اشعاردستنویس شاعر ایرانی قرن شانزدهم دربارعثمانی هاشم (هاشمی) عجم

Year 2023, Volume: 1 Issue: 18, 1 - 14, 30.06.2023

Mehmet Bedri Mermutlu Masoumeh Charoymaghi

https://doi.org/10.5152/AJIS.2023.220716

Abstract

اگرچه زبان ترکی با تأسیس امپراتوری عثمانی زبان رسمی شد اما زبان فارسی نیزهمچنان زبان شعر وادبیات باقی ماند. زبان فارسی نه تنها در عرصه ادبیات وشعر
بلکه به یکی از زبان هایی که سالطین عثمانی باید یاد می گرفتند مبدل گردید. برخی از سالطین عثمانی ذوق ادبی داشتند وبه زبان فارسی شعر می سرودند. علما
وشاعران ونویسندگان واندیشمندان فارسی زبان برای یافتن پناهگاهی به آناتولی می آمدند برای ورود به دربار اشعاری در مدح سالطین عثمانی می سرودند تا در
دربارعثمانی مورداحترام و جایگاه باشند. از قرن شانزدهم با آغازجنگهای ایران وعثمانی، مهاجرت دانشمندان وادباء ایرانی به امپراتوری عثمانی افزایش یافت. مهاجرت
این علما وشعرا وصنعتگران به عثمانی گاه داوطلبانه وگاه از روی ناچاری بوده است. این روند تا زمان یاووز سلطان سلیم ادامه داشت. در دوران سلطه وشکوه عثمانی
که مصادف با سلطنت سلطان سلیمان بود، حکومت عثمانی نیز در عرصه های مختلف پیشرفت قابل توجهی نمود. یکی از این تحوالت در عرصهٔ ادبیات وشعربود. در
این دوره شاهد افزایش قابل توجه نشرآثار وگونه های مختلف ادبی هستیم.که مهم ترین دلیل تأثیرگذار برامرمهاجرت ادیب های ایرانی به قلمرو عثمانی فراهم آورده
بود. شاعران ایرانی با سرودن اشعار فارسی دراین عرصه در رشد شعر وادبیات در دورههای اولیه حکمرانان عثمانی یاووز سلطان سلیم وسلطان سلیمان قانونی موثر
بودند. از جمله این شاعران ایرانی حاضر در دربار عثمانی می توان به هاشم عجم اشاره کرد که مورد بررسی این مقاله است. ت

Keywords

عثمانی, سلطان یاوز سلیم, آناتولی, شعرای ایرانی, زبان فارسی, هاشم. هاش

اشعار دستنویس شاعر ایرانی قرن شانزدهم دربارعثمانی هاشم عجم

Abstract

Osmanlı’nın kurulmasıyla Türkçe devletin resmî dili haline gelse de Farsça, şiir ve edebiyat dili olmaya devam
etmiştir. Farsça sadece edebiyat ve şiir alanında kalmayarak Osmanlı padişahlarının öğrenmesi gereken diller
arasında olmuştur. Osmanlı padişahlarının bir kısmı edebî bir zevke sahipti ve Farsça şiirler yazmıştır. Bunda
Fars dili ve kültürünün etkisi oldu. Farsça konuşan bilim adamları, şairler, yazarlar ve düşünürler, sığınacak bir
yer bulmak için Anadolu’ya gelmişlerdir ve Osmanlı sultanlarının meclisinde itibar ve saygı kazanmak için onları
metheden şiirler yazmışlardır. 16. yüzyıldan itibaren İran ile Osmanlılar arasındaki mücadelelerin başlamasıyla
birlikte İran uleması ve edebiyatçılarının Osmanlı İmparatorluğu'na göçü artmıştır. Bu âlim, şair ve sanatkârların Osmanlı Devleti'ne göçü bazen isteyerek bazen zarurî sebeplerle gerçekleşmiştir. Bu süreç Yavuz Sultan
Selim zamanına kadar devam etmiştir. Kanunî Sultan Süleyman'ın saltanat yıllarına denk gelen hakimiyet ve
ihtişam çağında, Osmanlı yönetimi farklı alanlarda da ilerleme kaydetmiştir. Bu gelişmelerden biri de edebiyat
ve şiirdir. Bu dönemde çeşitli etkenlere bağlı olarak eser sayısı artmış ve farklı edebî türler neşredilmiştir. Buna
etki eden en mühim sebep İranlı edîplerin Osmanlı İmparatorluğu’na doğru göç etmeleriydi. Bu şairler Farsça
şiirler yazarak bu alanda varlık göstermiş ve bu faaliyetleri diğer Osmanlı şairleri gibi Yavuz Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman’ın ilk dönemlerinde Osmanlı şiir ve edebiyatının gelişmesine katkılarda bulunmuşlardır.
Osmanlı sarayında bulunan bu İranlı şairler arasında bu makalede incelenen Hâşim-i Acem'den bahsedebiliriz

Keywords

Osmanlı, Yavuz Sultan Selim, Anadolu, İranlı şairler, Fars dili, Haşim