Alâaddîn Ali Çelebi’nin Münâzara Türünde Bir Eseri: Dâsitân-ı Tûtî vü Karga-i ‘Alâaddîn

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 14, 167 - 190, 01.07.2015

Bünyamin Tan

Öz

Tarihi bilinmemekle beraber hayvanların konuşması ve biz insanlarla düşüncelerini paylaşmalarını hayal etme konusu çok eskilere dayanmaktadır. Kimilerine mitsel anlamlar yüklenmiş ve her bir hayvanın insan hayatındaki yeri ve önemi bu mitsel inanışların yönlendirmesiyle kültürel hayatta yerini almıştır. Kimi zaman hayvanlar, dînî konuların anlatılması ve kavranılması için birer sembol olarak kullanılmıştır. Bu gerçeğin arkasındaki felsefî, sosyolojik ve psikolojik gerçeklerin irdelenmesi başka bir çalışmanın konusu olup bu makalede iki hayvan arasında geçen felsefî bir hikâye konu edinilecektir. Dünya üzerinde yaşamış olan bütün milletlerin anlatılarında bu tarz hikâyeleri görmek mümkündür. Türk Edebiyatı’nda da bu konuda çokça eser yazıldığı bilinmektedir. Hayvanların bu şekilde hikâyelerde karikatürize edilmesinin felsefî, sosyolojik ve psikolojik arka planlarından ziyade bu makalede bu hayvanların temsil ettiği semboller ve bunun hikâyede anlatılmak istenen konu açısından taşıdığı anlamlar irdelenmiştir. Makalemizde önce münâzara türünün ne olduğuna değinilmiştir. Bu türün Türk Edebiyatı’ndaki yeri tespit edilmiş olup konu edinilen mesnevînin şairinin kim olduğu ve edebiyatmızdaki yeri ve önemi anlatılmıştır. Mesnevînin nüshası, şekil özellikleri ve içeriğinden bahsedilmiştir. Daha sonra transkribe metin sunulmuştur. Eserin tasavvufî açıdan taşıdığı manalar analiz edinilerek eserin değeri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Münâzara, karga, papağan, mesnevî, Alâddîn Ali Çelebi, Klasik Türk Edebiyatı

Aladdin Ali Çelebi's A Literary Work in Munazara Type: Dasitan-ı Tuti vu Karga-i Alaaddin

Öz

Date unknown, but speaking of animals, and we do not imagine people to share their thoughts on the subject are based on very old. Some mythical meaning given to each animal and its place and importance in human life, cultural life, with the guidance of this mythical belief has taken place. Sometimes, animals, religious issues to be discussed and has been used as a symbol for comprehension. This is the truth behind the philosophical, sociological and psychological investigation of the facts are the subject of another study, in this article elapses between two animals will be dealt a philosophical story. Of all the people who have lived on earth is possible to see the story of this kind of narrative. In Turkish literature was written in the work of a lot is known about it. The animals in this way the stories on a caricature of the philosophical, sociological and psychological background rather than in this article, these animals represent symbols and the story and described in the desired subject in terms of vehicle meanings motherhood is. In this article, what type of munazara that have been mentioned before. This species has been identified in Turkish literature acquired mathnawi poet who is the subject and the place and importance edebiyatmız is described. Copies of mathnawi, shape features and content are mentioned. Provided then transcribed text. Analyzed in terms of the mystical meaning of the work carried out by acquiring the value of the work was made.

Anahtar Kelimeler

Munazara, crow, parrot, mathnawi, Alaadin Ali Çelebi, Clasiccal Turkish Literature

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk 1950 . “Vasi Alisi”, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 1. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Akün, Ömer Faruk 1989 . “Alâeddîn Ali Çelebi”, DİA, Cilt: 2. Ankara: TDV Yayınları.
• Akün, Ömer Faruk 2004 . Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Kapı Ya- yınları.
• Beyânî 2008 . Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Haz. Aysun Sungurhan Eyduran. htpp://ekitap.kulturturizm.gov.tr/, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10733,metinpdf.pdf?0, [erişim tarihi: 22.08.2014].
• Bursalı Mehmed Tahir Bey 1972 . Osmanlı Müellifleri, 2. Cilt, Haz. A.Fikri Yavuz, İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi.
• Bülbül, Tuncay 2009 . Hümâyûn-nâme İnceleme-Tenkitli Metin . Gazi Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Bülbül, Tuncay 2014 . “Alâaddîn Ali Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimleri Sözlüğü Web Sitesi, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index. php?sayfa=detay&detay=2305. [erişim tarihi: 22.08.2014].
• Canım, Rıdvan 2000 . Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ İncele- me-Metin . Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Gölpınarlı, Abdülbaki 1938 . Kaygusuz Vizeli Alaeddin Hayatı ve Şiirleri. İs- tanbul: Remzi Kitaphanesi.
• Güzel, Abdurrahman 2004 . Kaygusuz Abdal, 2. Baskı. Ankara: Akçağ Yayın- ları.
• Hümayunname / Beydeba 1293/1867 . Tercüme: Alaeddin Ali b Ali Çelebi. İstanbul: Şevki Bey Matbaası.
• Kayabaşı, Bekir 1997 . Kaf-zade Fa’izi’in Zübdetü’l-Eş’ar’ı. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Malatya.
• Kılıç, Filiz 1994 . Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-Şu’arâ İnceleme-Tenkitli Metin . Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Anabi- lim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Kınalızâde Hasan Çelebi 2009 . Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Haz. Aysun Sungurhan Eyduran, Kültür Bakanlığı Web Sitesi, e-kitap, Metin B, Ankara, [erişim tarihi: 22.08.2014].
• Kitab-ı Hümayunnâme. / Beydeba 1251/1825 . Çeviren: Alaeddin Ali. Bulak: Bulak Matbaası.
• Köksal, Mehmet Fatih 2006 . “Münâzara-Türk Edebiyatı”, DİA, Cilt: 31. Anka- ra: TDV Yayınları.
• Levend, Âgah Sırrı 1978 . Divan Edebiyatı, 2.Baskı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• “Münâzara” 2004 . Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklo- pedik Sözlüğü, Cilt: 4. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları TDE .
• Uludağ, Süleyman 2005 . Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, 2. Baskı. İstanbul: Ka- balcı Yayınevi.