zorlamak: Transhümanizm”. İslam Dünyasında Kültür ve Teknolojinin İmkan ve Sınırlılıkları 1. ed. Doğan Fırıncı vd. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2025, 95-120.
• Akboğa, İbrahim. “Süper Akıllı Toplum: Fütürizm ve Dijital Kültür”. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 7 (2021), 1835-1864. https://doi.org/10.47994/usbad.1001270
• Arslan, Kübra. “Teknolojik Dönüşümler ve Yeni Çağ Dinsellikleri”. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi 12 (2024), 71-100. https://doi.org/10.54557/karataysad.1448758
• Atik, Aslıhan. “Din Eğitiminde Yapay Zekâ Destekli Godly Play Yaklaşımı: Hz. Yusuf Örneği”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 14/3 (2025), 933-945. https://doi.org/10.33206/mjss.1715377
• Aykıt, Müzeyyen Asiye. “İslam Felsefesi Alanında Yapay Zekâ Modellerinin Değerlendirilmesi: Chatgpt-Google Bard”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 24/3 (2024), 92-116. https://doi.org/10.33415/daad.1588280
• Bal, Samet Yahya - Sarıkaya, Berat. “Kelami Açıdan İnsan Fıtratı ve Bilinci Bağlamında Yapay Zekâ ve Transhümanizm”. Mavi Atlas 10/2 (2022), 404-418. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1119290
• Başaran, Barış. “Sekülerleşme Teorileri Merceğinden Gelir Eşitsizliği ve Toplumsal Statü”. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/1 (2022), 129-142. https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1105710
• Coşkuner, Ayça. “Sinemanın Denetimsiz Teknolojiyle Sınavı: Yapay Zekânın Film Endüstrisine Etkisi”. Türkiye Film Araştırmaları Dergisi 3/1 (2023), 32-47. https://doi.org/10.59280/film.1284277
• Çağal, Meltem Toksoy - Keskin, Yahya Mustafa. “Yapay Zekâ ve Robot Teknolojisine Yönelik Risk Algısı Üzerine Nitel Bir Çalışma”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 40/2 (2023), 577-598. https://doi.org/10.32600/huefd.1176896
• Çınar, Yusuf – Ekinci, Ahmet. “Yapay Zekâ Tabanlı Uygulamaların Dini Soruları Cevaplama Yetenekleri: ChatGPT ve Din İşleri Yüksek Kurulu Fetvaları Bağlamında Bir Karşılaştırma”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/23 (2025), 62-97. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1568536
• Çokoğullar, Emel. “Post-Sekülerizm Tartışmaları: Yeni Olan Ne?”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/1 (2022), 43-66. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1003641
• Çoşkun, Ferhat - Çetin, Adife Ahsen. “Yapay Zeka Bağlamında İnsan Dönüşümü: Transhümanizm”. Ufuk Üniversitesi II. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Yapay Zekâ ve Sosyal Bilimler Tam Metinler Kitabı. ed. Fulya Korkmaz. Ankara: Ufuk Üniversitesi Yayınları, 2023, 118-121.
• Demir, Zafer. “Dijital Dünyada Yabancılaşma ve Din”. Dijitalleşme ve Din: Teorik Yaklaşımlar ve Uygulama Örnekleri. ed. İhsan Çapçıoğlu - Fatma Çapçıoğlu. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022, 1-23.
• Dereli, Mustafa Derviş. “Kurgu ile Ütopya Arasında: Habermas’ın Dine Yaklaşımında Değişim ve Post-Seküler Toplum Projesi”. Bilimname 47 (2022), 303-342. https://doi.org/10.28949/bilimname.1079329
• Er, Harun - Turan, Saim - Kaymakcı, Selahattin. “Toplum 5.0 Sürecinin Gelişimi ve Eğitime Etkisinin Değerlendirilmesi”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 39 (2021), 27-66. https://doi.org/10.14520/adyusbd.993699
• Ergün, Ragıp. “Batı Düşüncesinde Kaderin Üç Hali: Teo-Biyo-Tekno”. Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 1/4 (2022), 23-41.
• Erol, İsmail - Çayak, Semih. “Küresel Dünyada Modernleşme Eğilimi Olarak Eğitimin Dijitalleşmesi”. Journal of History School 62 (2023), 353-380. http://dx.doi.org/10.29228/joh.63134
• Etike, Şafak. “ChatGPT ile Baş Etmek: Emek ve Eşitlik Odaklı Bir Çerçevenin Gerekliliği”. Emek Araştırma Dergisi 14/23 (2023), 115-132.
• Gül, Fikri - Soysal, Birol. “İktidar ve İdeoloji Bağlamında Distopyalarda Eğitimin Fonksiyonu: George Orwell'ın 1984 Örneği”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 7/4 (2020), 2763-2782. https://doi.org/10.46868/atdd.83
• Gürbüz, Gamze - Aygül, Hasan Hüseyin. “Arayıştan Uyanışa, Şifadan Estetiğe Yeni Çağ İnançları”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/43 (2021), 19-51. https://doi.org/10.17335/sakaifd.872353
• Hashemian, Amin - Özcan, Giyasettin. “Hesaplamalı İlaç Keşfi ve Makine Öğrenme Algoritmaları”. Estudam Bilişim Dergisi 5/1 (2024), 29-36. https://doi.org/10.53608/estudambilisim. 1293834
• Kandemir, Fatih. “Dindarın Anlam Arayışının Temel Dinamiği Olarak Kutsal”. Marifetname Dergisi 9/2 (2022), 329-352. https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1149676
• Karaarslan, Faruk - Karaarslan, Ömür Nihal. “Yapay Zekâ Dindarlığının Medyadaki Erken Görünümleri: Kübra Dizisi Örneği”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 8/1 (2025), 123-141. https://doi.org/10.47951/mediad.1685900
• Karslı, Necmi. Yapay Zeka ve Din. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2024.
• Kıranşal, Abdulaziz. “Siyer Araştırmalarında Yapay Zekâ Kullanım İmkânı”. Marifetname 12/1 (2025), 299-325. https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1656449
• Kırık, Ali Murat - Memmi, Mehmet Akif. “İnternetin Geleceği Metaverse Teknolojisine Türkiye Perspektifinden Bakış”. Asya Studies Akademik Sosyal Araştırmalar 6/22 (2022), 159-166. https://doi.org/10.31455/asya.1161832
• Kızılgeçit, Muhammed - Çinici, Murat - Okan, Nesrullah. “Yapay Zekâ Sohbet Robotu ChatGPT ile İnanç-İnançsızlık, Doğal Afet ve Ölüm Konuları Üzerine Nitel Bir Araştırma: Din ve Maneviyatın Psikolojik Sağlığa Etkileri”. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/1 (2023), 137-172. https://doi.org/10.31463/aicusbed.1275061
• Koluman, Hakan. “Cephaneliğini Genişleten Sömürgecilik: Büyük Veri Çağında “Bağlantının Bedelleri””. Etkileşim 12 (2023), 547-551. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.12.234
• Kumlu, Dolunay. “Yapay Zekâyla Çevrilen Film Yapımcılığı Metinlerinde Terminolojik Sorgulamalar”. Jass Studies The Journal of Academic Social Science Studies 16/96 (2023), 49-68. http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.72119
• Küçükural, Önder - Cengiz, Kurtuluş - Başak, Mehmet Ali. “Türkiye’de Lâdinî (nonreligious) Arayışları Çalışmak: Dinden Uzaklaşma ve Ayrılma Eğilimlerine Dair Kavramsal Bir Çerçeve Önerisi”. Abant Sosyal Bilimler Dergisi 23/1 (2023), 437-451. https://doi.org/10.11616/asbi.1217040
• Nacaroğlu, Derya - Savcı, Sabri. “Yapay Zekânın Medyada Sunumu ve Yükselişi: Olanaklar, Sınırlar ve Tehlikeler”. Yeni Medya Dergisi 15 (2023), 130-152. https://doi.org/10.55609/yenimedya.1365439
• Öngel, Alpaslan. “Yapay Zekâ Teknolojisinin Haber Üretim Süreçlerinde Kullanımı: Otomatik Haber Üretimi”. Turkish Studies - Social 18/2 (2023), 527-545. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.67646
• Özdemir, Nur. “Türkiye’de Spiritüel Arayışlar”. Olgu Sosyoloji Dergisi 1/2 (2022), 84-86.
• Özer, Fatma Betül - Sevinç, Kenan. “Ruh Sağlığı ile Din İlişkisine Dair Bir Meta-Analiz”. İnsanın, İnancın ve Mekânın İnşası-II: Değerler ve Kavramlar Uluslararası ve Disiplinlerarası Ruh Sempozyumu Bildiriler & Özetler Kitabı. ed. Osman Murat Deniz - Şevket Yavuz. Çanakkale: ÇOMÜ Yayınları, 2021, 405-425.
• Sağır, Semih. “Din-Toplum İlişkisine Dair Az Bilinenler; Recep Şentürk'ün Yeni Din Sosyolojileri Adlı Kitabının Tahlili”. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 12 (2022), 159-164.
• Şahin, Meryem. “Dini Bağlamda Robot Kullanımı: Budist Robot Rahip Mindar Örneği Üzerinden Tutumların Niteliksel Analizi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 24/3 (2024), 359-385. https://doi.org/10.33415/daad.1591315
• Şengül, Fatma Nur. “Kuramsal Boyutta Sekülerleşme ve Din İlişkisi”. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi 2 (2020), 315-332.
• Talan, Tarık - Batdı, Veli. “Öğretmen Adaylarının Web 2.0 Araçlarını Eğitimde Kullanma Yeterliliklerine İlişkin Görüşlerinin Rasch Ölçme Modeli ve Maxqda ile Analizi”. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi 11/21 (2022), 66-85. https://doi.org/10.55605/ejedus.1066101
• Tanrıkulu, Faik - İnam, Abdülhalim. “Yapay Zekâ ve Din Eğitimi: Küresel Uygulamalar, Etik Tartışmalar ve Teorik Yansımalar“. Mîzânü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 20 (2025), 127-162. https://doi.org/10.47502/mizan.1615833
• Taşdelen, Vefa. “Dijital Çağda Çocuk ve Felsefe”, Eğitimde Yeni Sorunlar ve Cevaplar. ed. Halil İbrahim Özok. Ankara: Palme Yayınevi, 2022, 17-24.
• Turan, Tülay - Turan, Gökhan - Küçüksille, Ecir. “Yapay Zekâ Etiği: Toplum Üzerine Etkisi”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 13/2 (2022), 292-299. https://doi.org/10.29048/makufebed.1058538
• Türkol, Yeliz Akkaya. “Interaction of Artificial Intelligence with Religions”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/Din ve Yapay Zeka (2025), 60-79. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1626128
• Türkol, Yeliz Akkaya. “Yetişkinlerin Dini Tutumlarının ve Yapay Zekâya Yönelik Kaygılarının Alt Faktörleri Aralarındaki Etkileşim”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2025), 281-310. http://dx.doi.org/ 10.46353/k7auifd.1655169
• Ulaşan, Fatih. “The Dark Side of Artificial Intelligence on the Basis of Public Administration”, Toplum, Ekonomi ve Yönetim Dergisi 4/Özel Sayı (2023), 301-323. https://doi.org/10.58702/teyd.1345570
• Yılmaz, Fikret. “Yapay Zekânın Dini İnançlar Üzerine Etkileri”. Uluslararası Orta Anadolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı. ed. Ramazan Kurtoğlu - Alperen Timuçin Sönmez. Yozgat: Yozgat Bozok Üniversitesi Meslek Yüksekokulları Koordinatörlüğü Yayınları, 2024, 432-447.