Bir Eskatoloji Miti olan Tufandan Klasik Türk Şiirinde Şarap Metaforuna

Yıl 2011, Cilt: 7 Sayı: 7, 57 - 68, 01.12.2011

M. Esat Harmancı

https://doi.org/10.15247/dev.79

Öz

Classical Turkish literature, consists of an Islamic culture around, by reason of being a product of culture affected all cultural layers in the geography domain. We can say that many untitled myths and rituals in the Islamic culture, in terms of being focus of religions and civilizations of the geography of the Middle East and Anatolia. The culture revolve around Noah and his ship, an eschatology myth, continued to protect of the mythological meaning under conditions of varying religions and cultures. This interaction, is just as important and sensitive and can not pass renaming israiliyat or legend, refers to a number of meanings guided the universal school of mythology. Despite of the fact that the introduction of side by side of wine, a drink is prohibited in the religion of Islam, and Noah, is a prophet, frowned upon today, consists of rich a allegory in the context of the flood and Noah's ship, around nature of wine, the invention of the glass and the shape in classical Turkish literature. In this article, we will evaluate handling of narrative grown up around flood, found life in Islamic culture geography and were introduced in this culture as a result of round trips, context of the wine in the calical Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Eschatology, Noah and the flood, wine, classical Turkish poetry.

Bir Eskatoloji Miti olan Tufandan Klasik Türk Şiirinde Şarap Metaforuna

Öz

İslam kültür dairesinde şekillenen klasik Türk edebiyatı, bir kültür ürünü olması hasebiyle, bu coğrafyaya etki eden tüm kültürel katmanlardan da nasibini almıştır. Özellikle Orta Doğu ve Anadolu coğrafyasının dinler ve medeniyetler odağı olması bakımından, henüz adı konulmamış pek çok mit ve ritüelin İslam kültüründe hayatını sürdürdüğünü söyleyebiliriz. Bir eskatoloji öğesi olan Nuh ve onun gemisi etrafında anlatılagelen kıssalar, değişen din ve kültür şartlarında da mitolojik anlamını korumayı sürdürmüştür. Adına, israiliyat ya da efsane deyip geçemeyeceğimiz önemli ve bir o kadar hassas olan bu etkileşim, evrensel mitoloji okulunun kılavuzluğunda da birtakım anlamlar ifade etmektedir. İslam dininde yasaklanmış bir içecek olan şarap ile bir peygamber olan Nuh’un yan yana getirilmiş olması, bugün için hoş karşılanmasa da klasik Türk edebiyatında, şarabın keyfiyeti, kadehin icadı ve şekli çevresinde tufan ve Nuh’un gemisi bağlamında zengin bir alegori oluşmuştur. Bu makalede, İslami kültür coğrafyasında hayat bulmuş ve türlü yolculuklar sonucu bu kültürle tanışmış olan tufanla ilgili anlatının, klasik Türk edebiyatında şarap bağlamında ele alınışı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eskatoloji, Nuh, tufan, şarap, klasik Türk şiiri.

Kaynakça

• AHMEDÎ, Dîvân, Haz. Yaşar Akdoğan, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (E-Ki- tap), www.kulturturizm.gov.tr
• ALBAYRAK, Nurettin, (1993), “Cem”, İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 7, 279-280.
• AYDIN, Bedizel Zülfikar, Nil Sarı, Ayhan Aydın, (1999), “Üzümün Tarihine Kısa Bir Bakış ve Osmanlı Sağlık ve Toplum Hayatındaki Üzümün Yeri”, III. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara: TTK Yayınları.
• AYNÎ, (2003), Sâkî-nâme, Haz. Mehmet Arslan, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• AZMÎ-ZÂDE HÂLETÎ, (2003), Dîvân, Haz. Bayram Ali Kaya, Cambridge: Harvard Üniversitesi Yayınları.
• BAYAT, Fuzuli, (2007), Türk Mitolojik Sistemi I, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• BEHİŞTÎ, Dîvân, Haz. Yaşar Aydemir, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (E-Ki- tap), www.kulturturizm.gov.tr
• BOTTERO, Jean, (2005), Gılgamıs Destanı – Ölmek İstemeyen Büyük İnsan, Çev.: Orhan Suda, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ESKİ AHİT, Yaratılış, http://www.hristiyan.gen.tr/kutsal-kitap
• FUZÛLÎ, (1990), Dîvân, Haz. Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgân Cumbur, Ankara: Akçağ Yayınları.
• HAŞMET, Dîvân, Haz. Mehmet Arslan, İ. Hakkı Aksoyak, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (E-Kitap), www.kulturturizm.gov.tr
• KADI BURHÂNEDDİN, (1980), Dîvân, Haz. Muharrem Ergin, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• KARAMANLI AYNÎ, (1997), Dîvân, Haz. Ahmet Mermer, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KUR’ÂN, http://www.diyanet.gov.tr/kuran
• MÜTERCİM ÂSIM EFENDİ, (2000), Burhân-ı Katı, Haz. Mürsel Öztürk, Derya Örs, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• NEHCÎ, (2005), Dîvân, Haz. Üzeyir Aslan, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• NEV‛Î-ZÂDE ATÂÎ, (1997), Hamse (Sâkî-nâme), Haz. Tunca Kortantamer, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar (2009), “İslâm’ın Temel İnançları Etrafında Oluşan Mitolojik Kültür: İslâm Mitolojisi”, Milel ve Nihal, 6/1, 137-163.
• ÖZDEMİR, Hasan, (1993), “Şarabın İcadı ve Dört Vasfı”, Türkoloji Dergisi, 11/1, 135-160.
• ŞEYH GÂLİB, Dîvân, Haz. Naci Okçu, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (E-Ki- tap), www.kulturturizm.gov.tr
• TATAR, Burhanettin (2009). “Kur’an’da Kıssaların Temel Anlamları Üzerine Felsefi Notlar”, Milel ve Nihal, 6/1, 99-111.
• TURAN, Selami, (2009), “Divan Şairlerinin “Zevrak” Etrafında Oluştur- dukları Benzetme Dünyası”, Turkish Studies, 4/2, 1039-1071.