BÛSÎRÎ (ö. 696/1297?)’NİN KASÎDE-İ BÜRDE’SİNİN MÜTERCİMİ BELİRSİZ MANZUM BİR TERCÜMESİ

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 34, 352 - 381, 30.06.2025

Hamza Koç

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1631253

Öz

Hz. Muhammed’i övmek ve onun vasıflarını anlatmak için yazılmış manzumelere na˘t adı verilmektedir. Ka˘b b. Züheyr (ö. 24/645?) ile Bûsîrî (ö. 696/1297?)’nin Hz. Peygamber’e duydukları derin muhabbetin bir tezahürü olarak Arapça kaleme aldıkları ve İslam dünyasında ciddi bir ilgiye mazhar olan kasideleri, na˘t türünün en güzel örneklerindendir. Ka˘b’ın; ilk beytinin başında geçen Bânet Su˘âd ifadesiyle anılan ya da Hz. Peygamber’in kendisine hediye ettiği hırkaya istinaden Kasîde-i Bürde adıyla bilinen şiiri, bu türe öncülük etmiş ve Bûsîrî’nin asıl ismi el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî Medhi Hayri’l-Beriyye olan kasidesine de ilham kaynağı olmuştur. Bûsîrî’nin; ömrünün son demlerinde yakalandığı felç hastalığından kurtulmasına vesile olduğu için Kasîdetü’l-Bür’e, kafiye harfinden dolayı el-Kasîdetü’l-Mîmiyye ve rüyasında Resulullah’ın elinden hırka giydiğine dair rivayete dayanarak Kasîdetü’l-Bürde şeklinde şöhret bulan bu manzumesi, gerek yazılış hikâyesi gerekse edebî gücü bakımından Ka˘b’ın şiirini aşmayı başarmış ve manzum veya mensur biçimde defalarca dilimize tercüme edilmiştir. Ahmed-i Rıdvân (ö. 1528-1538?), Kemâl Paşa-zâde (ö. 1534), Şemseddin Sivasî (ö. 1597) ve Nahîfî (ö. 1738) gibi tanınmış şairlerin yanı sıra belli bir üne kavuşamamış birçok şairin nazmen Türkçeye çevirdiği bu meşhur na˘tın mütercimi meçhul tercümeleri de oldukça fazladır. Bu çalışmada Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sine kim tarafından ve ne zaman yapıldığı belirsiz olan manzum bir tercüme ele alınacaktır. Diğerlerinden farklı olarak mesnevi nazım biçimi ve fe˘ilâtün mefâ˘ilün fe˘ilün kalıbı ile kaleme alınan tercümenin tespit edilebilen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Lala İsmail 728/1 numarada kayıtlıdır. Makalede öncelikle Ka˘b b. Züheyr ile Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’leri hakkında bilgi verilecek, ardından tercümenin şekil ve muhteva hususiyetleri üzerinde durulacak ve 137 beyitten oluşan çeviri yazılı metni sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı , Bûsîrî , Kasîde-i Bürde , Manzum Tercüme , Mesnevi

Kaynakça

• Ayçiçeği, Bünyamin. Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri. Program Kodu: 1002. Proje No: 215K398. Tübitak Sobag-Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Destek Grubu. Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği. Araştırmacılar: Abdurrahman Özdemir, Ayşe Ayçiçeği Dinn, Nurettin Gemici, Ali Selçuk, Fatih Yaman. İstanbul, 2017.
• Ayçiçeği, Bünyamin (Proje Yürütücüsü). Araştırmacılar: Ayçiçeği Dinn, Ayşe-Gemici, Nurettin-Özdemir, Abdurrahman-Selçuk, Ali-Yaman, Fatih. “Proje Çalışması: Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar, Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. ed. Bünyamin Ayçiçeği. 1/291-531. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2024.
• Demirayak, Kenan. “Kasîdetü’l-Bürde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/566-568. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Durmuş, İsmail. “Muhammed/Arap Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/450-456. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Güler, Ömer Said. Ka˘b b. Züheyr’in Kasîde-i Bürde’sine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Şerhler (Karşılaştırmalı İnceleme-Üsküdârî Ahmed Efendi, Abdurrahman Abdî Paşa ve İsâmüddin Efendi Şerhlerinin Tenkitli Neşirleri). İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Güler, Ömer Said. Bir Şiir Bir Hırka, Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Şerhleri II. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2023.
• Kaya, Mahmut. “Kasîdetü’l-Bürde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/568-569. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Kaya, Mahmut. “Bûsîrî, Muhammed b. Saîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/468-470. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• Koç, Hamza. “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Tercümeleri”. Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar, Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. ed. Bünyamin Ayçiçeği. 1/99-168. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2024.
• Yılmaz, Mehmet. Kültürümüzde Ayet ve Hadisler. İstanbul: Kesit Yayınları, 2013.