Modern Kentte Kadını Konumlandırmada İki Farklı Dini Yaklaşım: İsmailağa Cemaati ve Cerrahi Grubu

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 7, 1 - 25, 30.10.2024

Zehra Işık

Öz

Bu çalışmada, İstanbul Fatih ilçesi merkezli faaliyet gösteren iki dinî grubun modern şehir hayatında kadını konumlandırma biçimi araştırılmıştır. Araştırma konusu gruplardan ilki; Çarşamba semti mer-kezli grup faaliyetlerini yürüten, kadını sadece geleneksel cinsiyet rolleriyle tanımlamasıyla temayüz eden İsmailağa Cemaati’dir. İkinci grup, grup etkinliklerini Karagümrük semtindeki halk arasında Cerrahî Tekkesi olarak bilinen mekân merkezli devam ettiren, modern kimlikli ve kentli görünüme sahip bir dinî grup özelliği gösteren, Cerrahî Grubu’dur. Çalışmanın amacı; her iki grubun, modern kentteki kadınları ev, eğitim ve çalışma hayatında, şehrin gündelik pratiğine ait mekanlarda ve yaşam alanlarında nasıl konumlandırdıklarını ortaya koymaktır. Araştırma, aralarındaki mekânsal yakınlığa rağmen kadını birbirinden oldukça farklı konumlandıran iki grubu karşılaştırması yönüyle özgün-dür.Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış; katılımcı gözlem, yarı yapılandırılmış mülakat, her iki gruba ait yazılı kaynakların ve medyadaki materyallerin incelenmesi olmak üzere çoklu veri toplama araçlarına başvurulmuştur. Yirmisi İsmailağa, sekizi Cerrahî Grubu’ndan olmak üzere top-lam yirmi sekiz kişiyle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda; İsmailağa Cemaati’nin kadını “ev merkezli” konumlandırarak ev dışındaki mekânlardan uzak durması gerektiği söyleminin, modern kentteki gündelik yaşam pratiklerine uymadığı ve özellikle gençler nezdinde ev dışı mekânlarda yer almakla ilgili ara çözümler üretildiği bulgulanmıştır. Diğer grupla ilgili bulgumuz da; modern insana mistik bakış ve şehrin karmaşasından kaçış imkanları sunan Cerrahî Tekkesi’nin mo-dern kentli kadınlar için, yaşam biçimleriyle uyumlu din anlayışını bulabildikleri bir sığınak ve ma-nevî ortam işlevi gördüğüdür. Bu yönüyle modern şehirli kadınların bu mekâna yönelimlerinin önü-müzdeki süreçte daha da artacağı öngörülebilir

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Kadın Dindarlığı, Modern Kentte Kadın, Dinî Gruplarda Kadın, İsmailağa Cemaati, Cerrahî Grubu.

Etik Beyan

Ek dosyada etik beyanla ilgili açıklama yapılmıştır.

Two Different Religious Approaches In Positioning Women In Modern City: Ismailağa Community and Jarrahi Group

Öz

In this study, the ways of two religious groups’ centred in Istanbul’s Fatih district of positioning women in the modern city was investigated. The first of the research groups is the Ismailağa Community, which carries out group activities based in the “Çarşamba” district, and is distinguished by defining women only with traditional gender roles. The second is the Jarrahi Group, which is a religious group with a modern identitiy and urban appearance, which continues its group activities in the Karagümrük district, known as Cerrahî Tekkesi among the people. The purpose of the study is to reveal how both groups position women in the modern city in the home, education and working life, in the places of daily practice in the city and living spaces. A qualitative research method was used in the study, consulting multiple data collection tools including participant observation, semi-structured interview, examination of written sources and materials in media belonging to both groups. Face to face interviews were conducted with a total of twenty eight people, twenty of whom were from the Ismailaga and eight of from Cerrahî Group.It has been found that the Ismailaga Community’s discourse of defining women as “home-centered” does not fit daily life in the modern city and intermediate solutions have been produced especially by young people. Cerrahî Tekkesi, which offers modern people a mystical view and an opportuniy of escaping from the chaos of the city, functions as a shelter and spiritual environment for modern urban women where they can find a religious understanding compatible with their lifestyles. It can be predicted that the inclination of modern urban women to this space will increase in the coming period.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Women Religiosity, Women in the Modern City, Women in Religious Groups, Ismailağa Community, Jarrahi Group

Kaynakça

• Berg, Bruce L.-Lune, Howard. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. çev. Hasan Aydın. Konya: Eğitim Kitabevi. 2015.
• Bourdieu, Pierre. Distinction. A Social Critique of the Judgement of Taste. (translated by Ric-hard Nice). London: Harvard University Press. 1984.
• Connell, Raewyn. Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınla-rı. 2016.
• Creswell, John. W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araş-tırma Deseni. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 3. Ba-sımdan çeviri, 2018.
• Cutcliffe, John. Methodological Issues in grounded theory. Journal of Advanced Nursing, (2000), 31/ 1476-1484.
• Çakır, Ruşen. Ayet ve Slogan. Türkiye’de İslami Oluşumlar. İstanbul: Metis Yayınları, 11. Ba-sım, 2014.
• Dökmen, Zehra. Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi, 10. Basım, 2019.
• Efe, Adem. “Kolektif Dindarlık Türü Olarak Tarikat/Cemaat Dindarlığı”. Journal of Islamic Research. 28/3 (2017), 290-301. http://isamveri.org/pdfdrg/D00064/ 2017_3/2017_3_EFEA.pdf
• Goulding, Christina. Grounded theory a practical guide for management, business and market researchers. London: Sage, 2002.
• Göncüoğlu, Süleyman Faruk. İstanbul’un Kitabı Fatih. İstanbul: Fatih Belediye Başkanlığı Kül-tür Yayınları, 2013.
• Işık, Zehra. Modern Kentte Farklı Kadınlar Farklı Dindarlıklar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• İnançer, Ömer Tuğrul. “Evlenmeden Hamile Kalırım Diyenin Hürriyetine Tükürürüm” (Kübra Par, Röportaj, 14 Aralık 2014). https://www.haberturk.com/gundem/haber/1018955-evlenmeden-hamile-kalirim-diyenin-hurriyetine-tukururum
• Karaatlı, Pınar. Modernleşen Bir Gelenek: Cerrahilik İstanbul’da Etkinlik Gösteren Halveti-Cerrahi Çevresinin Etnolojik İncelemesi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Köse, Ali - Ayten, Ali. Türbeler: Popüler Dindarlığın Durakları. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• Köysüren, Aliye Çınar. Kültürel ve Dini Algıda Toplumsal Cinsiyet. Bursa: Sentez Yayınları, 2016.
• Okutan, Birsen. Banu. Erillik ve Din. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Öğüt, Zehra. Sosyolojik Bağlamda İsmailağa Cemaati. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Özdamar, Mustafa. Gönül Cerrahı Nureddin Cerrahi ve Cerrahiler. İstanbul: Kırk Kandil Yayın-ları, 2011.
• Özet, İrfan. Fatih Başakşehir: Muhafazakâr Mahallede İktidar ve Dönüşen Habitus. İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.
• Öztürk, Mehmet.Cemal. “Nureddin Cerrahi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/ 252-253. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Özyağlı, Fatma Zehra. Examining The Formation of Women’s Identity in a Naqshi Commu-nity: The Case of Ismailağa. Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Tek, Abdürrezzak. Tarihi Süreçte Tasavvuf ve Tarikatlar. Bursa: Bursa Akademi, 2017.
• Ustaosmanoğlu, Mahmut. Ruhu’l Furkan Tefsiri. İstanbul: Sirac Kitabevi, 1994.
• Ustaosmanoğlu, Mahmut. Sohbetler. İstanbul: Sirac Kitabevi, 1999.
• Ustaosmanoğlu, Mahmut. Mahmut Efendi Hazretleri’nden Duyulan Hikmetli Sözler. İstanbul: Ahıska Yayınevi, 2018.
• Ümmetder Mescidi. “Kızlarınızı Okula Gönderip-Mahmut Efendi Hazretleri (k.s)”. Youtube Yayın Tarihi 18 Haziran 2016.
• https://www.youtube.com/watch?v=Y1F0eghoWuw&t=35s&ab_channel=UmmetderMescidi
• Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Ba-sım, 2017.
• Yılmaz, Zehra. Dişil Dindarlık İslamcı Kadın Hareketinin Dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayın-ları, 2015.