A Study on The Hıstorıcal Notes Put on The Arch of The Tomb Door of The Poet Ahmed Pasha From Bursa

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 33, 190 - 210, 26.12.2024

Özlem Güngör Sert

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1570247

Öz

Bursa, which was the capital of the Ottoman Empire, is a scientific, spiritual and literary city. This city, which has an ancient past, has welcomed many scientists, music lovers, artists and poets who were kneaded with Ottoman culture and contributed to their development. One of the important cultural and artistic figures who breathed the air of this city and drank the water of this precious land was Veliyyuddin-zade Ahmed Pasha, who lived in the 15th century. He was not born in Bursa, but he lived in this city for many years and contributed many things to the city. However, he became known as "Bursalı Ahmed Pasha" probably because his tomb is in Bursa.
Ahmed Pasha, who made a great contribution to the formation of the literary memory of Bursa, established poet circles during his time in Bursa and conduce towarded to raise new poets in these circles, which served as a kind of school.
In this study, we first gave information about the general situation of the century in which Ahmed Pasha, who made great contributions to the literary and cultural memory of Bursa, lived, and his life and literary personality. Subsequently, we examined the notes recorded by people who came to visit him after his death on the door arch of his tomb, which is located inside the Ahmed Pasha Madrasa, which he had built, opposite the Muradiye Madrasa; we tried to determine who wrote these notes.
It is not uncommon for other people to leave notes on a poet's tomb in this way. Although some of these notes, which were recorded here years ago, have been erased and become unreadable, some have survived the erasure or erasure and have survived to the present day. We also tried to ensure that the notes that have survived to the present day are recorded without being deleted.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Ahmed Pasha, Ahmed Pasha Tomb, poet, tomb, note.

ŞAİR AHMED PAŞA’NIN TÜRBE KAPISININ KEMERİNE DÜŞÜLEN TARİHÎ NOTLAR ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Osmanlı Devleti’ne payitahtlık yapmış olan Bursa; ilmî, irfânî ve edebî bir şehirdir. Kadim bir geçmişe sahip olan bu şehir, Osmanlı kültürü ile yoğrulan birçok ilim adamına, mûsikîşinâsa, sanatçıya, şaire kucak açmış ve onların gelişimine katkı sunmuştur. Bu şehrin havasını teneffüs etmiş, bu kıymetli toprakların suyundan içmiş önemli kültür ve sanat adamlarından biri de XV. asırda yaşamış olan Veliyyüddîn-zâde Ahmed Paşa’dır. O, Bursa’da doğmamıştır ama uzun yıllar bu şehirde kalarak buraya pek çok şey kazandırmıştır. Bununla birlikte kabrinin de Bursa’da olması hasebiyle olsa gerek “Bursalı Ahmed Paşa” adıyla nam salmıştır.
Bursa’nın edebî hafızasının oluşumuna büyük katkı sağlayan Ahmed Paşa, Bursa’da bulunduğu dönemlerde şair meclisleri oluşturmuş ve bir nevi okul görevi üstlenen bu mahfillerde yeni şairlerin yetişmesine vesile olmuştur.
Biz bu çalışmamızda, öncelikle Bursa’nın edebî ve kültür hafızasına büyük katkılar sunan Ahmed Paşa’nın yaşadığı asrın kısaca genel durumu ile onun hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgi verdik. Ardından onun Muradiye Medresesi karşısında, kendi yaptırmış olduğu Ahmed Paşa Medresesi’nin içinde yer alan türbesinin kapı kemerine, onu, ölümünden sonra ziyaret için gelen kişilerin kaydettikleri notları inceledik; bu notların kimler tarafından yazıldığını tespit etmeye çalıştık.
Bir şairin türbesine başka kişilerin bu şekilde notlar düşmesi pek rastlanan bir durum değildir. Buraya yıllar öncesinden kaydedilmiş olan bu notların bazıları silinmiş ve okunamaz hâle gelmişse de bazıları silme ya da silinmelerden kurtulmuş ve günümüze ulaşmıştır. Biz de günümüze değin ulaşan notların silinmeden kayıt altına alınmasını sağlamaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Ahmed Paşa, Ahmed Paşa Türbesi, şair, türbe, not.

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık (2001). Ahmed Paşa. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Akçay, Ali İhsan (2010). “Ahmet Paşa Dönemi’nde Bursa’da Şiir”, Bursalı Şair Ahmet Paşa ve Dönemi. (Şair Ahmet Paşa Sempozyumu, 26-27 Mart 2010), (ed. Bilal Kemikli), Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 53-59.
• Alparslan, Ali (1987). Ahmet Paşa. Ankara: KTB Yayınları.
• Âşık Çelebi (2018). Meşâ’irü’ş-Şu’arâ. (hzl. Filiz Kılıç), Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 01.05.2024).
• Atlansoy, Kadir (1988). Bursa Şairleri-Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa: Asa Kitabevi.
• Avcı, İsmail (2018). “19. Asır Şairlerinden Mahmud Kemaleddin Fenarî ve Bazı Hatıraları”, Balkanlarda Edebî İlişkiler ve Dil. (ed. Zehra Göre, Nihada Delibegovic Dzanıc, İsmail Avcı), Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 33-58.
• Avcı, İsmail (2019). “Yenişehirli Mahmud Kemaleddin Fenârî’nin Bursa’ya Göçü ve Bursa’ya Dair Bir Methiyesi”, VII. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (18-21 Eylül 2019 Edirne). Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 895-914.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı (1989). Osmanlı Mimârisinde Fatih Devri 855-866 (1451-1481). C.III, İstanbul: Damla Ofset.
• Beyâni Mustafa (Cârullahzâde) (2017). Beyânî-Tezkiresi (Tezkiretü’ş-şuarâ). (hzl. Aysun Sungurhan), Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194495/beyani-tezkiresi-tezkiretus-suara.html (Erişim Tarihi: 01.05.2024).
• Brill, E. J. (1960). “Ahmad Pasha”, The Encyclopaedia of Islam. London, C.I, 292.
• Budak, Ali (2021). Metin Esaslı Bir Yaklaşımla Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
• Bursalı Mehmed Tahir (1972). Osmanlı Müellifleri. (hzl. A. Fikri Yavuz, İsmail Özen), C. II, İstanbul: Meral Yayınevi.
• Çanaklı, Levent Ali (2015). “Türk Edebiyatı ve Bursa”, Şehir ve Toplum, (2), 13-34.
• Çetinkaya, Gökhan (2021). “Mu’allim Feyzî; Hayatı, Eserleri ve Farsça Öğretimindeki Yeri ve Önemi”, Nüsha, (52), 233-246.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer. Sünen-i Dârekutnî, thk. Şuayb el-Arnaût vd., (Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1424/2004), "İdeyn", 2 (hadis no: 1753) 2, 395.
• Dinçel, Ömer Faruk (2023). “Bir Vakıf Defterine Göre 1855 Depremi’nin Bursa’daki Eserlere Etkisi”, Bursa Günlüğü. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, (20), 28-35.
• Eğri, Sadettin (2010). “Tezkireler Işığında Ahmet Paşa”, Bursalı Şair Ahmet Paşa ve Dönemi. (Şair Ahmet Paşa Sempozyumu, 26-27 Mart 2010), (ed. Bilal Kemikli), Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 43-52.
• Erul, Bünyamin (2011). “Çankırı-Süleymaniye Camii’nde Bulunan Kitabeler Üzerine”, Anadolu’da Hadis Geleneği ve Dâru’l-Hadisler Sempozyumu. (ed. Muhittin Düzenli), Çankırı: Çankırı Belediyesi Yayınları, 369-401.
• Faik Reşad (2019). Eslâf. (hzl. Emrah Aydemir & Fatih Özer), Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/64564,eslafpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 10.04.2024).
• Gelibolulu Mustafa Ali (2017). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. (hzl. Mustafa İsen), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi; Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194288/kunhul-ahbarin-tezkire-kismi.html (Erişim Tarihi: 01.05.2024).
• Güngör, Özlem (2022). “Bursalı Bir Şair: Veliyyüddîn-zâde Ahmed Paşa”, Bursa Günlüğü. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, (17), 60-64
• Güzel, Bilal (2023). Mehmed Fahreddin Bursavi ve Gülzâr-ı İrfân İsimli Biyografik Eseri (İnceleme-Metin-Dizin). Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. 118690,gulzar-i-irfan-mehmed-fahreddin-bursavipdf.pdf (ktb.gov.tr) (Erişim Tarihi: 15.06.2024).
• Hızlı, Mefail (2008). “Muradiye Medreseleri”, Bizim Mahalle -Bursa Muradiye Semti. (ed. Raif Kaplanoğlu, Aziz Elbas), Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 75-79.
• Hızlı, Mefail (2011). “Vânî Mehmed Efendi, Ailesi, Yakınları ve Medresesi Hakkında Yeni Bilgiler ve Belgeler”, Ulusal Vani Mehmed Efendi Sempozyumu (07-08 Kasım 2009). (ed. Mehmet Yalar, Celil Kiraz), Bursa, 17-29. Hikmet Turhan Dağlıoğlu (1934). XVI. Asırda Bursa, Bursa: Vilayet Matbaası.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1969). Son Asır Türk Şairleri. (hzl. Müjgân Cunbur), C.I. Ankara: AKM Yayınları. İsmail Beliğ (1302/1885). Güldeste-i Riyâz-ı İrfan ve Vefeyât-ı Dânişverân. Bursa: Hüdavendigar Vilâyet Matbaası, 209-211.
• Kaplanoğlu, Raif (1998). Bursalı Şair Yazar ve Ünlüler Ansiklopedisi. İstanbul: Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları.
• Kaplanoğlu, Raif (2008a). “Muradiye Ünlüleri”, Bizim Mahalle -Bursa Muradiye Semti. (ed. Raif Kaplanoğlu, Aziz Elbas), Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 126-139.
• Kaplanoğlu, Raif (2008b). “Muradiye’de Sosyal Hayat”, Bizim Mahalle -Bursa Muradiye Semti. (ed. Raif Kaplanoğlu, Aziz Elbas), Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 170-190.
• Kara, Mustafa (2011). Bursa’da Kırklar Meclisi. Bursa: Bursa Büyükşehir Yayınları.
• Kemikli, Bilal (2010). Şairler Sultanı Bursalı Ahmed Paşa. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kepecioğlu, Kâmil (2009). Bursa Kütüğü. (hzl. Hüseyin Aygül, Osman Çetin, Mefail Hızlı, Mustafa Kara, M. Asım Yediyıldız), C.I-II-III-IV, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kınalızâde Hasan Çelebi (2017). Tezkiretü’ş-Şuâra. (hzl. Aysun Sungurhan), Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 01.05.2024).
• Kocatürk, Vasfi Mahir (2019). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad (1978). “Ahmed Paşa (Bursalı)”. İslâm Ansiklopedisi, C.I, 187-192.
• Kut, Günay (1990). “Bursalı Ahmet Paşa”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. II, 111-112.
• Latîfî (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ. (hzl. Rıdvan Canım), Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun nuzama.html (Erişim Tarihi: 01.05.2024).
• Öcalan, Hasan Basri (2009). “Tanzimattan Cumhuriyete Bursa Şehir Kitapları”. (ed. Cafer Çiftçi), Osmanlı Modernleşmesi ve Bursa Sempozyumu, Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 119-134.
• Özaydın, Neslihan (2017). Arşiv Belgeleri Işığında 1855 Depremi ve Bursa Yapılarına Etkisi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Bursa.
• Özcan, Besim (1999). “Bursa Depremleri (2 Mart, 12 Nisan 1855)”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 73-118.
• Öztahtalı, İbrahim (2012). “XIX. Yüzyıl Bursa Kültür Hayatında Önemli Bir Dönemeç: “Fevâid””, TÜBAR, XXXII, 269-284.
• Pazarbaşı, Erdoğan (2003). “Mehmed Efendi, Vanî”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 28, 458-459.
• Sa‘dî-yi Şirâzî (1946). Gülistân (Külliyât-ı Sa‘dî). (nşr. Muhammed Alî Furûgî), Tahran: Burohim Yayınevi.
• Sehî Bey (2017). Heşt Bihişt. (hzl. Hâluk İpekten vd.), Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hestbihistpdf.pdf? 0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=849EFD156346A8D79691136397E03568FA97EA3929A908708EA052818C0D55C1 (Erişim Tarihi: 01.05.2024).
• Süleyman Nazif, Vatan Gazetesi, 4 Eylül 1924, numara 502.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2006). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1992). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tolasa, Harun (1973). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Ulusoy, Mehmed Şemseddin (2021). Bursalı Mutasavvıflar Âlimler ve Meşhurlar (Bahar-ı Şemsî). (hzl. Mustafa Kara, Serhat Gültaş, Olcay Kocatürk), Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Ulusoy, Mehmed Şemseddin (2022). Bursalı Şâirler (Ezhâr-ı Şemsî). (hzl. Mustafa Kara, Serhat Gültaş, Olcay Kocatürk) Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Yalman, Bedri (1984). Bursa. İstanbul: Yenilik Basımevi.
• Yerdemir, Şerife (2023). “Muallim Feyzî’nin Hâfız-ı Şîrâzî-Ahmet Paşa Karşılaştırması”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (35), 765-775.
• Yıldırım, Fatih (2014). 14. Yüzyıldan Cumhuriyet Dönemi’ne Kadar Yabancı Seyyahların Gözünden Bursa İlindeki Mimari Eserler [2 Cilt Takım]. Bursa: Nilüfer Belediyesi Yayınları.