A REVIEW OF THE LITERATURE ON THE RELATIONSHIP BETWEEN TRANSFORMATIONAL LEADERSHIP AND ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIOR IN MARITIME BUSINESSES

Yıl 2016, Cilt: 8 Sayı: 1, 129 - 157, 02.06.2016

Serkan Öter , M. Serdar Ayan

https://doi.org/10.18613/deudfd.10550

Cited By: 1

Öz

Businesses
which have realized the importance of human factor on their
efficiency and effectiveness, have explored ways to increase the
performance of their employees. Employees’ high productivity affects the general
performance of an enterprise. Individual voluntary behaviors which are not
recognized by the formal reward system and contribute to the efficient
and effective functioning of the organization are defined as Organizational Citizenship
Behavior (OCB). Organizational Citizenship Behavior provide positive
contribution to general performance of organization. It is very important for
the organizations to know the factors that cause employees’ Organizational
Citizenship Behavior. One of these factors is Transformational Leadership
behaviors conducted by managers. Transformational Leaders play a critical role
on employees’ behaivors and improving their performance. Transformational Leadership
and Organizational Citizenship Behavior concepts in the management and
organization domain, have recently gained more importance and became frequently
pronounced. This study is based on literature review  about Transformational
Leadership and Organizational Citizenship Behavior concept and aimed to
identify the studies on similar topics in maritime business.

Anahtar Kelimeler

Leadership, transformational leadership, organizational citizenship behavior, maritime business, ship management

DENİZCİLİK İŞLETMELERİNDE DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİLER ÜZERİNE BİR LİTERATÜR ARAŞTIRMASI

Öz

Verimlilik ve etkililiklerini arttırmada
insan faktörünün önemli rolünü fark eden işletmeler, çalışanlarının
performanslarını arttırma yollarını araştırmışlardır. Çalışanların
işi gerçekleştirmede yüksek verimlilik göstermeleri işletmenin genel
performansına etki etmektedir. Doğrudan veya açıkça resmi ödül sistemi
tarafından tanınmayan,  bir bütün olarak
örgütün etkili ve verimli işleyişine katkıda bulunan isteğe bağlı bireysel
davranışlar Örgütsel Vatandaşlık Davranışı (ÖVD) olarak tanımlanmaktadır. Örgütsel
Vatandaşlık Davranışı organizasyonun genel performansına olumlu katkılar
sağlamaktadır. Bu sebeple, çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışı
sergilemelerine neden olan faktörlerin bilinmesi organizasyonlar açısından çok önemlidir.
Yöneticilerin göstermiş oldukları Dönüşümcü Liderlik davranışı bu faktörlerden
biridir. Dönüşümcü liderler çalışanların davranışlarında ve performanslarının
geliştirilmesinde önemli rol oynamaktadırlar. Son yıllarda, yönetim ve
organizasyon alanında, Dönüşümcü Liderlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı
kavramları sıklıkla yer almakta ve önemini arttırmaktadır. Bu çalışmada,
Dönüşümcü Liderlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile ilgili literatür incelemesi
yapılmış, denizcilik işletmeleri alanında benzer konularda yapılan çalışmaların
tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, dönüşümcü liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı, denizcilik işletmeleri, gemi yönetimi

Kaynakça

• Arslantaş, C. C. & Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 261-286.
• Avolio, B.J., Bass, B.M. & Jung, D.I. (1999). Re-examining the components of transformational and transactional leadership using the multifactor leadership questionnaire. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 72(4), 441-462.
• Ayan, M.S. (2005). Denizcilik işletmelerinde örgüt kültürü ve İzmir bölgesine yönelik bir araştırma, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Aydoğmuş, C. (2011). Kişilik özellikleri ile iş tatmini ilişkisi üzerinde psikolojik güçlendirme ve dönüşümcü liderlik algısının etkileri, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Barbuto, J.E. (2005). Motivation and transactional, charismatic, and transformational leadership: A test of antecedents. Journal of Leadership and Organizational Studies 11(4), 26-40.
• Basım, H. N. & Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61(4), 83-102.
• Bass, B.M., Waldman, D.A., Avolio, B.J. & Bebb, M. (1987). Transformational leadership and the falling dominoes effect. Group & Organization Studies, 12 (1), 73-87.
• Bass, B.M. (1990). From transactional to transformational leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics,19, 3-23.
• Bass, B.M. (1998). Transformational Leadership: Industry, Military, and Educational Impact. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah.
• Başaran, A. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algıladıkları liderlik stilleri ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baysal, E.A. (2013). İlköğretim okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Beşiktaş, İ. (2009). İş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bolat, T. (2008). Dönüşümcü Liderlik, Personeli güçlendirme ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Bolat, T. & Seymen, O. A. (2003). Örgütlerde iş etiğinin yerleştirilmesinde dönüşümcü liderlik tarzının etkileri üzerine bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (9): 59– 85.
• Bozkurt, F. (2007). Denizcilik sektöründe çalışan gemi adamlarının demografik özellikleri ile örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışı ve algılanan örgütsel destek düzeyi arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Buluç, B. (2008). Ortaöğretim okullarında örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571-602.
• Cerit, A.G., Deveci, D.A., & Denktaş Şakar, G. (2013). Denizcilik İşletmeleri Yönetimi: Sınıflamalar, İşlevler ve Deniz Ulaştırması. A. G. Cerit, D.A. Deveci & S. Esmer (Ed.), Denizcilik İşletmeleri Yönetimi (s.3-21). İstanbul: Beta Yayınları.
• Ceyhun, G.Ç. (2006) . Gemi adamlarının stres düzeyleri ve iş doyumları arasındaki ilişki: Bir denizcilik şirketinde uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Ceyhun, G. Ç. (2010). Enhancement of seafarer loyalty to the company in different countries. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 2(1), 97-112.
• Coşkun, F. (2005). Askeri yöneticilerin dönüşümcü liderlik özellikleri (Doğu Anadolu bölgesi örneği), Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Çalışkan, G. (2001). Liderlik açısından antrenör davranışlarının sporcu performansı üzerine etkisinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Çetin, İ.B. (2008). Deniz ticaretinin geliştirilmesinde ulaştırma ağları için ilgili analizler: Çin-Türkiye-Almanya uygulaması, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çetin, Ş. (2011). Okul müdürlerinin liderliği ile müdür-öğretmen ilişkisinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çetin, İ.B., Ayan, S. & Deveci, A. (2013). Gemi İşletme Yönetimi. A. G. Cerit, D.A. Deveci & S. Esmer (Ed.), Denizcilik İşletmeleri Yönetimi (s.345-376). İstanbul: Beta Yayınları.
• Dilek, H. (2005). Liderlik tarzlarının ve adalet algısının; örgütsel bağlılık, iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkilerine yönelik bir araştırma, Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Dipaola, M. V. & Moran, T-M. (2001). Organizational citizenship behavior in schools and its relation to school climate. Journal of School Leadership, 11, 424-447.
• Downard, J.M. (1996). Managing Ships. Coulsdon, Surrey: Fairplay Publications.
• Duygulu, S. (2007). Servis sorumlu hemşirelerine yönelik hazırlanan transformasyonel liderlik eğitim programının liderlik uygulamaları üzerine etkisi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Eisenbach, R., Watson, K. & Pillai, R. (1999). Transformational leadership in the context of organizational change. Journal of Organizational Change Management, 12 (2), 80-88.
• Eraslan, L., (2004). Liderlikte post-modern bir paradigma: Dönüşümcü liderlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-32.
• Erçetin, Ş. (2000). Lider Sarmalında Vizyon. Ankara: Nobel Yayın.
• Erdil, O. (1997). Lider yönetici geliştirmenin artan önemi ve yeni yaklaşımlar. Öneri, Adnan Tezel Anısına Özel Sayısı, 65-70.
• Eren, E. (2001). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Ersoy, E.G.K (2009). Yöneticilerin dönüştürücü ve işe yönelik liderlik eğilimleri ile kişilik özelliklerinin ilişkisi, bir örnek olay, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Esmer, E. (2009). Örgütlerde iletişim ile iş tatmini arasındaki ilişki: Denizcilik sektöründe alan araştırması, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Fuller, J.B., Morrison, R., Jones, L., Bridger, D., & Brown, V. (1999). The effects of psychological empowerment on transformational leadership and job satisfaction. The Journal of Social Psychology, 139 (3), 389-391.
• Gümüşoğlu, L. (2005). Dönüştürücü liderliğin izleyenlerin yaratıcılığına ve örgütsel yenilikçiliğe etkisi üzerine bütüncül bir model: Türkiye’de yazılım sektöründe bir uygulama, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 48-75.
• Hartog, D. N. & Van, M. J. (1997). Transactional versus transformational leadership: An Analysis of the MLQ. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 70 (1), 18-32.
• Hinkin, T. R. & Tracey, J.B. (1999). The relevance of charisma for transformational leadership in stable organization. Journal of Organizational Cahange Manegement, 12(2), 105-119.
• House, R.J., Woycke, J. & Fodor, E.M. (1988). Perceived Behavior and Effectiveness of Charismatic and Non-Charismatic U.S. Presidents, In Conger, J. & Kanungo, R. (Eds.), Charismatic Leadership and Management, pp. 98- 121, San-Francisco: Jossey-Bass.
• İşbaşı Özen, J. (2000). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışının oluşumundaki rolü: Bir turizm örgütünde uygulama, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• İşcan, Ö.F (2002). Küresel işletmecilikte dönüştürücü liderlik anlayışı –büyük ölçekli işletmelerde bir uygulama, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Judge, T. A., & Piccolo, R. F. (2004). Transformational and transactional leadership: A meta-analytic test of their relative validity. Journal of Applied Psychology, 89, 755–768.
• Kalkan, M. (2013). Uluslararası Ticaret ve Deniz Ulaştırması. A. G. Cerit, D.A. Deveci & S. Esmer (Ed.), Denizcilik Işletmeleri Yönetimi (s.503-529). İstanbul: Beta Yayınları.
• Karaman, Z. (2010). İzmir’de gemi acentelerinde çalışanların iş doyumlarının belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Keçecioğlu, T. (1998). Liderlik ve Liderler. İstanbul: KalDer Yayınları.
• Kılıç, G. (2006). Eğitim Kurumlarında liderlik tarzları ve örgüt kültürünün performans üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Kılıç, K. (2013). Duygusal zekanın gemi adamlarının iş performansına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koçel, T. (2003). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Kouzes, J. & Posner, B. (1987). The Leadership Challenge: How to Get Extraordinary Things Done in Organizations. San Francisco: Jossey-Bass.
• Kuleyin, B., Köseoğlu, B. & Töz, A.C. (2013). Liman çalışanlarının mesleki tükenmişlik seviyelerinin incelenmesi: Bir liman uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 5 (2), 83-96.
• Kurtuluş, İ. (2008). Dönüştürücü liderlik-bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Küçükbayrak, R. (2010). Dönüşümcü liderlik, örgütsel bağlılık iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışının bütünleşik bir modeli, Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Ankara.
• Lowe, K. B., Kroeck, K.G & Sivasubramaniam, N. (1996). Effectiveness correlates of transformational leadership and transactional leadership: A meta-analytic review of the MLQ literature. Leadership Quarterly, 7, 385– 425.
• Mann, C. P. (1988). Transformational leadership in the executive office. Public Relations Quarterly, 33(1),19-23.
• Muslu, A. (2008). Denizcilik sektöründe insan kaynakları yönetimi ve çalışma ilişkileri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik Stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(3), 377-403.
• Organ, D.W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington. MA: Lexington Books.
• Özcan, E.D., Vardarlıer, P., Karabay, M.E., Konakay, G &, Çetin C. (2012) Liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde güvenin rolü. Öneri Dergisi, 10 (37), 1-13.
• Özer, S. (2009). Eğitim örgütlerinde lider davranış biçimleri ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki (Nevşehir ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Panayides, P.M. (2001). Professional Ship Management: Marketing and Strategy. England: Ashgate Publishing Ltd.
• Pawar, B. S. & Eastman, K. K. (1997). The nature and implications of contextual influences on transformational leadership: A conceptual examination. Academy of Management Review, 22 (l), 80-109.
• Piccolo, R. F. & Colquitt, J. A. (2006). Transformational leadership and job behaviors: The mediating role of core job characteristics. Academy of Management Journal, 49(2), 327-340.
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Moorman, R.H. & Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. Leadership Quarterly, 1(2): 107-142.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B. & Bommer, W. H. (1996). Transformational leader behaviors and substitutes for leadership as determinants of employee satisfaction, commitment, trust, and organizational citizenship behaviors. Journal of Management, 22(2), 259-298.
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Paine, J.B. & Bachrach, D.G. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513–563.
• Sabuncuoğlu, Z. & Tüz, M. (2005). Örgütsel Psikoloji, Bursa: Alfa Basım Yayın.
• Samancı, G. (2007). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Sanrı, Ö. & Ayan, M.S. (2014). Gemi acentelerinde çalışanların değişime karşı tutumunda belirsizlik ve görev güvensizliğinin etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 6 (1), 73-90.
• Sashkin, M. & Rosenbach, W. E. (1993). A new leadership paradigm. contemporary issues in leadership. Westview Press Colarado, 87-103.
• Sarı, Ç. (2011). Örgütsel adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi ve bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Saruhan, S.C. & Yıldız, M.L. (2009). Çağdaş Yönetim Bilimi. İstanbul: Beta Yayınları
• Şeşen, H. (2010). Kontrol odağı, genel öz yeterlik, iş tatmini ve örgütsel adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: Ankara’da bulunan kamu kurumlarında bir araştırma. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28 (2), 195-220.
• Taşcı, S. K. (2007). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Tetik, S. (2008). Değişim yönetiminde dönüştürücü liderin rolü, Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Topaloğlu, G. (2005). Dönüştürücü liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Türker, F. (2007). Denizcilik sektöründe iş tatmini ve örgüte bağlılığın iş gücü devrine etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uslu, B. ve Balcı, E. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel iletişim algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(3), 461-489.
• Uyguç, N., Duygulu, E. & Çıraklar, N. (2000). Dönüşümcü liderlik, etkileşimci liderlik ve performans. Erciyes Üniversitesi 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 587-601, Kayseri.
• Ünal, A., ve Çelik, M. (2013). Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 239-258.
• Willingale, M. & Spruyt, J. (1998). Ship Management, 3rd edition, London: LLP/ Business of Shipping Series.
• Yavuz, E. (2008). Dönüşümcü ve etkileşimci liderlik davranışının örgütsel bağlılığa etkisinin analizi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yukl, G.A. (1989). Managerial leadership: A review of theory and research. Journal of Management, 15(2), 251-289.
• Yücel, C., Yalçın, M. & Ay, B. (2009). Öğretmenlerin öz-Yeterlikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 221-235.
• Zel, U. (2006). Kişilik ve Liderlik. Ankara: Nobel Yayıncılık.