Sürgünlüğün Hüzünlü Şairi Şâhî’nin Bayezid Gazellerine Psikobiyografik Bakış

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 26, 235 - 260, 01.07.2021

Nazire Erbay

Öz

Tarihe iz bırakan kişileri, disiplinler arası bir çalışma yöntemi psikobiyografi ile tanımak, onların gerçeklerini ortaya koymak mümkündür. Psikobiyografi yöntemiyle incelenmeye çalışılan kişinin bilinci ve bilinçaltının tezahürü, bütün verilerle ele alınır. Psikobiyografi inter-disipliner bir yöntem olduğundan tarih, biyografi ve edebî eser birbirinden ayrılamaz. Tarihî bilgiler, eserler değerlendirilerek kişiyle ilgili analizler yapılır ve belli sonuçlara varılır. Şiir bir edebî tür olarak en başta, şairlerin kendilerini anlatmak için vardır. Şiir, ses, kelime ve mana birleşimleri ile şairin uyanık bilincinin veya bilinçaltının yansımalarını açığa çıkarır. Şairlerin bilinen hayat hikâyelerinin yanında, bilinmeyenlerini psikobiyografi yöntemiyle analiz etmek mümkündür. Tarihî bir şahsiyet olan Şâhî’nin Bayezid mücadele dolu bir hayatı vardır. Klasik Türk şiir geleneği içinde söylediği gazelleri, hayat hikâyesindeki duygu durumunun izdüşümleridir. Şâhî’nin eserlerini şekillendiren en temel duygu hüzün, bir izlek olarak alınıp hakkında psikobiyografik bir değerlendirme yapılabilir. Bu metotla Şâhî’nin bilinen biyografisinin yanında bilinmeyen yönleri açığa çıkarılmış olur. Bu makalede Şâhî'nin gazellerinden hareketle, hayat hikâyesinin hüzünlü tarafının şiirlerine yansıyışı ortaya koyulmuştur. Çalışmada psikobiyografik yöntem uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şâhî (Bayezid), hüzün, psikobiyografi, gazel

Psychobiographical Approach to Ghazals of Şahi Bayezid : A Sorrowfull Poet in Exile

Öz

It is possible to have an insgiht about people who left their marks in history via an interdisciplinary research method, psychobiography. In psychobiography, art pieces are evaluated thorough concious and/or unconicous manifestations in the piece. Since psychobiography is an interdisciplinary method, history, biography and literary works must be investigated collectively. Historical information and artifacts are evaluated, analyses about the person are performed and certain conclusions are reached. Poetry, primarily as a literary genre, is a manner of self-expression. It reveals the reflections of the open conscious or subconscious of the poet by the combinations of poetry, sound, words and meanings. Besides the known life stories of poets, it is possible to analyze the unknowns with the method of psychobiography. Şahi Bayezıd , who is a historical figure, has a life full of struggle. The ghazals he sang in the classical Turkish poetry tradition are the projections of emotions in his life story. The most basic emotion that shapes Şahi's works is grief, might be considered as a theme and a psychobiographical evaluation may be performed through aforementioned agony. With this method, unknown aspects of Şahi as well as his known biography are revealed.

Anahtar Kelimeler

Şahi (Bayezıd), grief, psychobiography, ghazal

Kaynakça

• ANDERSON James William 2010 , “The Methodology of Pysychological Biography”, Metodolojisi”, Tarih Okulu Dergisi, Mayıs-Ağustos 2010, S. 7, s. 77- 97. Gökhan Kağnıcı , “Psikobiyografinin
• BACHELARD Gaston 2012 , Düşlemenin Poetikası, İstanbul: İthaki Yayınları.
• İNAN Süleyman 2016 , “Tarih Yazımında Psikobiyografiler:İyi Örneklerden Yöntemin Belirlenmesine”, Turkish History Education Journal, Fall 2016, 5 2 , 491-514.
• KAPLAN Hasan 2009 , “Bazen Bir Puro Sadece Bir Purodur: Leonardo Da Vinci’nin Dini Kimliği Üzerine Psikobiyografik Bir İnceleme”, Dinî Araştırmalar, Eylül-Aralık, C. 12, S. 35, 107-126.
• KARACA Faruk 2019 , “Din Psikolojisi Tarihinde Psiko-Biyografi Geleneği”, bilimname, 40, 7-35.
• KAYA Nihan 2013 , Yazma Cesareti, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KILIÇ Filiz 2000 , Şehzade Bayezid- Şâhî Hayatı ve Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• SCHULTZ, William Todd, 2005 , Handbook of Psychobiography, Newyork: Owford University Press.
• SOLMAZ Süleyman, 2018 Haz. Gülşen-i Şuʿarâ, Bağdatlı Ahdî, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• SUNGUROĞLU Aysun 2017 Haz , Beyânî Tezkiresi Tezkiretü’ ş Şu’arâ 2017 , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• SUNGUROĞLU Aysun 2017 Haz Tezkiretü’ş - Şu’arâ, Kınalızâde Hasan Çelebi 2017 , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• TÖKEL Dursun Ali 2012 , “Sessiz Dil: Divan Şiirinin Deneysel Dili”, Atatürk Kültür Merkezi, Divan Şiirinin Dili Uluslararası Çalıştayı, Ankara 27-28 Nisan, 1-21.
• TURAN Şerafeddin 1992 , "Bayezid, Şehzade", TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 5, 230-231.
• ÜLKEN Hilmi Ziya 2009 , Destanlar, Ankara: DoğuBatı.
• YILMAZ Nuh 2001 , “Walter Benlamin’de İmge ve Deneyim”, Tezkire, Y. 10, S. 21, Haziran- Temmuz, 45-51.