Necati Bey Necati Beyi Anlatıyor

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 1324 - 1358, 30.12.2022

Kaplan Üstüner

Öz

Mahlas, edebiyat terimi olarak özellikle divan şairlerinin şiirlerinde kullandıkları takma ad olarak bilinir. Şairler için bir çeşit imza hükmünde olan mahlaslar genellikle gazellerin son beytinde söylenir. Mahlas beyitlerinde kendisini başka biri gibi düşünen şair, duygu ve düşüncesini daha rahat şekilde dile getiririr, şiirleri ve şairlik yetenekleri üzerine poetik değerlendirmeler yapar ve dönemin şiir zevki ile edebi anlayışı hakkında ipucu verir. Mahlas beyitleriyle ilgili yapılan önceki çalışmalarda daha ziyade şiir ve şaire dair olanlar üzerinde durulmuştur. Bu nedenle bir divanda bulunan gazellerin bütün mahlas beyitlerini incelemeyi düşündük. Bunun için klasik şiirimizin kuruluş devrinde gazelleri ile tanınan Necati Bey’in (ö. 914/1509) divanını seçtik. Necati Bey örneğinden hareketle bir şairin, gazellerinin mahlas beyitlerinde hangi konulara değindiğini, gerçek kimliği ile birlikte başka hangi kurgusal anlatıcı kimlikleri yansıttığını ortaya koymayı amaçladık. Çalışmamızda anlatıcı kimlikleri ana başlıklar halinde kaydettikten sonra işlenen konuları alt başlıklar halinde sıraladık. Söz konusu beyitlerde Necati Bey’in gerçek kimliğinin yanı sıra şair, âşık, nâsih, derviş ve sarhoş gibi beş farklı anlatıcı kimliğiyle karşımıza çıktığını tespit ettik. Son olarak, klasik şiirimizin estetik yapısı gereği çok anlamlı oluşundan dolayı bir mahlas beytinin şairin gerçek hayatını mı yoksa kurgusal hayatını mı yansıttığı kesin olarak bilinemeyeceğinden gösterilen bütün titizliğe rağmen bir başlık altında verilen beytin başka bir başlık altında da değerlendirilebileceği göz önünde tutulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Mahlas, Necati Bey, Şair

Kaynakça

• AKARCA, Döndü (2006), “Nef’î’nin Gazellerinin Mahlas Beyitlerinde Şiir ve Şair”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15/2, 1-16.
• AKAY, Hasan (2015), “Bir Gazeli (H)içten Okumak!” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 14, 1-28.
• AKÜN, Ömer Faruk (1994), “Divan Edebiyatı”, TDVİA, 9, 389-427.
• ANDREWS, Walter G. (2000), Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, İstanbul: İletişim Yay.
• ARTUÇ, Seda (2014), “Kavram Dünyasını Zenginleştirmede Divan Şiirinden Yararlanma: ‘Necati Bey Divanı Örneği’”, International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3, 200-213.
• ÇAĞLAR ABİHA, Birsel (2009), “Necati Bey Divanı’nda Sihre Dair İzler”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Nisan) “Ölümünün 500. Yılında Şair Necati Anısına”, Kocaeli: Büyükşehir Belediyesi Yay.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (?), Necati Bey Divanı (Seçmeler), İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Yay.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (2001), Necati Bey Divanı’nın Tahlili, İstanbul: Kitabevi Yay.
• DOĞAN, Muhammet Nur (2017), Şiiristan-İzahlı ve Şerhli Divan Şiiri Antolojisi-, İstanbul: Yelkenli Yay.
• KAYA, Bayram Ali (2012), “Necati Bey’in Şiir Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27, 143-238.
• KAYA, Bayram Ali (2016), “Necati Bey’in Şair Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 34, 149-214.
• KURMUŞ, Cengiz Veli (2008), “Nedim’in Gazellerindeki Mahlas Beyitlerinin Şiir ve Şair Üzerine Düşündürdükleri”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi Tudok 2006 (11-13 Eylül), İstanbul Kültür Üniversitesi, Bildiriler, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yay.
• KURNAZ, Cemal (2011), “Âh”, Divan Dünyası, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• ÖZDEMİR, Mehmet (2017), “Necati Beg Divanı’nda Uyku Kavramının Kullanımı Üzerine Bir İnceleme”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi TAED, 60, 115-138.
• ÖZTÜRK, Aslıhan (2017), “Necâtî Bey Divanı’nın Mitolojik ve Efsanevi Şahısları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/52, 207-214.
• PALA, İskender (2015), Şahane Gazeller 1-Ahmet Paşa, Necati, Fuzuli-, İstanbul: Kapı Yay.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (1995), Necati Beğ’in Sultan Beyazıt Methiyesi ve Bazı Gazelleri Hakkında Notlar, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (1999), Osmanlı Şiiri Antolojisi, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• TANRIBUYURDU, Gülçin (2009), “Necati Beğ’in Şiirlerinde Hristiyanlık Unsurları”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Nisan) “Ölümünün 500. Yılında Şair Necati Anısına”, Kocaeli: Büyükşehir Belediyesi Yay.
• TARLAN, Ali Nihat (1997), Necati Beg Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• TOLASA, Harun (1983), Sehî, Latîfî, Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi-I, İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası.
• TUNÇ, Semra (2011), “Necati Divanı’nda Alışverişe Dair Hususlar”, Ölümünün 500. Yılında Necati Bey’e Armağan, Haz. İ. Çetin Derdiyok, Muna Yüceol Özezen, Ankara: Türk Dili Kurumu Yay.
• TURAN, Selami (2009), “Necati Beğ’in Şiirlerinde Yer Adları”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Nisan) “Ölümünün 500. Yılında Şair Necati Anısına”, Kocaeli: Büyükşehir Belediyesi Yay.
• ULUCAN, Mehmet (2009), “Necati Bey’in Şiirlerinde Korku”, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Nisan) “Ölümünün 500. Yılında Şair Necati Anısına”, Kocaeli: Büyükşehir Belediyesi Yay.
• ÜSTÜNER, Kaplan (2014), Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz, Ankara: Akçağ Yay.
• YILDIRIM, Ali (2006), Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nâmeler, Ankara: Akçağ Yay.
• ZÜLFE, Ömer (2011), Şiirin İzinde Sözün Gölgesinde-Osmanlı Şiirinden Kelimler, Kavramlar, Deyimler-, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.