Theopolitical Analysis of the Basic Thought Principles of Wahhabism

Year 2024, Volume: 29 Issue: 57, 83 - 112, 31.12.2024

Nurullah Çakmaktaş

https://doi.org/10.20519/divan.1539777

Abstract

Wahhabism emerged in the mid-18th century in the Najd region of present-day Saudi Arabia, based on the teachings of Muhammad b. Abdul Wahhab. It was initially framed as a Salafi school of thought or a reform and revival movement, similar to other movements in Islamic history that aimed at reforming religious practice at various times and places. However, over time, Wahhabism became increasingly politicized and evolved into a distinct religious-political movement. The Wahhabi doctrine, originally conceived to purify what was seen as a corrupted understanding of Islam, gradually took on a political dimension under the influence of this political context, transforming Wahhabism into a religious-political movement.

This study will examine how Wahhabism, which initially emerged as a revivalist discourse aiming to restore Islam to its purest form in response to perceived corruption of beliefs and religious practices among Muslims, developed a political character following its alliance with the Saudi family. It will explore how key principles of Wahhabi thought, such as tawhid (the oneness of God), obedience to the ruler (ulu’l emr), enjoining good and forbidding evil (emr-i bi’l ma’rûf ve nehy ‘ani’l münker), innovation (bid’at), and loyalty and disavowal (el-velâ’ ve’l-berâ’), contributed to this transformation. The study is based on the claim that the core principles of Wahhabism evolved into a theopolitical discourse over time, particularly in relation to this historical alliance. Within this framework, the study aims to demonstrate how these foundational principles of Wahhabism transcended their purely religious meanings and acquired political implications over time.

Keywords

Middle East, Religious-Political Thought, Wahhabism, Wahhabi Political Thought.

Vehhabiliğin Temel Düşünce Esaslarının Teopolitik Analizi

Abstract

Vehhabilik, bugünkü Suudi Arabistan toprakları içinde kalan Necd bölgesinde XVIII. yüzyılın ortalarında Muhammed b. Abdulvehhab’ın öğretileri doğrultusunda, benzerlerine İslam tarihinin muhtelif zamanlarında ve mekânlarında şahit olunan bir Selefi düşünce ekolü veya bir ıslah ve ihya hareketi iddiasıyla ortaya çıkmıştır. Fakat Vehhabilik, sonraki yıllarda kendini konumlandırdığı siyasal bağlam içinde zamanla politikleşerek kendine has dini-siyasi bir hareket hüviyeti kazanmıştır. Öyle ki yozlaştığı kabul edilen İslami anlayışın tasfiyesine yönelik üretilen Vehhabi öğreti, bu siyasal bağlamın etkisiyle siyasi boyut kazanarak Vehhabiliği dini-politik bir hareket haline getirmiştir. Bu çalışma, başlangıçta Müslümanlar arasında inanç ve dini pratikler düzleminde var olduğu düşünülen yozlaşmaya bir tepki olarak İslam’ın en saf haliyle yaşanılabilir kılınmasını amaç edinerek ihyacı bir söylemle teşekkül eden Vehhabiliğin, Suud ailesi ile kurduğu ittifakın akabinde nasıl siyasal bir karakter kazandığını, tevhid, ulu’l-emre itaat, emr-i bi’l ma’rûf ve nehy ‘ani’l münker, bid’at ve el-velâ’ ve’l-berâ’ gibi Vehhabiliğin temel düşünce esasları üzerinden gösterilmeye çalışılacaktır. Çalışma, Vehhabiliğin temel düşünce esaslarının bu ittifakla ilişkili olarak zaman içinde teopolitik bir söyleme evrildiği iddiası üzerine inşa edilmiştir. Bu iddia çerçevesinde çalışma, Vehhabiliğin belli başlı temel düşünce esaslarının zaman içinde dini anlam boyutlarının ötesine geçerek politik anlam boyutları da taşımaya başladığını göstermeyi amaçlamaktadır.

Keywords

Ortadoğu, Dini-Siyasi Düşünce, Vehhabilik, Vehhabi Siyaset Düşüncesi, Teopolitik

References

• Al-Dakhil, Khalid S. “Wahhabism as an Ideology of State Formation.” Religion and Politics in Saudi Arabia: Wahhabism and the State, ed. Mohammed Ayoob ve Hasan Kosebalaban, 23-38. Boulder: Lynne Rienner Publishers, 2009.
• Al-Rasheed, Madawi. A history of Saudi Arabia. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Al-Rasheed, Madawi. Contesting the Saudi State: Islamic Voices from a New Generation. Cambridge University Press, 2007.
• Bligh, Alexander. “The Saudi Religious Elite (Ulama) as Participant in the Political System of the Kingdom.” International Journal of Middle East Studies 17/1 (1985): 37-50.
• Bin Ali, Mohamed. The Roots of Religious Extremism: Understanding the Salafi Doctrine of Al-Wala’ wal Bara’. London: Imperial College Press, 2016.
• Bin Ğâlib, Hişâm, “Es-Selefiyyetu’s-Su’ûdiyye fî Meydâni’s-Sulta.” Ez-Zâhiretu’s-Selefiyye: et-Te’addudiyyetu’t-Tanzîmiyye ve’s-Siyâsât, ed. Beşir Mûsa Nâfi’ ve diğerleri, 33-48. Doha: Merkezu’l-Cezîre li’d-Dirâsât, 2014.
• Büyükkara, Mehmet Ali. İhvan’dan Cüheyman’a Suudi Arabistan ve Vehhâbilik. İstanbul: Rağbet Yay., 2010.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “11 Eylül’le Derinleşen Ayrılık: Suudî Selefiyye ve Cihâdî Selefiyye.” Dini Araştırmalar 7/20 (2004): 205-234.
• Commins, David. The Wahhabi Mission and Saudi Arabia. London: I.B.Tauris & Co Ltd, 2006.
• DeLong-Bas, Natana J. “Wahhabism and the Question of Religious Tolerance.” Religion and Politics in Saudi Arabia: Wahhabism and the State, ed. Mohammed Ayoob ve Hasan Kosebalaban, 11-21. Boulder: Lynne Rienner Publishers, 2009.
• Ebû Rummân, Muhammed. Es-Selefiyyûn ve’r-Rabî’u’l-‘Arabî: Suâlu’d-Dîn ve’d-Dîmukrâtiyye fi’s-Siyâseti’l-‘Arabiyye. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 2014.
• El-Kâtib, Ahmed. Cuzûru’l-İstibdâd fî’l-Fikri’s-Siyâsî el-Vehhâbî (Kırâ’e Tahlîliyye). Beyrut: Ahmed el-Katib, 2011.
• El-Makdisi, Ebû Muhammed. “Hivârun Ma’a’ş-Şayh Ebî Muhammed el-Makdîsî”.
• https://www.cia.gov/library/abbottabadcompound/15/1508D8984D16ED34DC26F4E68E75C203_حوار_مع_الشيخ_أبي_محمد_المقدسي.pdf. 2002.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadi İslâm Mezhepleri. Ankara: Selçuk Yayınları, 1996.
• ‘İmâra, Muhammed. Es-Selefiyye. Tunus: Dâru’l-Ma’ârif, tarihsiz.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Selefiliğin İhyacılığı ve Dini Düşüncede Yenilik.” Marife: Bilimsel Birikim 9/3 (2009): 9-20.
• Moussalli, Ahmad. “Wahhabism, Salafism and Islamism: Who Is The Enemy?” Conflicts Forum, Jan 2009.
• Kechichian, Joseph A. “The Role of the Ulama in the Politics of an Islamic State: The Case of Saudi Arabia.” International Journal of Middle East Studies 18/1 (1986): 53-71.
• Kurşun, Zekeriyya. Necid ve Ahsa’da Osmanlı Hâkimiyeti: Vehhâbi Hareketi ve Suud Devleti’nin Ortaya Çıkışı. Ankara: TTK Basımevi, 1998.
• Kubat, Mehmet, “Selefî Perspektifin Tarihselliği.” İslami Araştırmalar Dergisi 17/3 (2004): 235-251.
• Roy, Olivier. Küreselleşen İslam. İstanbul: Metis Yay., 2003.
• Uludağ, Süleyman, İslam Düşüncesinin Yapısı: Selef, Kelam, Tasavvuf, Felsefe. 3. Baskı, İstanbul: Dergah Yay., 1994.
• Wagemakers, Joas. “The Enduring Legacy of the Second Saudi State: Quietist and Radical Wahhabi Contestations of al-Wala’ wa-l-Bara’.” International Journal of Middle East Studies 44 (2012): 93-110.