Seyyid İbrahim-i Enverî’nin Esmâ-i Hüsnâ Şerhi

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 1396 - 1467, 30.12.2022

Mehmet Yunus Yazıcı , Halim Yar

Öz

Seyyid İbrahim-i Enverî (ö. 1870’den sonra), Girit Adası’nda defterdarlık görevinde bulunup emekli olmuş ve Mevlevî tarikatına mensup bir esmâ-i hüsnâ şârihidir. Klasik Türk edebiyatında esmâ-i hüsnâ türü hem mensur hem manzum biçimde kaleme alınmıştır. Esmâ-i hüsnâyı devamlı okuyan ve anlamına nüfuz etmek isteyen Enverî, kendi gibi Arapça’yı çok iyi bilmeyen kimseler, zikir yapanlar ve seyr-i süluk çıkaran tasavvuf erbabının esmâ-i hüsnâyı daha iyi anlaması için çeşitli eserlerden faydalanarak bir şerh kaleme almıştır. Bu minvalde Müstakimzâde Süleyman Sadeddin’in (ö. 1202/1788) Tarhu’l-Ma’nâ fî Şerhi’l-Esmâ isimli esmâ-i hüsnâ şerhi, İbrahim Nureddin’in (ö. 1286/1869-70) Ferâ’idü’l-le’âlî fî Beyânî Esmâi’l-müte’âlî ve Vahîd Paşa’nın (ö. 1828) Mirkât-ı Münâcât (Şerh-i Kasîde-i Dimyâtiyye) adlı Kasîde-i Dimyâtiyye şerhlerini merkeze alarak bir eser yazmıştır. Makalenin giriş bölümünde esmâ-i hüsna türünün önemine değinilmiş ve belli başlı eserler zikredilerek mezkur tür hakkında umumi bilgi verilmiştir. İnceleme bölümünde İbrahim-i Enverî’nin eserinden hareketle hayatı hakkındaki bilgiler verilmiş, kullandığı kaynaklara değinilmiş, kaynak eserler ile şerh karşılaştırmaya tabi tutularak şarihin şerh metodu açığa çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca biyografisi hakkında bazı ihtilaflı noktaların bulunduğu Şeyh İbrahim Nuredddin’in hayatı üzerinde mahsusen durularak güncel kaynaklardan yararlanılmış ve ek bilgiler verilmiştir. Son bölümde Enverî’nin tablo şeklinde kaleme aldığı eser, yazarın biçimsel özelliklerine bağlı kalınarak bilinen tek nüshası üzerinden tranksribe edilerek metin tenkidi gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbrahim-i Enverî, Ferâ’idü’l-le’âlî, Tarhu’l-ma’nâ, Kasîde-i Dimyâtiyye, Mirkât-ı Münâcât.

Kaynakça

• ABOELEZZ, Toka İbrahim Mohamed Mohamed (2017), Arap ve Türk Edebiyatında Manzûm Esmâ-i Hüsnâlar ve İbrâhîm Nûreddîn Efendi’nin Ferâ’idü’l-Le’âlî Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Konya: Selçuk Üniversiesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DEMİRLİ, Ekrem (2013) (Çev.), Sadreddin Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, İstanbul: İz Yayıncılık.
• DEMİRLİ, Ekrem (2015) (Çev.), İbn Arabî, Allah ve İnsan Esma-i Hüsna Şerhi, İstanbul: Litera Yayıncılık.
• ENVERÎ, Seyyid İbrahim, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar No: 7273.
• EYİLİK, Sena (2019), Mehmed Emin Vahîd Paşa’nın Şerh-i Kasîde-i Dimyâtiyye (Mirkât-ı Münâcât) İsimli Eserinde Tasavvufî Muhtevâ, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• FERŞAT, M. (1987) (Çev.), İmam-ı Gazalî, Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi, İstanbul: Merve Yay.
• İNCEBİLİR, Uğur (2018) (Haz.), Müstakîmzâde Süleyman Efendi, Fıkh-ı Ekber Şerhi Şerefü’l-Akîde, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• KARAGÖZ, İsmail (2007), Ayet ve Hadislerin Işığında Allah’ın İsim ve Sıfatları, Ankara: DİBY.
• KOÇ, Mustafa (2021), Revnakoğlu’nun İstanbul’u İstanbul’un İç Tarihi, (III cilt), İstanbul: Fatih Belediyesi.
• MÜSTAKİMZADE, Süleyman Sadeddin, Tarhu’l-ma’nâ, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi No: 1426.
• NUREDDİN, İbrahim (1841), Ferâ’idü’l-le’âlî fî Beyânî Esmâi’l-müte’âlî, İstanbul: [y.y].
• ÖZTÜRK, Ali (2019), “İslâmî Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ”, İslamî İlimler Dergisi, II, 27-41.
• SARAÇ, Mehmet Ali Yekta (2016) (Haz.), Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, (I Cilt), Ankara: Tüba.
• SEYİS, Erdal (2015), Türk-İslam Edebiyatında Manzûm İlmihâller ve Manzûme-i Cecelî İbrâhîm Efendi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SÜSLÜ, Zahir (2019), Klasik Türk Edebiyatında Manzum Fıkıh Eserleri ve Ceceli Müftü İbrahim Efendi’nin Şafi Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TOPALOĞLU, Bekir ve İlyas Çelebi (2010), Kelam Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İsam Yayınları.
• TOPALOĞLU, Bekir (1995), Esmâ-i Hüsnâ, (XI cilt), İstanbul: TDVİA.
• YAR, Halim ve Mehmet Yunus Yazıcı ve Hadi Ensar Ceylan (2020), “Şifâî Mehmed Dede’nin Hediyyetu’l-fukarâ İsimler Esmâ-i Hüsnâ Şerhi”, Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi, II, 247-299.