Kara Fazlî’nin (1520 - 1564) Mersiyeleri

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 1083 - 1121, 30.12.2022

Mustafa Özkat

Öz

XVI. yüzyıl, tarihî zaferlerin yanı sıra ilmî, edebî ve mimarî başta olmak üzere her alanda başarılara imza atıldığı muhteşem bir devirdir. Yalnızca Osmanlı’nın egemen olduğu coğrafyada değil, Viyana’dan Çin denizine kadar Türkçenin hakim olduğu bütün coğrafyada bu başarıları gözlemlemek mümkündür. Türk edebiyatının bütün tür ve şekillerinde zirve isimler ve onların kaleminden çıkmış şaheserler de bu devirde ortaya çıkmıştır. Tezkirelere kaydedilmiş 4000’e yakın divan şairinin 300’den fazlasının Kanûnî döneminde yaşamış olması, Osmanlı’daki edebî faaliyetlere gösterilen ilginin bir işareti olsa gerek. İşte böyle bir devirde yaşamış şairlerden biri de Kara Fazlî’dir (1520-1564). Gül ü Bülbül mesnevisi ile tanınmış ve tezkirelerde adından övgüyle söz edilmiş bu şairin günümüze kadar eksiksiz ulaşmış bir dîvânı bulunmadığı için, şiirleri 2005 yılında mecmualar taranarak bir araya getirilmeye çalışılmıştır. Atasözü ve deyimlerle yüklü ve çift kafiyeli gazellerinden kaside ve musammatlarına kadar bütün nazım şekillerinde başarılı örnekler vermiş olan Fazlî, mersiye gibi elem ve keder yüklü şiirler de kaleme almıştır. Hizmetinde bulunduğu Şehzâde Mehmed’in ve Şehzâde Mustafa’nın genç yaşta ölümleri üzerine yazdığı ikişer mersiyeden yalnızca birer tanesi edebiyat dünyasının malumu olan Kara Fazlî’nin diğer mersiyeleri de tanınmayı hak etmektedir. Bu itibarla makalemizde şairin hayatı ve eserleri hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra mersiye türü hakkında genel bir bilgi aktarılmış; şairimizin 1’i Kerbelâ şehidi Hz. Hüseyin ile ilgili olmak üzere yazdığı toplam 6 mersiyesi, kaydedildikleri yazma nüshalar karşılaştırılarak ortaya konmuş, şekil ve içerik açısından da tahlil edilmiştir. İçten ve samimi duyguların sade sayılabilecek bir dille aktarıldığı bu şiirlerin, bundan sonra mersiyeler üzerine yapılacak yeni yayımlarda hak ettiği değeri göreceğine şüphe yoktur.

Anahtar Kelimeler

Kara Fazlî, mersiye, XVI. yüzyıl, Klasik Türk edebiyatı, Şehzâde Mehmed, Şehzâde Mustafa.

Kaynakça

• AK, Coşkun (1987), Muhibbî Dîvânı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• AKÜN, Ömer Faruk (1994), “Divan Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, IX, 389-427.
• ÇAĞLAYAN, Bünyamin (1997), Kerbelâ Mersiyeleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Doktora Tezi.
• ÇAKIR, Maruf (2021), “Sirâcî’nin Şehzâde Mustafa Mersiyeleri”, Kocatepe İslami İlimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, (Haziran), 9-22.
• ÇAKIR, Mümine (2012), “Kadîmî’nin Kerbelâ Mersiyeleri”, Turkish Studies Dergisi, 7/1, 705-725.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1982), “Şehzâde Mustafa Mersiyeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, (Prof. Tayyib Gökbilgin Hatıra Sayısı), Sayı: 12, Sene: 1981-1982, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 641-686.