Osmanlı Mesâha Literatürüne Genel Bir Bakış ve Bu Literatür İçerisinde Eğinli Nu‘Mân Efendi’nin Tebyînü A‘Mâli’l-Misâha İsimli Eserinin Yeri

Yıl 2020, Sayı: 17, 95 - 120, 30.06.2020

Halime Mücella Demirhan Çavuşoğlu

Öz

Eğinli Nu‘mân Efendi’nin (ö. 1755’ten sonra) 1739 Belgrad Antlaşması sonrası sınır görüşmeleri esnasında edindiği tecrübelere dayanarak kaleme aldığı Tebyînü A‘mâli’l-Misâha isimli eser, Osmanlı tarihinde Avrupa’ya ait arazi ölçüm tekniklerinden bahseden telif yolu ile yazılmış geniş çaplı ilk Türkçe mesâha eseridir. Sözü edilen eserle birlikte tabla/plançete aleti Osmanlılara tanıtılmıştır. XVIII. yüzyılda askerî modernleşme kapsamında açılan okullarla birlikte Osmanlılarda mesahaya ilişkin kitapların içeriği ve niteliği farklılaşmıştır. İlgili eserler genellikle tercüme yolu ile hazırlanmış olup muhteviyatlarında klasik ölçme bilgileri ile birlikte Avrupa’nın yeni ölçüm tekniklerini de barındırmaktadır. Tebyînü A‘mâli’l-Misâha bu farklılaşmanın kaynağı olmasa da ilgili sürecin ilk eseri olması anlamında ayrı bir değeri haizdir. Osmanlılarda mesâha ile ilgili yazılan ya da mesâha konularına yer veren eserler içerisinde Tebyînü A‘mâli’l-Misâha bir başlangıç noktası teşkil etmiştir. Bu makalede Osmanlılarda mesâha ile ilgili yazılmış eserlerin bir literatürü oluşturulurken bu literatürde Tebyînü A‘mâlil-Misâha’nın farklılığına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tebyînü A‘mâli’l-Misâha, Êğinli Nu'mân, Osmanlı Mesâha Literatürü

An Overview of Ottoman Mesâha Literature and the Place of Eğinli Nu‘Mân Efendi’s work named Tebyînü A‘Mâli’l-Misâha in this Literature

Öz

The work entitled Tebyînü A‘mâli’l-Misâha written by Nu‘mân Efendi from Eğinli
(died after 1755) based on his experiences during the border negotiations after the 1739
Belgrade Treaty is the first large Turkish Ilm al-Misaha work in Ottoman history that
mentions European land measurement techniques. Along with the mentioned work, the plane
table tool was introduced to the Ottomans. With the schools that were opened in the context of
military modernization in the XVIIIth century, the content and quality of the books on Ilm al
Misaha in the Ottomans differed. Usually prepared by translation, the related works contain the
new measurement techniques of Europe as well as classical measurement information in their
content. Although Tebyînü A‘mâli’l-Misâha is not the source of this variation, it has a different
value in terms of being one of the first works of the related process. TebyînüA‘mâli’l-Misâha
constituted a starting point among the works that were written about Ilm al Misaha, or which
included topics of Ilm al-Misaha in the Ottomans. In this article, while a literature of the works
written about Ilm al-Misaha in the Ottomans was created, the difference of TebyînüA‘mâlil-
Misâha was also noted in this literature.

Anahtar Kelimeler

Tebyînü A'mâli'l-Misâha, , Eğinli Nu'mân, Ameli Mesâha, , Osmanlı Mesâha Literatürü

Kaynakça

• Referans 1 Melek Dosay Gökdoğan