ON BEŞİNCİ YÜZYIL ŞAİRLERİNDEN SERÂYÎ’NİN TERTİP VE İSTİNSAH ETTİĞİ BİR ŞİİR MECMUASI: BERLİN DEVLET KÜTÜPHANESİ (STAATSBİBLİOTHEK ZU BERLİN) MS. OR. OCT. 3390

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 33, 453 - 472, 26.12.2024

Gülşah Taşkın

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1578271

Öz

Şiir mecmuaları hem edebiyat hem de kültür tarihi incelemeleri için benzersiz birer kaynak niteliği taşır. İçlerinde bulunan şiir ve şairler kadar tertip özellikleri, himaye sistemi ve şairler arasındaki ilişkilere, şiirin işlevine ve sosyal yaşantıya dair birçok ilginç veriyi barındıran mecmuaların ayrıntılı incelemelere tâbi tutulması Osmanlı edebiyat ve kültür tarihinin karanlıkta kalmış birçok yönünü aydınlatmaya yardımcı olacaktır. Son dönemlerde şiir mecmualarının hem tarih hem de edebiyat alanındaki çalışmalara büyük katkı sağlayabileceği anlaşılmış ve mecmualar üzerine yapılan çalışma, araştırma ve projeler hız kazanmıştır. Günümüzde hem yurt içi hem de yurt dışındaki kütüphanelerde bulunan mecmualar üzerine yayınlar yapılmakta ve projeler yürütülmektedir. Bu çalışma ve projeler sayesinde Osmanlı mecmua külliyatı yavaş yavaş ortaya çıkarılıp araştırmacıların erişimine sunulmaktadır. Osmanlı mecmua külliyatını tamamlamaya yönelik bu kıymetli çalışmalar Osmanlı edebiyat tarihini yeniden yazmak için biz araştırmacılara eşsiz veriler sunmaktadır. On beşinci yüzyılın unutulmuş şairlerinden biri olan Serâyî’nin tertip ve istinsah ettiği Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. or. oct. 3390 numarada kayıtlı şiir mecmuası da Osmanlı mecmua külliyatının ilginç örneklerinden biri olma özelliği taşımaktadır.
Bu makalede Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. or. oct. 3390 numarada kayıtlı şiir mecmuası tanıtılarak Osmanlı mecmua çalışmalarına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda makalede mecmuanın biçim ve içerik bakımından öne çıkan özelliklerine dair bazı tespitler ortaya konarak tartışmaya açılmış ve mecmua diğer şiir mecmuaları arasında konumlandırılmaya çalışılmıştır. Mecmuada yer alan ama kaynaklarda bulunamayan manzumeler araştırmacıların faydalanabilmesi için makalenin “Ekler” bölümde verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şiir Mecmuası, Serâyî, Berlin Devlet Kütüphanesi, Staatsbibliothek zu Berlin, Mecmu’a-i Eş‘âr

A Poetry Collection Compiled and Copied by the Fifteenth-Century Poet Serâyî: Berlin State Library [Staatsbibliothek zu Berlin] Ms. or. oct. 3390

Öz

Poetry collections serve as unique resources for the study of both literature and cultural history. Beyond the poems and poets they contain, thesecollections provide valuable insights into the structure of patronage, relationships among poets, the role of poetry, and aspects of social life. A detailed examination of these collections can help shed light on many obscure aspects of Ottoman literary and cultural history. Recently, it has been recognized that poetry collections can significantly contribute to studies in both history and literature, leading to an increase in research, studies, and projects focused on them. Today, publications and projects are conducted on poetry collections located in libraries both within Turkey and abroad. Through these studies and projects, the Ottoman poetry collections corpus is gradually being uncovered and made accessible to researchers. These valuable efforts to complete the Ottoman poetry collections corpus provide us, as researchers, with unique data for rewriting the history of Ottoman literature. One notable example within this corpus is a poetry collection compiled and copied by Serâyî, a forgotten poet of the fifteenth-century, which is registered as Ms. or. oct. 3390 in the Berlin State Library (Staatsbibliothek zu Berlin).
This article aims to contribute to Ottoman manuscript studies by introducing the poetry collection registered as Ms. or. oct. 3390 in the Berlin State Library (Staatsbibliothek zu Berlin). To achieve this, the article highlights certain formal and content-related features of the collection, opens these findings up for discussion, and attempts to position the collection within the broader landscape of poetry collections. The poems included in the collection that are not found in other sources are provided in the "Appendices" section of the article for the benefit of researchers.

Anahtar Kelimeler

Poetry Collection, Serâyî, Berlin State Library

Kaynakça

• Akçay, Ali İhsan. “Ahmet Paşa Dönemi’nde Bursa’da Şiir”. Bursalı Şair Ahmet Paşa ve Dönemi. ed. Bilal Kemikli. 53-59. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2010.
• Alparslan, Ali. “Abdullah-ı Sayrafî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/132. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Ambross, Edith Gülçin. “Osmanlı Gazelinin Uzunluğunda Görülen Gelişmeler: 16. Yüzyılda Durum”. Journal of Turkish Studies/Türklük Bilimi Araştırmaları: Abdülbaki Gölpınarlı Hatıra Sayısı II 20 (1996), 1-8.
• Aslan, Üzeyir. Atâyî-İvaz Paşa Oğlu Atâyî-Dîvân. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2018.
• Avşar, Ziya. Revânî Dîvânı. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56143,revani-divanipdf.pdf?0
• Biltekin, Halit. Şeyhî Dîvânı. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0
• Dilçin, Cem. “Divan Şiirinde Gazel”. Türk Dili I-II, 415-416-417 (Temmuz-Ağustos-Eylül 1986), 78- 247.
• “Hayâtî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. 4/431. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Gürbüz, Mehmet. “Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”. Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. ed. Hatice Aynur vd. 97-113. İstanbul: Turkuaz, 2012.
• İpekten, Halûk. Karamanlı Nizâmî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı. Ankara: Sevinç Matbaası, 1974.
• İpekten, Halûk. Divan Edebiyatında Edebî Muhitler. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1996.
• İpekten, Halûk vd. Heşt Bihişt-Sehî Beg. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hestbihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F106 BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=1713DD91EB9149 1D5C87497898F57714B066B439 DF04F4BFD6BD46ED1C19CAAA
• Kaska, Çetin. Anadolu Sahasında Farsça Yazılan Altı Divan ve Dört Risale (Şâdî, Adnî, Nevâlî, Yârî, Müstakîm, Nûrî, İdrîs). Ankara: Sonçağ Akademi, 2022.
• Kavaklıyazı, Ahmet. “15. Yüzyıl Şairlerinden Diyarbakırlı Halîlî’nin Şiirleri”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 34 (2015), 1-88.
• Kılıç, Atabey. “Mecmûa Tasnifine Dâir”. Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. ed. Hatice Aynur vd. 75-96. İstanbul: Turkuaz, 2012.
• Kolunsağ, İbrahim. “Bilinmeyen Bir 15. Yüzyıl Şairi Serâyî”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 18 (2017), 403-424.
• Kolunsağ, İbrahim. Serâyî-Divan (Notlandırılmış Metin-İnceleme). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2019. Köksal, M. Fatih. “Şiir Mecmûalarının Önemi ve ‘Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi’ (MESTAP)”. Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. ed. Hatice Aynur vd. 409-431. İstanbul: Turkuaz, 2012.
• Köksal, M. Fatih. Mecmua Okumaları I-II-III-IV. Haz. Havva Aşı – Hakan Sönmez. İstanbul, DBY Yayınları, 2023.
• Kufacı, Osman. Adni Divanı ve Adni Divanında Benzetmeler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Kurtuluş, Rıza. “Emîr Hüsrev-i Dihlevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/135-137. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Özyıldırım, Ali Emre. Hamdullah Hamdî Divanı. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, t.y. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10616,metinpdf.pdf?0
• Śerāyī. Mecmu˘a-i Eş˘ār. Berlin: Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin), Ms. or. oct. 3390, 2a-108b.
• Serin, Muhittin. “Yâkût El-Müsta‘sımî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/291-293 İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Sohrweide, Hanna. Verzeichnis Der Orientalischen Handschriften In Deutschland, 5 Cilt. Wiesbaden: Franz Steiner Werlag GMBH, 1981.
• Tarlan, Ali Nihat. Ahmed Paşa Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1966.
• Tarlan, Ali Nihat. Necati Beg Divanı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1997.
• Taşkın, Gülşah. “Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. or. oct. 3390 Numarada Kayıtlı Bir Şiir Mecmuasındaki Senâyî (Senâ’î) Mahlaslı Şiirler”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi (ADED) 6/4 (Aralık 2022), 1571-1615. https://doi.org/10.34083/akaded.1203692
• Turan, Selami. “Türk Edebiyatında Gazel: Başlangıcından On Altıncı Yüzyıla Kadar”. Gazelden Gazele: Dünün Şiirine Bugünden Bakışlar. ed. Hatice Aynur vd. 30-64. İstanbul: Klasik, 2016.
• Walsh, John R. “The Dīvānçe-i Kemāl-i Zerd (Ŝarıca Kemāl)”. Journal of Turkish Studies-Türklük Bilgisi Araştırmaları (Ali Nihad Tarlan Hâtıra Sayısı) 3 (1979), 403-442.
• Yücel, Bilal. Mahmud Paşa-Adnî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
• MESTAP, Şiir Mecmualarının Sistematik Tasnifi Projesi, Erişim 25 Ekim 2024. https://mestap.com/ https://portal.yek.gov.tr/