Bir Üniversite Sağlık Kampüsündeki Bireylerin Sağlık Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 1, 32 - 45, 24.05.2024

Mukaddes Gümüştekin , Ayşenur Balatlı , Muhammed Akın Kantarcı , Yunus Emre Tunç , Mehmet Emre Aykır , Ayça Yozcu , Asmin Şen , Hamit Esat Erdem , Mehmet Samet Demir , Mirza Hanifi Altunbaş , Mücahit Arslan Recep Yarbı , Şemal Kaptan , Yalçın Birge

https://doi.org/10.18614/deutip.1461417

Öz

Amaç: Sağlık okuryazarlığı (SOY), insanların kendileri ve yakınları için sağlığı geliştirecek ve sürdürecek şekilde bilgi ve hizmetlere erişmelerini, anlamalarını, değerlendirmelerini ve kullanmalarını sağlayan kişisel bilgi ve yetkinliklerdir. Düşük SOY düzeyi, hastaneye yatış ve acil servis kullanımında artma, tarama programları ve koruyucu sağlık hizmetleri kullanımında azalma ile ilişkilidir. Çalışmamızın amacı, bir üniversite sağlık kampüsündeki bireylerin (hasta, hasta yakını ve öğrenciler) SOY düzeyini ve SOY düzeyi üzerinde etkili faktörleri saptamaktır.
Gereç ve Yöntem: xxxxx Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinin polikliniklerine başvuran veya sağlık kampüsünde bulunan, 185 hasta/hasta yakını ve öğrencilerde Türkiye Sağlık Okuryazarlığı-32 ölçeği (TSOY-32), Tıp Fakültesi Dönem 1 öğrencileri tarafından ‘Özel Çalışma Modülü’ kapsamında yüz yüze görüşülerek değerlendirilmiştir. Katılımcıların yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, meslek, sosyal güvence, aylık gelir düzeyleri sorularak ve TSOY-32 ölçeği kullanılarak, veriler toplanmıştır. SPSS 24 kullanılarak analizler yapılmıştır. p<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir.
Bulgular: 185 kişi anket ve ölçek sorularını yanıtlamayı kabul etmiştir. Katılımcıların, yaş ortalaması 33,60±14,98 yıl olup, %60,5’ü erkekti (n=112). %36,2’i yüksekokul ve üzerinde eğitim düzeyine sahipken, sadece %4,9’u ilkokul mezunuydu. Katılımcıların TSOY-32 indeks puan ortalaması 30,00±6,41 (maksimum skor=50) idi; %49,7’si sorunlu/sınırlı ve %20’si yetersiz SOY düzeyine sahipti. İlköğretim ile lise ve ilköğretim ile yükseköğretim mezunlarının TSOY-32 indeks ortalamaları arasında anlamlı fark bulundu.
Sonuç: Katılımcıların SOY düzeyleri ile yaş, cinsiyet, medeni durum, meslek ve gelir durumu arasında anlamlı bir korelasyon bulunmazken, eğitim düzeyi arttıkça SOY düzeyinin arttığı görülmüştür. SOY ile ilgili eğitimlerin arttırılması kişilerin SOY düzeylerini artırabilir ve düşük SOY düzeylerinin sağlık sistemi üzerindeki olumsuz etkilerini azaltabilir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı (SOY), Üniversite sağlık kampüsü, Özel çalışma modülü

Etik Beyan

Dokuz Eylül Üniversitesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu’ndan etik kurul izni alınmıştır (19.10.2022, 2022/33-09).

Determination of Health Literacy Levels of People in a University Health Campus

Öz

Objective: Health literacy (HL) is the personal knowledge and competencies that enable people to access, understand, evaluate and use information and services to improve and maintain health for themselves and their relatives. Low level of HL is associated with increased hospitalization and emergency department use, and decreased use of screening programs and preventive health services. This study was conducted within the scope of the 'Special Study Module' and our aim was to determine the HL level of people (patients, patient relatives and students) in a university health campus and the factors affecting the HL level.
Materials and Methods: The Turkish Health Literacy-32 scale (TSOY-32) was assessed in 185 patients/patient relatives and students who applied to the outpatient clinics of xxxxx University Faculty of Medicine Hospital or who were in the health campus by face-to-face interviews conducted by Term 1 students of the Faculty of Medicine. Data were collected by asking the age, gender, marital status, educational status, occupation, social security, monthly income levels of the participants and using the TSOY-32 scale. Analyses were performed using SPSS 24. p<0.05 was considered statistically significant.
Results: 185 people agreed to answer the questionnaire and scale questions. The mean age of the participants was 33.60±14.98 years and 60.5% were male (n=112). 36.2% had a higher education level of college or higher, while only 4.9% were primary school graduates. The mean TSOY-32 index score of the participants was 30.00±6.41 (maximum score=50); 49.7% had problematic/limited and 20% had inadequate HL. There was a significant difference between the mean TSOY-32 index scores of primary school-high school and primary school-higher education graduates.
Conclusion: While there was no significant correlation between the participants HL levels and age, gender, marital status, occupation and income status, it was observed that the HL level increased as the level of education increased. Increasing the education related to HL may increase the HL levels of individuals and reduce the negative effects of low HL levels on the health system.

Anahtar Kelimeler

Health Literacy (HL), University health campus, Special study module

Kaynakça

• 1. Sorensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, Fullam J, Kondilis B, Agrafiotis D, Uiters E, Fal- con M, Mensing M, Tchamov K, Broucke S, Brand H. Health Literacy in Europe: Comparative Results of The European Health Literacy Survey (HLS-EU). European Journal of Public Health 2015; (25)6: 1053–1058.
• 2. Palumbo R, Annarumma C, Adinolfi P, Musella M, Piscopo G. The Italian Health Literacy Project: Insights from the assessment of health literacy skills in Italy. Health Policy. 2016;120(9):1087-1094. doi:10.1016/j.healthpol.2016.08.007
• 3. Health promotion glossary of terms 2021. Geneva: World Health Organization; 2021. Licence: CC BY-NC-SA 3.0IGO.
• 4. Kutner M, Greenberg E, Jin Y, Paulsen C. The Health Literacy of America’s Adults: Results From the 2003 National Assessment of Adult Literacy (NCES 2006–483). U.S. Department of Education. Washington, DC: National Center for Education Statistics, 2006
• 5. Comparative report on health literacy in eight EU member states. The European Health Literacy Project 2009–2012. Maastricht, HLS-EU Consortium, 2012 (http://www.health-literacy.eu, accessed 15 May 2013).
• 6. Durusu-Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray-Ready FN, Çakır B, Akalın HE. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması, Birinci Baskı, Ankara, Sağlık-Sen Yayınları, 2014.
• 7. Rasu RS, Bawa WA, Suminski R, Snella K, Warady B. Health Literacy Impact on National Healthcare Utilization and Expenditure. Int J Health Policy Manag. 2015;4(11):747-755. Published 2015 Aug 17. doi:10.15171/ijhpm.2015.151
• 8. Marmot M; Commission on Social Determinants of Health. Achieving health equity: from root causes to fair outcomes. Lancet. 2007;370(9593):1153-1163. doi:10.1016/S0140-6736(07)61385-3
• 9. DeWalt DA, Hink A. Health literacy and child health outcomes: a systematic review of the literature. Pediatrics. 2009;124 Suppl 3:S265-S274. doi:10.1542/peds.2009-1162B
• 10. Mantwill S, Monestel-Umaña S, Schulz PJ. The Relationship between Health Literacy and Health Disparities: A Systematic Review. PLoS One. 2015;10(12):e0145455. Published 2015 Dec 23. doi:10.1371/journal.pone.0145455
• 11. Sanders LM, Federico S, Klass P, Abrams MA, Dreyer B. Literacy and child health: a systematic review. Arch Pediatr Adolesc Med. 2009;163(2):131-140. doi:10.1001/archpediatrics.2008.539
• 12. Okyay P, Abacıgil F. (Ed.) Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. T.C. Sağlık Bakanlığı, yayın no:1025, Ankara: Anıl Reklam Matbaa Ltd. Şti; 2016.
• 13. Değerli H, & Tüfekçi N. Toplumun Sağlık Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 467-488, 2018. https://doi.org/10.33692/avrasyad.510093
• 14. Berberoğlu U, Öztürk O, İnci MB, Ekerbiçer HÇ. Bir Aile Sağlığı Merkezine Kayıtlı 18-65 Yaş Grubu Bireylerdeki Sağlık Okuryazarlığı Durumunun Değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi Eylül 2018;8(3):575-581. doi:10.31832/smj.453846
• 15. Okur E, Evcimen H, Yağci Şentürk A. Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin İncelenmesi. STED. 2021;30(1):18-24.
• 16. Durusu-Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray-Ready FN, Çakır B ve Akalın HE. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması, Birinci Baskı, Sağlık-Sen Yayınları, Ankara,2014.
• 17. Ergün S. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinde Sağlık Okuryazarlığı. Kocaeli Tıp Dergisi 2017; 6(3): 1-6 18. Muslu L, Çiftçi Ş, Aktaş EN. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 2017; 6(3): 277-285.
• 19. Yılmaz Güven D, Bulut H, Öztürk S. Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin İncelenmesi / Examining the Health Literacy Levels of Health Sciences Faculty Students. TAKSAD [Internet]. 2018Jul.2;7(2):400-9.
• 20. Duman A. Fatih İlçesinde İlkokul 1. Sınıf Aşılamalarında Velilerin Genel Sağlık Okuryazarlık Düzeylerini ve Etkileyen Faktörleri Belirleme. Tıpta Uzmanlık Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2017. 21. Özdemir H, Alper Z, Uncu Y, Bilgel N. Health Literacy Among Adults: A Study from Turkey. Health Education Research 2010;25(3):464-477. doi:10.1093/her/cyp068
• 22. Schrauben SJ, Wiebe DJ. Health literacy assessment in developing countries: a case study in Zambia. Health Promot Int. 2017;32(3):475-481. doi:10.1093/heapro/dav108
• 23. Paasche-Orlow MK, Parker RM, Gazmararian JA, Nielsen-Bohlman LT, Rudd RR. The prevalence of limited health literacy. J Gen Intern Med. 2005;20(2):175-184. doi:10.1111/j.1525-1497.2005.40245.x
• 24. Ekşi A. Kamu hizmetinde etkililik ve etkinlik tartişmalari bağlaminda 112 acil çağri hizmetlerinin kötüye kullanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016;18 (3): 387-408
• 25. Cho YI, Lee SY, Arozullah AM, Crittenden KS. Effects of health literacy on health status and health service utilization amongst the elderly. Soc Sci Med. 2008;66(8):1809-1816. doi:10.1016/j.socscimed.2008.01.003
• 26. Hardie NA, Kyanko K, Busch S, Losasso AT, Levin RA. Health literacy and health care spending and utilization in a consumer-driven health plan. J Health Commun. 2011;16 Suppl 3:308-321. doi:10.1080/10810730.2011.604703
• 27. Chen JZ, Hsu HC, Tung HJ, Pan LY. Effects of health literacy to self-efficacy and preventive care utilization among older adults. Geriatr Gerontol Int. 2013;13(1):70-76. doi:10.1111/j.1447-0594.2012.00862.x