The Story of Seven Sleepers: Hâzâ Kıssa-i Ashâbü’l-Kehf

Yıl 2013, Cilt: 10 Sayı: 10, 275 - 318, 01.06.2013

Hanife Koncu

Öz

In the Classical Turkish Literature that gives a wide coverage to the story of Seven Sleepers, many masnavis on this issue have been written. One of them is situated in the Istanbul University, Faculty of Arts library, ND 2495-286, Hâzâ Kıssa-i Ashâbü’l-Kehf which was written by a poet pseudonym Ahdî. This work, which was written by a poet that we have no information about other than his pseudonym, is composed of 17 folios and written with the calligraphy of naskh. Usually, there are 11 lines on each page. The work was copied in 1152/1739 by the copyist Ahmed bin İsmail İzmirî. The text was written with the meter type of masnavi and composed of 312 couplets. It was written with the arûzpattern of fâ‘ilâtün/ fâ ‘ilâtün/fâ‘ilün and it was translated from Arabic to Turkish. As happens with many other Ashâb-ı Kehf texts, this text is also belonged to the story-teller İbn Abbâs. In the analysis part, the abstract of the text is given and it was focused on some important ingredients such as Hz. İsâ, Suhuf-ı Mûsâ (revelation pages of Mûsâ), şeytan-ı racîm (cursed devil), Dakyanus, Amâlık, mağara (cave), gûy u çevgân (the game of polo), and kedi and fare (cat and mouse). In the text in which it was tried to determine some of the features of the narration mode of masnavi, some notes and explanations which was possibly written by the copyist on the manuscript was presented in a chart.

Anahtar Kelimeler

Ashâb-ı Kehf, Classical Turkish Literature, masnavi.

Bir Ashâb-ı Kehf Kıssası: Hâzâ Kıssa-i Ashâbü’l-Kehf

Öz

Ashâb-ı Kehf’e geniş yer veren Klasik Türk edebiyatında, bu kıssayı işleyen birçok mesnevî yazılmıştır. Bu metinlerden biri İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Kütüphanesi, ND 2495-286 numarada kayıtlı, Ahdî mahlaslı bir şaire ait olan Hâzâ Kıssa-i Ashâbü’l-Kehf’tir. Bu makalede bu mesnevînin transkripsiyonlu metni ve incelemesi yer almaktadır. Şairi hakkında mahlası dışında bilgi tespit edilemeyen eser, 17 yapraktan meydana gelmiş ve nesih hatla yazılmıştır. Her sayfasında genellikle 11 satır yer almaktadır. Müstensihi Ahmed bin İsmail İzmirî olan eserin istinsah tarihi 1152/1739’dur. Metin, mesnevî nazım şekliyle yazılmıştır ve 352 beyitten oluşmaktadır. Fâ‘ilâtün/ fâ‘ilâtün /fâ‘ilün kalıbıyla kaleme alınmış ve Arapça’dan Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Diğer birçok Ashâb-ı Kehf metninde olduğu gibi bu metinde de râvî İbn Abbâs’tır. Makalenin inceleme kısmında metnin özeti verilmiş, eserde dikkati çeken bazı unsurlardan Hz. İsâ, Suhuf-ı Mûsâ, şeytan-ı racîm, Dakyanus, Amâlık, mağara, gûy u çevgân ve kedi ile fare üzerinde durulmuştur. Mesnevînin dil ve üslûp konusunda dikkati çeken özelliklerinin belirtilmeye çalışıldığı yazıda, ayrıca nüshaya müstensih tarafından yazıldığı düşünülen notlar ve açıklamalar tablo hâlinde sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ashâb-ı Kehf, Klasik Türk edebiyatı, mesnevî.

Kaynakça

• Abakay, Mehmet Ali (2012), “Ashâb-ı Kehf’in Hikâyesi ve Diyarbakır”, Dünden Bugüne Lice Sempozyumu, Mardin: Mardin artuklu Üniversi- tesi Yay., 275-292.
• Afşaroğlu, Ali (2000), Eshab-ı Kehf ve Rakıym (Mağara Arkadaşları), İstanbul: Hilal Yay.
• “(Resûlüm Orada bulunsaydın) güneşi görürdün: Doğduğu zaman mağaralarının
• sağ tarafına meyleder; batarken de sol taraftan onlara isabet etmeden geçerdi.” 18 (Kehf) 17 şehr: şehir.
• ŝalāģiyyetle: ŝalāģiyyetile.
• Ahmet Rifat (2004), Lügat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye, C. 1-2, Ankara: Keygar Neşriyat.
• Akgündüz, Ahmed, Yaşar Baş, Rahmi Tekin, Osman Kaşıkçı (1993), Arşiv Belgeleri Işığında Tarsus Tarihi ve Eshâb-ı Kehf, İstanbul: Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası.
• Aksan, Doğan (1999), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi.
• Alparslan, Yaşar (2010), Eshâb-ı Kehf-Vukûu, Şuyûu, Kahramanmaraş: Ukde Yay.
• Ashâb-ı Kehf, Gazi Husrev Kütüphanesi (Bosna Hersek), Türkçe Yazmalar, nu. 5574/6.
• Cem Dilçin (2009), Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
• Çelebi, İlyas (2010), “Şeytan”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 39, İstanbul,99-101.
• Çelebioğlu, Âmil (1999), Türk Edebiyatı’nda Mesnevi, İstanbul: Kitabevi Yay.
• Erdem, Sargon (1989), “Amâlika”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul, 556-558.
• Eshâb-ı Kehf Hikâyesi, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî-Roman, nu. 47.
• Eshâb-ı Kehf Kıssası, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmut Efendi, nu. 4612.
• Halıcı, Feyzi (1993), “Çevgân”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 294, 295.
• Harman, Ömer Faruk (2006), “Mûsâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 31, İstan- bul, 207-213.
• Hikâyeti Ashâbü’l-Kehf ve bihî nesta‘în, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi, nu. 301/9.
• http://kuran.diyanet.gov.tr (13.07. 2014)
• http://kuranmeali.org (13.07.2014)
• İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu, Turgut Karabey (1988), Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Kaplan, Yunus ve Yakup Poyraz (2010), “Divan Şiirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Oyunlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi-Klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı-Prof. Dr. Turgut Karabey Ar- mağanı, 3/15, 151-175.
• Karabey, Turgut (2012), “Evliyâ Çelebî Seyahâtnâmesinde Gûy u Çevgân Oyunu”, Turkish Studies, Volume 7/1, Winter, 81-86.
• Kısas-ı Enbiyâ, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, nu. A 107.
• Koncu, Hanife (2012), “Ashâb-ı Kehf Metinlerine Bir Bakış ve Yûsuf-ı Meddâh’ın Ashâb-ı Kehf Mesnevîsi”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları, S. 6, Yaz, 9-57.
• Mehmed Emin, Hikâye-i Ashâb-ı Kehf, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüpha- nesi, nu. 835/1.
• Mehmed Süreyyâ (1996), Sicill-i Osmanî, Haz. Ali Aktan, Abdülkadir Yuvalı, Metin Hülâgü, C.III, İstanbul: Sebil Yayınevi.
• Mostarlı Ziyâ‘î (2007), Şeyh-i San‘ân Mesnevisi, Haz. Müberra Gürgendereli, İstanbul: Kitabevi Yay.
• Özek, Ali, Hayrettin Karaman, Ali Turgut, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş (1997), Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Redhouse, Sir James W. (2001),Turkish and English Lexicon-New Edition, İs- tanbul: Çağrı Yay.
• Sert, Özlem (2009), Umudun Tarihine Yolculuk Yedi Uyurlar Efsanesi, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Steingass, F. (2005),A Comprehensive Persian-English Dictionary, İstanbul: Çağrı Yay.
• Tuman, Mehmet Nȃil (2001), Tuhfe-i Nȃilî, Haz. Cemȃl Kurnaz ve Mustafa Tatcı, C.II, Ankara: Bizim Büro Yay. Uluslararası
• İnanç Turizmi Ve Eshâb-ı Kehf Sempozyumu (2013),
• Kahramanmaraş: Türkiye Cumhuriyeti Kahramanmaraş Valiliği.
• Yekbaş, Hakan (2013), “Divan Şiirinde Ashâb-ı Kehf”, Uluslararası İnanç Turizmi Ve Eshâb-ı Kehf Sempozyumu, Kahramanmaraş: Türkiye Cumhuriyeti Kahramanmaraş Valiliği, 311-325.
• Yekbaş, Hakan (2013), Divan Şiirinde Ashâb-ı Kehf ve Râşih’in Ashâb-ı Kehf Mesnevîsi, İstanbul: Kitabevi Yay.
• Yılmaz, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler, İstanbul: Ende- run Kitabevi.
• Yılmaz, Nuran (2006),“Klâsik Türk Şiirinde ‘Ashâb-ı Kehf’, İslâmî’nin Mesnevisi Örneği”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, S.1, Adana, 35-64.
• Yüksel, Hasan, H. İbrahim Delice, İ. Hakkı Aksoyak (1996), İslâmî’nin Mesnevîsi, Sivas: Dilek Matbaacılık.