Van Gölü Havzası Ağızlarında Kullanılan Eski Türkçe ve Orta Türkçe Menşeli Sözcükler Üzerine

Year 2012, Issue: 4 - Issue: 4, 35 - 45, 13.07.2016

Engin Gökçür

Abstract

Türklerin özellikle Selçuklulardan itibaren Van Gölü Havzasındaki yerleşim yerlerine hâkimiyetleri Türkçenin fasılasız bir şekilde günümüze kadar kullanılmasını ve zengin bir sözlü kültürün oluşmasını sağlamıştır. Havzadaki yerleşim yerlerinin dil ürünleri incelendiğinde Eski Türkçe ve Orta Türkçe dönemlerine ait birçok sözcüğün bölge ağızlarında işlek bir şekilde kullanıldıkları görülür. Ayrıca ses hadiseleri neticesinde Türkiye Türkçesinde değişikliğe uğrayan bazı sözcükler de bölge ağızlarında eski şekilleriyle kullanılmaya devam etmektedir.

Keywords

Van Gölü Havzası, Eski Türkçe, Orta Türkçe, Ağızlar, Fonetik

On the Words in the Lake Van Basın Dialects Originated from Old Turkic and Middle Turkic Sources

Abstract

The domination of the Seljuk Turks in Van Lake Basin has let the permanent use of the present day Turkish and the formation of the rich oral culture until now without break. When the language products of the settlements in the basin are examined it is obserwed that many words in the Old Turkish and Middle Turkish periods are commenly used in the dialects of the regions. In addition, some words in Turkish of Turkey being exposed to some phonetic events also continue to be used with their former forms in the dialects of the region.

Keywords

Lake Van Basin, Old Turkic, Middle Turkish, Dialects, Phonetic

References

•  ARAT Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig I, Metin, VII + XXVIII Giriş + 656 s., Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul 1947.
•  __________, Kutadgu Bilig II, Tercüme, XXVIII + 447 s. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1959.
•  __________, Kutadgu Bilig III, İndeks, (Yay. Haz.: K. Eraslan, O. F. Sertkaya, N. Yüce), 565 s., Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1979.
•  ATALAY Besim, Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1939.
•  __________, Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1940.
•  __________, Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi III, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1941.
•  __________, Divanü Lûgat-it Türk, Dizin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1947.
•  CAFEROĞLU Ahmet, Anadolu İlleri Ağızlarından Derlemeler, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1995.
•  __________, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, 3. Baskı, İstanbul 1993.
•  Divan-i Luqat-i it-Türk Dizini, Hazırlayan: Türk Dil Kurumu, 2003.  GABAİN Annamarie von, Eski Türkçenin Grameri, (Çeviren: Mehmet AKALIN), Türk Dil Kurumu, XXIII+313 s., Ankara 1988.
•  GÖKÇUR Engin, Van ve Merkez Köyleri Ağızları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2006.
•  __________, Van Gölü Havzası Ağızları, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ 2012.
•  GÖNEN Mehmet Emin, Van Gölü Kuzey Havzası Ağızları, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 2003.
•  GÜLENSOY Tuncer, Köken Bilgisi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2007.  http://tdkterim.gov.tr/ttas/ 12.02.2012 tarihli internet sitesi.  http://www.tdk.gov.tr/ 12.02.2012 tarihli internet sitesi.  http://www.tdk.org.tr/lehceler 12.02.2012 tarihli internet sitesi.
•  KARAAĞAÇ Günay, Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yayınları, Ankara 2012.
•  __________, Türkçenin Ses Bilgisi, Kesit Yayınları, İstanbul 2010.
•  ÖZTÜRK İrfan, Adilcevaz Ağzı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2001.
•  SARICA Bedri, “Van Ağzının Oluşumu ve Bazı Özellikleri”, İlmi Araştırmalar, S. 15, s. 71-90.  __________, Van Gölü Çevresi Ağızları Sözlüğü, Atlas Yayınları, Ankara 2006.
•  ÜŞENMEZ Emek, Karahanlı Türkçesi Sözlüğü, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2006.
•  ZÜLFİKAR Hamza, "Van Gölü Çevresi Ağızlarının Özellikleri", Ömer Asım Aksoy Armağanı, (1978), s. 297–317.