RUKNEDDİN MUHAMMED AL-JURJANI'S OPINIONS AND CRITICISMS ABOUT FESEHAT

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 2, 312 - 326, 03.01.2024

Mehmet Gülnihal

https://doi.org/10.58852/dicd.1394127

Öz

Among the Arabic language sciences, the science of Rhetoric is one of the sciences where different approaches and discussions are most intense. Factors such as the characteristic structure of the science of rhetoric, religious motivations, and solution-oriented approaches are considered the dominant factors of these different views and discussions. In this sense, there are still many disagreements among scholars on the subjects of rhetoric. H.VII. the views and criticisms of Rükneddin Muhammed el-Cürcânî, who lived in the 16th century, regarding the science of rhetoric are a reflection of this situation. Al-Jürcânî explained his views and criticisms on all subjects of the science of rhetoric in his independent work, el-İşârât ve't-tenbîhât fî ilmi'l-belâgâ, in which he handled it in a different style. To set an example in our study, we discuss al-Jurjani's views and criticisms regarding "eloquence", which is the introduction of the science of rhetoric

Anahtar Kelimeler

Rhetoric, Fluency, Opinion, Criticism, Rükneddin Muhammed el-Cürcânî

RÜKNEDDİN MUHAMMED EL-CÜRCÂNÎ’NİN FESAHAT İLE İLGİLİ GÖRÜŞ VE ELEŞTİRİLERİ

Öz

Arap dil ilimleri içerisinde farklı yaklaşım ve tartışmaların en yoğun şekilde yapıldığı ilimlerin başında Belagat ilmi gelmektedir. Belagat ilminin karakteristik yapısı, dinî saikler, çözüm odaklı yaklaşımlar gibi etkenler, söz konusu farklı görüş ve tartışmaların başat faktörleri olarak değerlendirilmektedir. Bu anlamda alimler arasında belagat ilminin konuları üzerinde çok fazla görüş ayrılıkları süre gelmektedir. H.VII. asırda yaşayan Rükneddin Muhammed el-Cürcânî’nin belagat ilmiyle ilgili görüş ve eleştirileri, bu durumun bir yansımasıdır. el-Cürcânî, belagat ilminin tüm konularıyla ilgili görüş ve eleştirilerini farklı bir üslupla ele aldığı müstakil çalışması el-İşârât ve’t-tenbîhât fî ilmi’l-belâgâ adlı eserinde açıklamıştır. Çalışmamızda örneklik teşkil etmesi adına el-Cürcânî’nin belagat ilminin mukaddimesi olan “fesahat” ile ilgili dile getirdiği görüş ve eleştirilerini ele almaktayız.

Anahtar Kelimeler

Belagat, Fesahat, Görüş, Eleştiri, Rükneddin Muhammed el-Cürcânî

Kaynakça

• Abbâsî, Abdurrahman b. Abdurrahman Ebu’l-Feth. Me ̒âhidu’t-tansîs ̒ala’ş-şevâhidi’t-telhîs. ed. Muhammed Muhyeddîn Abdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: Alemu’l-kütüb, ts.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl. Kitâbu’s-sınâʻateyn. ed. Alî Muhammed el-Becâvî, Muhammed Ebulfazl İbrâhim. Beyrut: el-Mektebetu’l-unsuriyye, 1419.
• Bağdâdî, Abdülkādir. Ḫizânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni’l-ʿArab. ed. Abdusselâm Muhammed. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-hancî, 1997.
• Besyûnî, Abdulfettâh Feyyûd. ʻİlmu’l-maʻânî. Kahire: Müesseetu’l-muhtâr, 2015.
• Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-Tebyîn. 3 Cilt. , Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, 2002.
• Cürcânî, Rükneddîn Muhammed b.Ali b. Muhammed. el-İşârât ve’t-tenbîhât fî ilmi’l-belâga. ed. İbrahim Şemsuddîn. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, 2011.
• Çağmar, M. Edip. Alıştırmalarla Belâgat. ed. Ömer Yıldız. İstanbul: Ensar Yayınevi, 1. Basım, 2022.
• Çuhadar, Mustafa. “Fesahat”. C. 12. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Desûkī, Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’t-Telḫîṣ. ed. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Mektebetü’l- ʿasriyye, ts.
• Dusûkî, Mustafa Muhammed. Hâşiyetu’d-Dusûkî ’alâ muhtâsâru’l-ma’ânî. ed. Abdülhamid el-Handâvî. Beyrut: el-Mektebetu’l-asriyye, ts.
• Cevherî, Ebû Naṣr İsmail b. Ḥammâd el-Cevherî el-Fârâbî. Tâcu’l-Luğa ve Ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Aḥmed ʿAbdulğafûr ʿAṭṭâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
• Emîn, Seyyîd Muhsin. A‘yanü’ş-Şîa. thk. Hasan el-Emîn. Beyrut: Dâru’t-taâruf, 1983.
• Ergin, Ali Şakir. “Ferezdak”. 12/373-375. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Ezherî, Ebu Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luğa. ed. Muhammed ’ivaz Mura’ib. Beyrut: Dârü ihyâi’t-turâsi’l-arabiyyi, 2001.
• Fârisî, Ebû Alî Hasen b. Ahmed b. Abdilgaffâr el-Fârisî. Kitâbu’ş-Şiʿr. ed. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. Kahire: Mektebetü’l-hâncî, 1998.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman Halil b. Ahmed b. el-Ferâhîdî, Kitâbu’l-ʻayn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-mektebeti’l-hilâl, ts. Göçemen, Yakup. “Eşkıya (Suʻlûk) Şair ʻUrve b. el-Verd’in Sosyal Adalet ve Dayanışma Anlayışı”. Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 51 (2020), 117-146.
• Hafâcî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Saîd b. Sinân e. Sirru’l-fesâha. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982.
• Hüzeliyyîn, Şuʿarâu. Dîvânü’l-Hüẕeliyyîn. ed. Muhammed Mahmûd eş-Şinkîtî. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l kavmiyyeti, 1965.
• İbn Dureyd, Ebû Bekr Muḥammed b. el-Ḥasen b. Dureyd el-Ezdî. Cemheretu’l-Luğa. thk. Remzî Munîr Baʿlebekkî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 1408/1987.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru sâdr, 1993.
• İbn Sellâm el-Cumaḥî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Sellâm. Ṭabaḳâtu Fuḥûli’ş-Şuʿarâ. thk. Maḥmûd Muḥammed Şâkir. 2 Cilt. Cidde: Dâru’l-Medenî, 1974.
• İbnu’ş-Şecerî, Ḍiyâu’d-Dîn Ebû’s-Saʿâdât Hibetu’llâh b. ʿAlî b. Ḥamza. Emâlî. thk. Maḥmûd Muḥammed eṭ-Ṭanâḥî. 3 Cilt. Kahire: y.y., 1413/1991.
• Kahhale, Ömer Rıdâ. Mu’cemü’l-müellifîn. Beyrut: Dâru ihyaü’t-türâsî’l-arabî, ts.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Subbu’l-aʿşâ fî sınâʿati’l-inşâʾ. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l kutubi’l ilmiyye, ts.
• Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed. el-Îzâh fî ʻulûm’l-belâga. ed. belâga Muhammed Abdu’l-Mün’im Hifâcî, 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ceyl, ts.
• Matlûb, Ahmed. Esâlîbu’l-Belâğîyye. Kuveyt: Vekâletu’l-Matbûa‘ât, 1980.
• Merâğî, Ahmed Mustafâ. Ulûmu’l-belâga: el-Beyân el-meân el-bedî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, 1993.
• Merzubânî, Ebû ʿUbeydullâh Muḥammed b. ʿİmrân. el-Muveşşaḥ fî Meâḫiẕi’l-ʿUlemâʾ ʿalâ’ş-Şuʿarâʾ. b.y.: y.y., ts.
• Merzûḳî, Ebû ʿAlî Aḥmed b. Muḥammed b. el-Ḥasan el-Merzûḳî el-İṣfehânî. Şerḥu Dîvânu’l-Ḥamâse. thk. Ğarîd eş-Şeyḫ. Beyrut: y.y., 1424/2003.
• Metin Yurdagür. “Devir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Ömer, Ahmed Muhtâr. Mu’cemu’l-lugati’l-arabiyye el-mu’asira. Kahire: Alemu’l-kutub, 2008.
• Sekkâkî, Ebû Ya’kub Siraceddin Yusuf b. Ebû Bekr b. Muhammed. Miftâhu’l-ʻulûm. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʻilmiyye, 1987.
• Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdillâh b. Merzübân. Şerḥu Kitâbi Sîbeveyhi. ed. Ahmed Hasan Mehdelî, Ali Seyyid Ali. Beyrut: Dâru’l kutubi’l ilmiyye, 2008.
• Sübkî, Ebû Hâmid Bahâüddîn Ahmed b. Alî. Arûsu’l-efrâh fî şerhi Telhisi’l-Miftâh. ed. Abdülhamid el-Handâvî. Beyrut: el-Mektebetu’l-asriyye, 2003.
• Süleymân, Sabâh Ali. Mu’cemu’ş-Şu’ârâ. Umman: Dâru Ğaydâ, 2015.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh. el-Mutavvel. ed. Abdülhamid el-Handâvî (thk). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Tüccar, Zülfikar. “Buhtürî”. DİA. 6/381-383. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Verd, ʻUrve b. el-Verd. Dîvânu ʻUrve b. el-Verd. ed. Esmâ Ebubekr Muhammed. Beyrut: Dâru’l kutubi’l ilmiyye, 1998.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezâk Mürtazâ. Tâcu’l-ʻarûs min cevâhiri’l-kâmûs. ed. komisyon. 40 Cilt. Dâru’l-hidâye, t.y.
• Zemaḫşerî, Ebû’l-Ḳâsım Maḥmûd b. ʿAmr. Esâsu’l-Belâğa. thk. Muḥammed Bâsil ʿUyûnu’s-Sevd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419/1998.