MESÎHÎ-İ TEBRİZÎ YARATICILIĞINDA NEVÂÎ GELENEKLERI

Year 2024, Volume: 1 Issue: 20, 25 - 33, 26.03.2024

Pari Humbatova

Abstract

16. yüzyılda yaşamış ve yaratmış olan Azerbaycan şairlerinden biri de Mesîhî-i Tebrizî'dir. Şairin elde edilen yegâne lirik şiir koleksiyonuyla tanıştığımızda şairin eserlerinde Doğu edebiyatı geleneklerini ustalıkla kullandığını görmekteyiz. Mesîhî`nin divanında özgün şekil ve içerik özelliklerinin yanı sıra seleflerinden gelen pek çok etki ve yararlanmalar da vardır. Makalede ilk defa Mesîhî-i Tebrizî' ile büyük Özbek şairi Ali Şîr Nevaî'nin (1441-1501) divanları karşılaştırmalı olarak incelenerek aralarındaki şekil, tür ve içerik bakımından benzerlikler ortaya konulmaktadır. Mesîhî sanatının oluşumunda ve gelişmesinde selefi Ali Şîr Nevaî'nin özel bir yere ve role sahip olduğu belirtiliyor. Şair, Nevaî geleneklerini yaratıcı bir şekilde kullanarak özgün bir divan yazmıştır. Somut örneklere dayanarak her iki şairin kendine özgü yaratım olanakları karşılaştırmalı bir şekilde araştırılarak aralarındaki gözle görülür halef-selef ilişkileri ortaya çıkarılmıştır.

Keywords

Mesîhî-i Tebrizî, Ali Şîr Nevaî, Divan, Tahmis, Gazel, Rubai

Thanks

Önceden teşekkerler

Navai traditions in the creative work of Masihi Tabrizi

Abstract

Masihi Tabrizi is one of the Azerbaijani poets who lived and created in the 16th century. Exploring the poet's sole collection of lyrical poems reveals a proficient incorporation of Eastern literary traditions in his creative work. In addition to the original form and content features, Masihi’s divan has many influences and benefits from its predecessors. The article undertakes a pioneering analysis by comparing the divans of Masihi Tabrizi and the esteemed Uzbek poet Alishir Navai (1441-1501). Through this comparative study, it uncovers similarities between the two poets in terms of form, genre, and content. It is noted that his predecessor Alishir Navai has a special place and role in the formation and development of Masihini's art.
The poet ingeniously wrote an original divan by drawing inspiration from the literary traditions of Navai. This comparative study delves into specific examples, exploring the distinct creative potentials of both poets. The analysis unveils evident predecessor-successor relationships between them.

Keywords

Masihi Tabrizi, Alishir Navai, divan, takhmis, ghazal, rubai

MƏSİHİ TƏBRİZİ YARADICILIĞINDA NƏVAİ ƏNƏNƏLƏRİ

Abstract

XVI əsrdə yaşayıb-yaratmış Azərbaycan şairlərindən biri də Məsihi Təbrizidir. Şairin əldə olan yeganə lirik şeirlər divanı ilə tanışlıq göstərir ki, o, öz yaradıcılığında Şərq ədəbiyyatna məxsus ənənələrdən bacarıqla istifadə etmişdir. Məsihinin divanında orijinal forma və məzmun xüsusiyyətləri ilə yanaşı, sələflərindən gələn bir çox təsir və bəhrələnmələr də vardır. Məqalədə ilk dəfə olaraq Məsihi Təbrizi ilə böyük özbək şairi Əlişir Nəvai (1441-1501) divanları müqayisəli şəkildə araşdırılaraq onlar arasında forma, janr və məzmun baxımından uyğunluqlar üzə çıxarılır. Qeyd edilir ki, Məsihinin sənətinin formalaşması və inkişafında onun sələfi Əlişir Nəvainin xüsusi yeri və rolu vardır. Şair Nəvai ənənələrindən yaradıcı şəkildə istifadə yolu ilə orijinal bir divan qələmə almışdır. Konkret nümunələr əsasında hər iki şairin özünəməxsus yaradıcılıq imkanları müqayisəli şəkildə araşdırılır, onların arasında nəzərə çarpan sələf-xələflik münasibətləri üzə çıxarılır.

Keywords

Məsihi Təbrizi, Əlişir Nəvai, divan, təxmis, qəzəl, rübai

References

• Kərimov Paşa. XVII əsrdə Azərbaycan-Özbək ədəbi əlaqələri. Azərbaycan jurnalı. I nömrə. 2008.
• Binnətova A. Əlişir Nəvai və Azərbaycan. Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq, 2020, №1
• Alisher Navoiy. To‘la asarlar to‘plami. O‘n jildlik. Birinchi jild. Xazoyinul-maoniy, G‘aroyib us-sig‘ar (Nashra tayyorlovchlar: H.Sulayman,S.Rafiddinov). Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidaği nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2012. Məsihi. Divan (tərtib edən: Ə.Səfərli). Bakı, Elm, 2012.
• Quliyeva M. Şərq poetikasının əsas kateqoriyaları. Bakı, 2010. “Maarif”. 400 s.
• Əhmədov Ə. Qafiyətül-kafiyə. Bakı, “Elm və təhsil”, 2016, 132 səh.
• Mirzəyev A. Məsihi Təbrizinin Əlişir Nəvai qəzəllərinə yazdığı təxmislər / Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq. Beynəlxalq elmi jurnal. Bakı, 2022, № 2,s. 28-33.