Malatyalı Necâtî ve Şehir Methiyeleri

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 15, 377 - 401, 30.12.2015

Hakan Yekbaş

Öz

Osmanlı döneminde edebî muhitlerin başta payitaht İstanbul ile şehzade sancakları etrafında toplandığı bilinmektedir. Bunun doğal sonucu olarak Tanzimattan günümüze kadar divan edebiyatıyla ilgili tetkiklerin İstanbul merkezli ve birinci sınıf şairler etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Ancak son yıllarda ikinci sınıf ya da taşra şairi diye tabir edilen divan şairlerine yönelik çalışmalar da yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Böylece tezkire ve biyografi kitaplarında adı bile geçmeyen şairler gün ışığına çıkarılmaya başlanmıştır. Bunlardan birisi de Malatyalı Muhammed Necâtî’dir. Şairin bilinen tek eseri Divan’ında, aruz kalıbıyla söylenmiş 76 manzume ve hece ölçüsüyle kaleme alınmış 7 şiir bulunmaktadır. Necâtî mahlasının yanı sıra Fehmî mahlasını da kullanan şair, şiirlerinin önemli bir bölümünü tasavvufî neşve ile kaleme almıştır. Hikemî tarzdaki manzumelerinde ise Nâbî etkisi hissedilmektedir. Şairin Divan’ında şehir methiyesi tarzında söylediği manzumeler, türünün dikkat çekici örneklerindendir. Necâtî, Aspozi Malatya ve İstanbul’u methettiği murabba˘- larında söz konusu şehirlerin doğal güzellikleri, önemli mekânları ve ahalisi hakkında bilgiler vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Malatyalı Necâtî, divan, şehir methiyesi, Aspozi, İstanbul

Malatyalı Necâtî And Eulogies of Cities

Öz

It is known that literary circles were mostly living in the capital city Istanbul and in sehzade sancak cities. As a natural result of this, it is seen that examinations of divan literature focused mostly on Istanbul and first class poets. However, in recent years studies on divan literature, second class or country poets have also become widespread. Thus, poets, whose names do not even appear in collection of biographies, have started to come to light. One of them is Malatyalı Muhammed Necâtî. There are 76 poetic verses written in aruz prosody and 7 poems written in syllabic meter in the Divan, the only known work by the poet. He used pen name Fehmi, besides his pen name Necâtî and composed majority of his poems with sufistic joy. Influence of Nâbî is seen in his Hikemî style verses. The poetic verses the poet wrote in his Divan in city eulogy style are remarkable example of its type. Necâtî gives information about natural beauties, important places and peoples of the cities in quadrates in which he extols Aspozi Malatya and Istanbul.

Anahtar Kelimeler

Malatyalı Necâtî, divan, city eulogy, Aspozi, İstanbul

Kaynakça

• Arslan, Mehmet 2009 , Sivaslı Gulâmî Dîvânı, Sivas: Asitan Yay.
• Arslan, Mehmet 2010 , Tayyar-zâde Atâ Osmanlı Saray Tarihi Târîh-i Enderûn, III. Cilt , İstanbul: Kitabevi Yay.
• Aytaç, İsmail 2013 , Malatya Türk-İslam Dönemi Mimari Eserler II, Malatya: Malatya Kitaplığı.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH.SAİD, 171/69.
• Batıislam, H. Dilek 2009 , “Şehir Şiirleri ve Şeyhülislâm Yahyâ’nın Edirne Gazelleri”, Atatürk Üniversitesi TAED, S. 39, s. 483-498.
• Çelebioğlu, Âmil 1994 , Kanûnî Sultan Süleyman Devri Türk Edebiyatı. İstan- bul: MEB Yayınları.
• Çeltik, Halil 2009 , Rumeli Şairlerinin Klâsik Türk Şiirine Katkıları, Turkish Studies, Volume: 4/8, s. 804-824.
• Erdoğan, Kenan 1997 , “Türk Edebiyatında Şehir Şiirlerine Bir İlâve: Aspozi ve Hakkında Yazılmış Dört Şiir”, Dergâh Edebiyat Sanat Kültür Dergisi, C: VIII, S. 91, s. 18-20.
• İpekten, Haluk 1996 , Divan Edebiyatında Edebî Muhitler, İstanbul: MEB Yayınları.
• İsen, Mustafa 1997 , Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kahraman, Seyit Ali, Yücel Dağlı 2001 , Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, IV. Kitap , İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Kâtib Çelebi 2009 , Kitâb-ı Cihânnümâ li-Kâtib Çelebi, tıpkıbasım , Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Kurtoğlu, Orhan 2006 , “Divan Şiirinde Mahlas Değiştiren ve Birden Fazla Mahlas Kullanan Şairler”, Bilig, S. 38, s. 71-91.
• Macit, Muhsin 2013 . “Diyadin’de Bir Divan Şairi: Necmî”, Turkish Studies, Volume 8/13, s. 139-144.
• Necâtî, Dîvân-ı Necâtî-i Malatyevî, Milli Kütüphane. Yz A 8876.
• Niyâzî Mısrî Mehmed b. Ali Malâtî, Dîvân, 06 Hk 2309.
• Örs, Hayrullah 1995 , Moltke’nin Türkiye Mektupları, İstanbul: Remzi Kita- bevi.
• Şemsettin Sâmî 1996 , Kâmûsu’l-A’lâm, I. Cilt , Ankara: Kaşgar Neşriyat.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi 1997 , 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Yapıcı, Süleyman 2014 , Osmanlı Vilayet Sâlnâmelerinde Malatya 1869-1908 , Malatya: Malatya Kitaplığı Yay.
• Yinanç, Refet, Mesut Elibüyük 1983 , Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri 1560 , Ankara: Gazi Üniversitesi Yay.