Sadr-i Konevî’nin Sa‘dî-yi Şîrâzî’ye Naziresi

Year 2025, Issue: 23, 38 - 49, 22.09.2025

Veyis Değirmençay

Abstract

Ravzatü’l-küttâb ve Hadîkatü’l-elbâb adlı eserin sahibi, Ebûbekir b. ez-Zekî el-Mütetabbib Sadr-i Konevî, XIII. yüzyılda Anadolu Selçukluları döneminde yaşamış katiplerdendir.
Katiplik ve saray tercümanlığı yapan, aynı zamanda şair ve yazar da olan Sadr-i Konevî, şiirlerinde Sadr mahlasını kullanmıştır. Sadr-i Konevî, Anadolu’da çeşitli görevlerde bulunan ve huzurlu ortamı sağlıyan Selçuklu devlet adamlarının savaşlarda hayatlarını kaybetmeleri üzerine bir mersiye yazmış, bu eserinde ogünkü durumu tasvir etmiştir. Mektuplarında da o dönemle ilgili önemli bilgiler vermiş, bu mektuplarında çoğunlukla Arapça ve azımsanmayacak kadar da Farsça şiirler kaleme almış güçlü bir şairdir. Adı geçen eserin zeylinde yer alan şiirlerinde, Fars dili ve edebiyatının en ünlü şair ve yazarlarından, ayrıca çağdaşı da olan Sa‘dî-yi Şîrâzî’nin Farsça ve Arapça mülemma bir gazeline nazire yazmış, hatta buna benzer beş adet Arapça ve Farsça mülemma başka şiir kaleme almış ve her iki dilde şiirler yazabildiğini, hatta büyük şairlerle yarışabildiğini göstermiştir.
Bu çalışmada, Sa‘dî-yi Şîrâzî’nin Farsça ve Arapça veya Arapça ve Farsça mülemma şiirleriyle Sadr-i Konevî’nin Sa‘dî’nin şiirine yazdığı naziresi ve her iki şairin benzer başka şiirlerinin ilk birkaç beyti yazılıp Türkçeye çevrilmiş ve incelenmiştir.

Keywords

Sadr-i Konevî , Ebûbekir Zekî , Anadolu Selçukluları , Mülemma , Arapça-Farsça Şiirler , Sa‘dî-yi Şîrâzî.

Sadr-e Konavī's Naziras to Saʿdī Shīrāzī

Abstract

The author of the work named Ravzat al-kuttāb and Hadīkat al-albāb is Abūbakr az-Zakī al-Mutatabbeb Sadr-e Konavī, XIII. he is one of the clerks who lived during the Anatolian Seljuk period in the 16th century. His nickname and pseudonym is Sadr.
Sadr-e Konavī, who was also a palace translator, poet and writer as well as a clerk, wrote an elegy on the deaths of Seljuk statesmen who served in various positions in Anatolia and ensured the peaceful environment, losing their lives in wars, and described the current situation in this work. Sadr-e Konavī is a powerful poet who gave important information about that period in his letters and wrote poems mostly in Arabic and a considerable amount in Persian. In his poems in the addendum of the mentioned work, he wrote six Arabic-Persian glosses to a Persian-Arabic gloss of Sa‘dī of Shīrāz, one of the most famous poets and writers of the Persian language and literature, and also his contemporary, and wrote both of them. He showed that he could write poems in the language and even compete with great poets.
In this study, the texts of Sa‘dī of Shīrāz Persian-Arabic or Arabic-Persian molamma' poems, Sadr-e Konevī's poem nazire to Sa‘dī and other similar poems were

Keywords

Sadr-e Konavī , Abūbakr Zakī , Anatolian Seljuks , Molemma‘ , Arabic-Persian poetry , Sa‘dī of Shīrāz

References

• Çiçekler, M. (2008). Sa‘dî-i Şîrâzî. DİA, XXXV, 405-406.
• ------ (2006). Nazîre/Fars Edebiyatı. DİA, XXXII, 458.
• Değirmençay, V. (2013). Farsça Şiir Söyleyen Osmanlı Şairleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Mevlânâ Celâleddin (1999). Mektuplar (çev. Abdülbâki Gölpınarlı), İnkılâp Kitabevi.
• Kurtuluş, R.& Pala İ. (2020). Mülemma. DİA, XXXI, 537-538.
• Köksal, M. F. (2006). Nazîre/Türk Edebiyatı, DİA, XXXII, 456-458.
• Riyâhî, M. E. (1369 hş.). Zeban ve Edeb-i Fârsî der Kalemrov-i Osmânî.
• Sa‘dî, Muslih b. Abdillah, (1378 hş.). Kulliyât-ı Sa‘dî (Muhammed Alî-yi Furûgî’nin tashih edip yayımladığı nüshadan nşr. Kârnâme-i Kitâb).
• Sadr, Ebûbekir b. ez-Zekî el-Mütetabbib el-Konevî. (1349 hş.). Ravzatü’l-Küttâb ve Hadîkatü’l-elbâb (tsh. Mîr Vedûd Seyyid Yûnisî), Dânişkede-i Edebiyyat ve Ulûm-i İnsânî-i Tebriz, Müessese-i Tarih ve Ferheng-i İran.
• ------ (2011). Ravzatü’l-Küttâb ve Hadîkatü’l-elbâb (tsh. Ali Sevim), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sârem, (1383 hş.). Şerefuddin Mes‘ûd, Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî (ed. Hasan Enûşe), VI, 511.
• Özönder, H., (2008). Konya’da İki Sadr: Sadr-ı Konevî ve Sadreddin Konevî. Merhaba Akademik Sayfalar. 8(30). 483-484.
• Uzluk, M.F. N. (1937). Mevlânâ’nın Mektubları, Sebat Basımevi.
• Yazıcı, T. (1966). Sa‘dî, İA, X, 36-37.
• ------ (1996). Gülistân, DİA, XIV, 240-241. https://ganjoor.net/ (19.09.2024 erişim tarihi). http://www.vajehyab.com/ (19.09.2024 erişim tarihi).