Aristoteles ile Kemalüddin Demirî’nin Zooloji Eserlerinin Karşılaştırılması

Yıl 2018, Sayı: 14, 119 - 135, 14.12.2018

Harun Çakan

Öz

Bu makalede biyolojinin kurucusu olarak da ifade edilen Aristoteles’in zooloji çalışmaları arasında bulunan Hayvanların Tarihi Hakkında, Hayvanların Kısımları Üzerine, Hayvanların Üremeleri Üzerine ve Ruh Üzerine başlıklı eserleri ile Kemalüddin Demirî’nin Hayâtü’l-Hayevân başlıklı eseri karşılaştırılacaktır. Bu karşılaştırma eser, bunların içerikleri, yöntemleri ve görüşleri üzerinden yapılmıştır.

            Bu amaçla ilk önce Aristoteles zoolojisi temel kuramları, yöntemi ve eserleri açısından incelenmiştir. Ardından İslam Uygarlığı’nda zooloji başlığı altında burada kabul görmüş olan temel kuramlar ve bilginlerin yöntemleri değerlendirilmiştir. Sonrasında ise Demirî’nin konumunu daha iyi belirleyebilmek için önemli İslam zoologlarına değinilmiştir. Son olarak da Demirî ve eseri incelenmiştir. 

            Aristoteles ve Demirî’nin zooloji eserleri ve hayvanlara bakışları incelendikten sonra ise karşılaştırma yapılmıştır.

            Yapılan çalışmanın sonucunda ise Demirî’nin Hayâtü’l-Hayevân’ının ve genel olarak İslam zoolojisinin olgunluk ve yaratıcılık açısından Aristoteles zoolojisinden daha zayıf kaldığı anlaşılmıştır. Aristoteles’in anlayışının ve eserlerinin belirli bir kuramsal çerçeveyle canlılığa ilişkin olayları anlamlandırma ve açıklama amacına sahip bir zooloji yaklaşımı olarak görülürken İslam bilginlerinin eserlerinin betimleme amacı taşıyan ansiklopedi nitelikli eserler olduğu anlaşılmıştır.    

Anahtar Kelimeler

Zooloji Tarihi, Aristoteles, Demirî, Hayâtü’l-Hayevân, İslam Zoolojisi

Comparison of the Zoology Works of Aristotle and Kemalüddin Demirî

Öz

This article will compare the Historia Animalium, De Partibus Animalium, De Generatione Animalium and De Anima which are among the zoolgy works of Aristotle, who is also been stated to be the founder of biology, and Kemalüddin Demiri’s work titled Hayat al-Hayawan. This comparison will be made on the works, their contents, mehtods and views. 

With this purpose, first Aristotle’s zoology has been analyzed in terms of its basic theories, methods and works. Afterwards, beneath the title zoology in the Islamic civilization, the basic theories accepted and the methods of the scholars has been evaluated. After that, in order to determine the position of Demiri, important Islamic zoologists have been dealt with. Finally, Demiri and his work have been analyzed.  

After Aristotle’s and Demiri’s zoological works and their views on animals have been reviewed, the comparison has been made. 

At the end of this study, it has been understood that Demiri’s Hayat al-Hayawan and the Islamic zoology in general, in regards to maturity and creativity has been weaker than Aristotle’s zoology. While Aristotle’s understandings and works can be seen as a zoological approach for an interpretation and explanation on the events of life within a theoretical frame, it has been understood that the works of Islamic scholars are those with a descriptive purpose and bearing the character of an encyclopedia.

Anahtar Kelimeler

History of Zoology, Aristotle, Demirî, Hayâtü’l-Hayevân, Islamic Zoology

Kaynakça

• Ahmad, S. Maqbul. (1981). Al-Qazwini. Carl B. Boyer vd. (Ed.), Dictionary of Scientific Biographies içinde (Cilt 11, s. 230-233). New York: Charles Scribner’s Sons.
• Aristoteles. (2004) Doğa Bilimleri Üzerine. Elif Günçe (Çev.). İstanbul: Morpa Kültür.
• Aristotle. (1883). Aristotle’s History of Animals. In Ten Books. Richard Cresswell (Çev.). London: George Bell & Sons. Retrieved from https://ia802707.us.archive.org/ 12/items/aristotleshistor00arisiala/aristotleshistor00arisiala.pdf. 15.11.2018 tarihinde erişildi.
• Aristotle. On the Generation of Animals. Arthur Platt (Çev.). [Web edition]. Retrieved from https://ebooks.adelaide.edu.au/a/aristotle/generation/. 15.11.2018 tarihinde erişildi.
• Aristotle. (1912). On the Parts of Animals. William Ogle (Çev.). [Web Edition]. Retrieved from https://ebooks.adelaide.edu.au/a/aristotle/parts/. 15.11.2018 tarihinde erişildi.
• Bodenheimer, F. S. (1958). History of Biology: An Intrıduction. London: Dawson and Sons.
• Demir, Remzi. (2005). Philosophia Ottomanica. Cilt 1. Ankara: Lotus.
• Demiri. (2001a). Ad-Damiri’s Hayat al-hayawan Vol. 1 First Part. A.S.G. Jayakar (Çev.). Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 9). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• Demiri. (2001b). Ad-Damiri’s Hayat al-hayawan Vol. 1 Second Part. A.S.G. Jayakar (Çev.). Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 10). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• Demiri. (2001c). Ad-Damiri’s Hayat al-hayawan Vol.2 Part 1. A.S.G. Jayakar (Çev.). Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 11). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• Demiri. (2001d). Ad-Damiri’s Hayat al-hayawan Vol.2 Second Part. A.S.G. Jayakar (Çev.). Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 12). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• Geyer, Rudolf. (2000). Das Kitâb al-Wuhûs von al-Asma’î mit einem Paralleltexte von Qutrub. Herausgegeben und mit Anmerkungen versehen. Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 4, s. 1-68). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• Macit, Gökberk. (1967). Felsefe Tarihi. Ankara: Remzi.
• Owen, G.E.L. vd. (1981). Aristotle. Carl B. Boyer vd. (Ed.), Dictionary of Scientific Biographies içinde (Cilt 11, s. 250-281). New York: Charles Scribner’s Sons.
• Kopf, Lothar, F.S. Bodenheimer. (2000). The Natural History Section from a 9th Century ‘Book of Useful Knowledge’, the Uyûn al Akhbâr of Ibn Qutayba. Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 4, s. 277-367). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• Küçüker, Orhan. (2014). Biyoloji Tarihi. İstanbul: Nobel.
• Maswani, Aijaz Muhammad Khan. (2000). Islam’s Contribution to Zoology and Natural History. Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 1, s. 32-37). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• McDonald, M.V. (2007). Bir Tür Olarak Arap Edebiyatında Hayvanı Konu Alan Kitaplar. Şener Şahin (Çev.). T.C. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. Cilt 16, Say: 2, s. 393-403.
• Meyerhof, Max. (2005). Science and medicine. Fuat Sezgin (Ed.). Historiography and Classification of Science in Islam içinde (Cilt 17, s. 1-49). Franfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.
• Plessner, M. (1985). Al-Jahiz. Dictionary of Scientific Biographies, Carl B. Boyer vd. (Ed.), Dictionary of Scientific Biographies içinde (Cilt 7, s. 63-65). New York: Charles Scribner’s Sons.
• Ronan, Colin A. (2003) Bilim Tarihi. Ekmeleddin İhsanoğlu ve Feza Günergun (Çev.). Ankara: Tübitak.
• Singer, Charles. (1962). A History of Biology to about the year 1900. A General Introduction to the Study of Living Things. London and New York: Abelard Schuman.
• Somogyi, Joseph de. (2001). Ad-Damiri’s Hayat al-hayawan. Fuat Sezgin (Ed.). Natural Sciences in Islam içinde (Cilt 13). Frankfurt am Main: Inst. for the History of Arab.-Islamic Science.