Abstract
Bu çalışma, Gazâlî’nin çeşitli ilim tasnif ve tasvirleri ile İhyâu
ulûmi’d-dîn’de “mükâşefe ilmi” ve Cevâhiru’l-Kur’ân’da “marifetullah ilmi” olarak isimlendirdiği en üst düzeydeki
teorik bilime dair kapsamlı bir araştırma ortaya koymaktadır.
Çalışma, sözkonusu ilmin dört temel unsurla ilgili olduğunu
göstermektedir: (1) Tanrı, (2) kozmoloji, (3) nübüvvet teorisi,
melekbilimi ve dinî psikoloji, (4) Âhiret hayatı (bazen
bu listeye beşinci bir unsur olarak Kur’ân tefsirinin ilkeleri
de eklenmektedir). Dolayısıyla Gazâlî’nin “mükâşefe ilmi”
öncelikle bir teolojik disiplindir. Ancak o, akıl yürütmenin
bir neticesi olmaması, bilakis kalplerini zâhidâne uygulamalarla
saflaştırmış peygamberler ve velîlere İlahî Aydınlanma
yoluyla vahy/ilham edilmesi açısından kelâm ilminden
daha üstün bir konuma sahiptir. Mükâşefe ilmiyle kelâm
arasındaki bir başka anahtar farklılık ise şudur: Gazâlî’ye
göre mükâşefe ilmi Hakikî Bilgi düzeyinde iş görürken
kelâm, Hakikî Bilgi’ye ulaşmayı sağlamaksızın sadece halkın
inançlarını sapkınların hücumlarına karşı korumaktadır.
Mükâşefe ilmi belirgin bir İbn Sînâcı unsuru da içerdiğinden
(ki bu husus makalenin yazarının diğer çalışmalarında
ayrıntılı bir şekilde ortaya konmuştur), bu ilim bir açıdan bir
İbn Sînâcı bâtınî teolojidir. Son olarak Gazâlî’nin ilimlere dair
muhtelif tasnifleri, genel olarak onun düşüncesine dair çok
sayıda ilginç unsurun farkına varılmasını da sağlamaktadır
ki, bunlar da bu çalışmada tartışılmaktadır.
Abstract
The present study offers a comprehensive survey of al-Ghazali’s classifications of the sciences and descriptions of the highest theoretical science, called the “science of unveiling” in the Revival of the Religious Sciences and the “science
of the cognition of God” in the Jewels of the Qur’an.
The study shows that this theoretical science includes four
major components, dealing with (1) God, (2) cosmology,
(3) prophetology, angelology, and religious psychology,
and (4) eschatology (with a fifth component, principles of
Qur’anic exegesis, sometimes added to the list). Al-Ghazali’s
“science of unveiling” is, therefore, primarily a theological
discipline. It is, however, superior to kalam in that it
does not result from ratiocination, but is revealed through
Divine Illumination to prophets and “saints” (awliya’) who
have purified their hearts with ascetic practice. Another
key difference between the science of unveiling and kalam,
according to al-Ghazali, is that the former operates on the
level of True Knowledge, whereas the latter only defends
the common folk’s beliefs from the onslaught of heresies,
without providing access to True Knowledge. Since the science
of unveiling has a pronounced Avicennian component
(more fully documented in the author’s other studies),
it is a kind of Avicennian-based esoteric theology.
Finally, al-Ghazali’s classifications of the sciences offer a
number of interesting insights into the general structure of
al-Ghazali’s thought, also discussed in the present study.
Details
| Other ID | JA35VN49US |
|---|---|
| Journal Section | Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 1, 2011 |
| Published in Issue | Year 2011 Issue: 30 |