Şairi Bilinmeyen Farsça Manzum Bir Kırk Hadîs

Year 2022, Volume: 29 Issue: 29, 788 - 800, 30.12.2022

Çetin Kaska

Abstract

Hz. Peygamber’in kırk hadîsi ve bu hadîslerin açıklamalarından oluşan eserlere kırk hadîs denilmektedir. Kırk hadîs türü hicri II. yüzyıldan sonra ortaya çıkıp, yaygınlaşmıştır. Türk, Arap ve Fars edebiyatlarında oldukça rağbet gören bu tür, Hz. Peygamber’in; “Ümmetim için dinî konulara dair kırk hadîs derleyen kimseyi Allah Teâlâ âlimler topluluğu arasında diriltir” mealindeki hadîsi hasebiyle kaleme alınmıştır. Bu hadîs sebebiyle birçok alim, edip ve mutasavvıf kırk hadîs derlemiştir. Kırk hadîsler bazen manzum, bazen mensur, bazen de manzum-mensur karışık bir tarzda yazılmışlardır. Bu tür eserlerde genellikle ilk önce hadîs metni yazılır, sonra kısa tercümesi verilir, bazen de ayetler, hadîsler ve hikmetli olaylarla konu genişletilir. Özellikle anlaşılması ve ezberlenmesi kolay olan hadîslerden seçilen kırk hadîsler zengin bir dinî edebiyatın gelişmesine vesile olmuştur. Edebî, ahlakî, içtimâî ve dinî özelliklere sahip olan kırk hadîsler, İslâm dünyasında en çok Türkçe yazılmıştır. Türk edebiyatında kırk hadîsler; hilye, siyer, mevlid ve maktel gibi dinî türlere nispetle daha çok işlenmiştir. Kırk hadîsler klasik edebiyatımızda hem Türkçe hem de Farsça yazılmıştır. Nitekim İdris-i Bitlisî, Yusuf Nûrî Efendi, Uzun Firdevsî, İznikli Selâmî, Mollâ Câmî’yi örnek alarak bu türden Farsça eserler yazmışlardır. Bu çalışmada Süleymani Kütüphanesi Çelebi Abdullah koleksiyonunda bulunan müellifi bilinmeyen Farsça manzum kırk hadîs ilk defa ele alınacak, eserin Farsçası yazılacak ve Türkçe tercümesi yapılacaktır.

Keywords

Kırk Hadîs, Manzum Kırk Hadîs, Farsça Kırk Hadîs

References

• AKKUŞ, Metin (2006), Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• CANIM, Rıdvan (2010), Divan Edebiyatında Türler, Ankara: Grafiker Yayınları.
• İdrîs-i Bitlisî (Yazma), Kırk Hadîs, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, FY 823, vr. 1b-12a.
• İznikli Mustafa Selâmî (Yazma), Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn, İstanbul Millet Yazma Eserler Kütüphanesi, AEFR25, vr. 1b-9b.
• KANDEMİR, M. Yaşar (2022), “Kırk Hadis”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet, 25/466-69.
• KARAHAN, Abdülkadir (1954), İslam-Türk Edebiyatında Kırk Hadis Toplama, Tercüme ve Şerhleri, İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• KARAHAN, Abdülkadir (2022), “Kırk Hadis”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet, 25/469-73.
• PALA, İskender (2005), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Uzun Firdevsî (Yazma), Kırk Hadîs, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi Koleksiyonu, nr. 2846/9, vr. 226a-226b.
• YILDIRIM, Selahattin (2000), Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları, İstanbul: Osmanlı Hadis Araştırmaları.
• YILDIZ, Alim (2006), Kırk Hadis, Sivas: Buruciye Yayınları.
• Yusuf Nûrî Efendi (Yazma), Kırk Hadîs, Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail Koleksiyonu, nr. 31, vr. 1b-9b.
• YÜCEER, Mustafa (2021), Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatı, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.