BABÜRNAME’YE GÖRE ÖMER ŞEYH MİRZA’NIN AİLESİ VE EMİRLERİ

Year 2023, Volume: 26 Issue: 2, 453 - 468, 03.01.2024

Kadir Tuğ

https://doi.org/10.58852/dicd.1384717

Abstract

Fergana Vadisine önce Cengiz Han, Cengiz Han’ın vefatından sonra da oğlu Çağatay hakim olmuştur. Fergana vadisindeki halkın çoğunluğu müslüman olması münasebetiyle bu bölgeye gelen Moğollar kültürel olarak etkilenmiş ve Tarmaşirin döneminde İslamiyeti kabul etmişlerdir. Moğollar İslamiyeti kabul etmeleriyle birlikte kendi benliklerini kaybetmişlerdir. Bu durum siyasi olarak da Çağataylıların Maveraünnehr bölgesindeki siyasi etkinliklerini kaybetmelerine neden olmuştur. Maveraünnehr bölgesindeki yerel beyler kendi nüfuzlarını artırmaya başlamışlardır. Timur bu bölgedeki Çağatay nüfuzunu kırmış ve Timur devletini kurmuştur. Timur’un torunlarından Ebu Said Mirza Timur devletinin Maveraünnehr’deki hakimiyetini sağlamlaştırmıştır. Onun vefatından sonra siyasi istikrarsızlık baş göstermiş, Timurlu toprakları dört oğlu arasında paylaşılmıştır. Fergana vadisi de Ömer Şeyh Mirza’ya düşmüştür.
Ömer Şeyh Mirza Timur soyundan gelen Fergana idarecilerinden biridir. Babürname’deki şecereye göre dördüncü kuşak torunudur. Çağataylı Yunus Han’ın kızı Kutlug Nigar Hanım ile evlenmiştir. Bu akrabalık Ömer Şeyh Miraz’nın Fergana vadisindeki meşruiyetini güçlendirmiştir. Kutlug Nigar Hanım ile evlilikten Fergana, Afganistan ve Kuzey Hindistan tarihine yön veren Zahireddin Muhammed Babur dünyaya gelmiştir. Ömer Şeyh Mirza’nın beş kız ve üç erkek olmak üzere sekiz çocuğu dünyaya gelmiştir. Kız çocukları kendi emirleri ile evlilikler yapmak suretiyle Fergana’daki hakimiyetini pekiştirmiştir. Bazen de bölgeye gelerek hakimiyet noktasında mücadele eden idareciler ile evlenmeleriyle siyasi istikrarı sağladıkları görülmektedir. Babürnamede hem Ömer Şeyh hem de emirlerinin şahsiyetleri ile ilgli bilgiler verilmiştir.

Keywords

Ömer Şeyh Mirza, Fergana, Babur, Emirler, Çağatay Hanlığı ve Timuriler

References

• Aka, İsmail. Timur ve Devleti. Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Anonim Tarih-i Kaşgar. Yay. Haz. O. Akimuşkin. Sankpetersburg: Sankpetersburgkoye Vostokovedeniye, 2001.
• Barthold, W. “Cengiz Han”. İslam Ansiklopedisi. 3/91-98. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• Barthold, W. “Çağatay”. İslam Ansiklopedisi. 3/266-270. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• Barthold, W. “Fergana”. İslam Ansiklopedisi. 4/558-565. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• Çinar, Orhan. Çağatay Devleti Zamanında Türkistan’ın Siyasi, Askeri ve Sosyal Durumu İstanbul: T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Fisher, Michael H. Babürlüler Hindistan’da Bir Türk İmparatorluğu. Çev. M. Fatih Çalışır. İstanbul: Kronik Yayınları, 2020.
• Gazi Zahirüddin Muhammed Babur, Vekayi Babur’un Hatıratı. Çev. Reşit Rahmeti Arat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1987.
• Gazi Zahirüddin Muhammed Babur. Vekayi Babur’un Hatıratı. Çev. Reşit Rahmeti Arat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1987.
• İbn Fazlan. Seyahat Name. Terç. Ramazan Şeşen İstanbul: Bedir Yayınevi, 2016.
• Kafalı, Mustafalı. “Timur”. İslam Ansiklopedisi. 12/1/336-346. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Konukçu, Enver. “Babürlüler: “Hindistan’daki Temürlüler”. Türkler. 8/744-760 Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2014.
• Köprülü, M. Fuat. “Babur, Zahir al-Din Muhammed b. Omar Şayh(1483-1530)”. İslam Ansiklopedisi. 2/180-187. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• Mirza Haydar Duğlat. Tarih-i Reşidi Çev. Osman Karatay, İstanbul: Selenge Yayınları, 2006.
• Reomer, Hans R. “Timurlular”. İslam Ansiklopadisi. 12/1/346-370. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Roemer, Hans R. “Timurlular”. İslam Ansiklopedisi (İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978), 12-1/346-370.
• Şerefüddin Ali Yezdi. EmirTimur (Zaferneme). Çev. D. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları, 2019.
• Togan, İsenbike. “Çinggis Han ve Moğolllar”. Türkler. 8/235-255. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2014.
• Yazıcı, Tahsin. “Fergana”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim 10.Ekim.2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/fergana
• Yuvalı, Abdulkadir. “Çağatay Hanlığı”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 10.Ekim 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/cagatay-hanligi