SIRAT-I MÜSTAKİM / SEBÎLÜRREŞÂD DERGİSİ ŞAİRLERİNDEN NAÎM HÂZIM İLE SALÂHÎ’NİN ŞİİRLERİNDE MEHMET ÂKİF ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 2, 365 - 382, 03.01.2024

Davut Ertem

https://doi.org/10.58852/dicd.1294933

Öz

Sebîlürreşâd dergisinde Mehmet Âkif’ten sonra en çok şiiri yayımlanan şair olarak bilinen ve önemli bir dil bilgini olan Naîm Hâzım, Sebîlürreşâd’da neşredilen şiirlerinde ağırlıklı olarak dinî ve millî konuları işlemiştir. Sebîlürreşâd’daki şiirlerinde çoğunlukla İbni Hâzım Naîm imzasını kullanan şair, gerek dinî ve millî konularda yazılmış şiirlerinde gerekse kişisel hayatını konu ettiği şiirlerinde Balkanlarda çıkan ayaklanmalara doğrudan veya dolaylı olarak temas etmiş, isyanların ve toprak kayıplarının millette yol açtığı psikolojik tahribatı tıpkı Mehmet Âkif’in Safahat’ında özellikle de Hakk’ın Sesleri adlı bölümdeki şiirlerinde içli bir dille yansıtması gibi derinden hissederek aktarmıştır. Naîm Hâzım’ın Sebîlürreşâd’da yayımlanan şiirlerinde üzerinde önemle durduğu diğer konular ise atalet, gaflet, geri kalmışlık ve eğitimdir. Bu temaları ele aldığı şiirlerinde ve Balkan Savaşlarında yaşanan dramı ele aldığı şiirlerinde Mehmet Âkif’in etkisi altındadır. Âkif’ten etkilen bir diğer önemli şair ise Ali Salâhaddin Yiğitoğlu’dur. İslamcılık fikrine bağlı Mehmed Âkif ve arkadaşlarının eserlerinin yayımlandığı Sırât-ı Müstakîm sonraki adıyla Sebîlürreşâd’da şiirleri yayımlanan önemli bir şarih ve şair olan Ali Salâhaddin mahlaslı Ali Salâhaddin Yiğitoğlu, bilhassa İslam tarihi ile ilgili manzum hikâyelerinde ve Milli Mücadele temalı şiirlerinde Mehmed Âkif üslûbunun tesirleri açıkça görülür. Gerek Dîvân’ında gerekse de Nuhbetü’l-emsâl adlı eserinde cehalet, ümitsizlik ve tembelliğin topluma zararlarını dile getirmesi, azmi, çalışmayı, güzel ahlakı, doğruluğu ve dürüstlüğü sıklıkla kullanıp yüceltmesi yönüyle de Ali Salâhaddin’de Âkif etkisinden söz etmek mümkündür. Bu çalışmada Sebîlürreşâd’ın söz konusu iki önemli şairinin aynı dergide kalem oynattıkları, çağdaşları ve fikir yoldaşları olan İstiklâl şairi Mehmet Âkif’ten tema ve üslûp bakımından ne ölçüde etkilendikleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sebîlürreşâd, Milli Mücadele, Mehmed Âkif, Naîm Hâzım, Ali Salâhaddin.

Kaynakça

• Asiltürk, Baki. “Mehmet Âkif Ersoy’un Manzum Hikâyelerinde Anlatım Teknikleri”. Haccettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları. 35, (2021), 135-151.
• Ceyhan, Abdullah. Sırat-ı Müstakîm ve Sebîlürreşâd Mecmuaları Fihristi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
• Dilçin, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• Efe, Adem. “Sebîlürreşâd”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/251-253. İstanbul: TDV Yayınları. 2009.
• Ergun, Sadettin Nüzhet. Türk Şairleri, İstanbul: Suhulet Basımevi, 1936.
• Ergun, Saadettin Nüzhet ve Uğur, Mehmet Ferid. Konya Vilayeti Halkiyat ve Harsiyatı. Konya: Vilayet Matbaası, 1926.
• Ersoy, Âkif Mehmet. Safahat. M. Ertuğrul Düzdağ (Haz.). İstanbul: Çağrı Yayınları, 2010.
• Ertem, Davut. “Dil Bilgini ve Şair Naim Hazım’ın Sebilürreşad’da Yayımlanan Şiirlerinin Tespiti ve Değerlendirilmesi”. Litteraturca 9/1 (2023), 85-89.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
• İnal İbnülemin Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergâh Yayınları,1988. Konya_basini_uzerine. Erişim 20 Haziran 2022. http://www.kgc.org.tr
• Kur’ân Yolu. Erişim 12 Mayıs 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Küçükbezirci, Seyit. Mustafa Kemal Atatürk’ün Konya ile Yakınlığı. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Lewis, Geoffrey. Trajik Başarı Türk Dil Reformu. çev. M. Fatih Uslu, İstanbul: Çeviribilim Yayınları, 2019.
• Öztürk, Kazım. Türk Parlamento Tarihi 3. Dönem 1927 – 1931. C. 2. Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, 1995.
• Sural, Mahmut. “50 yıl Önceden Bu Yana Her Yönüyle Konya”, Yeni Konya(6 Aralık 1975).
• Tansel, Fevziye Abdullah, “XX. Asır Türk Edebiyatının Unutulmaması Gerekli Şairlerinden Ali Salahaddin Yiğitoğlu”, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi. 3, (1977), 265-282.
• Taşer, Seyit. Osmanlı Basınında Arnavutluk İsyanı (Tanin, Sada-yı Millet ve Yeni Gazete Örneğinde-1910) Route Educational and Social Science Journal. 4, (2017), 237.
• Tbmm Albümü. Erişim 15 Temmuz 2022. https://www5.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Cilt1/Cilt1.pdf
• Tuman, Mehmet Nâil. Tuhfe-i Nâilî. haz. Cemal Kurnaz -Mustafa Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yayınları. 2001.
• Tüccar, Zülfikar. “Onat, Naim Hazım”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/ 351-352.İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Uluçay, Mustafa. Tasannûsuz bir Sanatkâr Mehmet Âkif Dil, Üslup ve Sanatı. Ankara: Atlas Yayınları, 2016. Yazır, Elmalılı Hamdi. Kur’an-ı Kerim Meali. İstanbul: Mushaf Neşriyat, 2012.