HATAY İLİ MEMELİ ÇEŞİTLİLİĞİ VE KORUMA ÖNERİLERİ

Year 2021, Issue: 7, 40 - 53, 30.06.2021

Mustafa Sözen

Abstract

Hatay ili konumu sayesinde memeli çeşitliliği açısından Türkiye için eşsiz bir zenginliğe sahiptir. Hatay ilinin memeli faunasını bir taraftan Afrika’dan Türkiye’ye kadar yayılanlar, bir taraftan çöl kökenli türlerden özellikle Hassa ve Kırıkhan bölgesine gelenler, bir taraftan da Anadolu çaprazı dağ sırası boyunca Amanoslar’ın zirvelerine uzanan türler şekillendirmektedir. Bu kadar farklı yönlerden gelen türlerin hepsi birden Hatay’da yaşama alanı bulunca, ilin memeli faunası Türkiye’deki bütün diğer illerden daha zengin bir çeşitlilik göstermekte ve son yıllarda yapılan çalışmalarla da hala yeni türler kaydedilmektedir. Örneğin Uzunkulaklı çölkirpisi (Hemiechinus auritus) ve Kayalık gerbili (Gerbillus dasyurus) 2016 ve 2017 yılında yapılan çalışmalarda tespit edilmiştir. Bunların yanında, bu makalede verilen Scarturus williamsi (Arap tavşanı) Hatay ili için yeni bir kayıttır. Bu kayıtlarla birlikte ildeki Memeli türü sayısı 69’a ulaşmıştır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından Türkiye’de bugüne kadar 9 memeli türü için Tür Koruma Eylem Planı yapılmıştır. Hatay bu 9 türden 5 tanesine ev sahipliği yapan Türkiye’deki tek ildir. Sadece bu örnek bile ilin memeli çeşitliliğinin ne kadar önemli olduğunu ve bu türlerin yaşam alanlarının korunmasını gerektiğini ortaya koymaktadır. Hatay’da özellikle Kırıkhan, Hassa ve Reyhanlı bölgelerinde 2015-2017 döneminde gerçekleştirilen 3 yıllık arazi çalışmalarında memelilere yönelik olarak belirlenen tehditler ortaya konulmuştur. İlde memeli çeşitliliğini tehdit eden en önemli etkenler tarım alanı açma, sanayileşme, madenler, taş ocakları ve çimento fabrikası kurma, Hassa OSB planı ve avlanma gibi faaliyetlerdir. Etkin bir koruma yapabilmek için ilde öncelikle memeli türlerinin koruma alanları belirlenmeli ve sonrasında bütün faaliyetlerin buna göre düzenlenmesi gerekmektedir. Aksi taktirde Türkiye’de sadece Hatay’da yaşayan Dağ ceylanının yaşama alanına bir çimento fabrikası veya taş ocağı planlanabilmekte, daha da kötüsü bürokrasideki aksaklıklar nedeniyle çimento fabrikası planı ÇED olumlu raporu alabilmektedir.

Keywords

Scarturus williamsi, Yeni kayıt, Tehdit faktörleri, Koruma alanları, Tür koruma

Thanks

Makalenin yazımına kişisel verileri ve bilgileri ile katkı sağlayan Prof. Dr. Yaşar Ergün (MKÜ), Osman Mıstıkoğlu, Cüneyt Çağlar (Hatay DKMP il şube müdürü), Dr. Ali Atahan ve Ahmet Akkiprik’e (DKMP Genel Müdürlüğü) teşekkür ederim.

Mammal Diversity of Hatay Province and Conservation Suggestions

Abstract

As a result of geographical position, Hatay Province has a unique richness related mammalian diversity. Mammal fauna of Hatay has been formed by mammals radiated from Africa, from eremial region to especially Hassa and Kırıkhan area, and come through Anatolian diagonal mountain range to the high parts of Amanos Mountains. Since all these mammal species that come from such different regions find places to live in Hatay, the mammal fauna of the Province has a richer diversity from the other provinces in Turkey, and additional species have been determined by recent studies. For example, Wagner’s gerbil (Gerbillus dasyurus) and Longeared hedgehog (Hemiechinus auritus) have been recorded during the studies in 2016 and 2017, respectively. Additionally, Scarturus williamsi (Williams Jerboa) given in this paper is a new record for Hatay Province. Together with all these records, the number of mammal species in the province has reached to 69. Up to now, species protection action plan was prepared for 9 mammal species in Turkey by The Ministry of Forestry and Water Affairs. Hatay is the only Province in Turkey that host 5 out of these 9 species. This example itself puts forward the importance of mammal diversity of the Province, and the importance of the protection of their distribution areas. In Hatay, especially in Kırıkhan, Hassa and Reyhanlı regions, the threats identified against mammals were revealed during the 3-year field studies carried out during the 2015-2017 period. The main factors that threats mammal diversity in the Province are some activities such as opening agricultural fields, industrialization, mining activities, quarries, cement

plants, organized industry area plan in Hassa, and hunting. To make an efficient protection, first protected areas should be determined for mammals and then all activities should be arranged related these protected areas. Otherwise, somebody may make a plan to establish a quarry or a cement plant to the distribution area of Mountain gazelle in Hatay province, worse, because of some problems in evaluating process in bureaucracy, it may be possible to get a positive result for environmental effect evaluation plan.

Keywords

Scarturus williamsi, new record, threat factors, protected areas, species conservation

References

• Akarsu, F. (2014). “Çizgili sırtlan (Hyaena hyaena) Tür Eylem Planı”. Doğa Koruma ve Milli Parklar İl Şube Müdürlüğü, VI. Bölge Şanlıurfa Şube Müdürlüğü, Şanlıurfa, 33 s.
• Akman, B., Biler, L., Bilgin, CC., Çoğal, M., Kılıç, N. & Muratlı, S. (2017). “Dağ Ceylanı (Gazella gazella) Tür Eylem Planı”. Doğa Koruma ve Milli Parklar İl Şube Müdürlüğü, VII. Bölge Hatay Şube Müdürlüğü, Hatay, 60 s.
• Ambarli, D., Zeydanli, U.S., Balkiz, Ö., Aslan, S., Karaçetin, E., Sözen, M., Ilgaz, Ç., Ergen, A.G., Lise, Y., Çağlayan, S.D., Welch, H.J., Welch, G., Turak, A.S., Bilgin, C.C., Özkil, A. & Vural, M. (2016). An overview of biodiversity and conservation status of steppes of the Anatolian Biogeographical Region. Biodiversity and Conservation. 25 (12): 2491-2519.
• Atasoy, A. (2016). Hassa (Hatay) Bazalt Platosu’nda Öne Çıkan Tipik Volkanik Şekiller ile Lav Akıntısı Yapıları. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/2 Winter: 85-112.
• Chantré, M.E. (1883). Rapport sur une mission scientifique dans l’Asie Occidentale, Archives des Missions scientifiques et littéraires, 3. Ser., 10: 199-263.
• Burgin C. J., Wilson D. E., Mittermeier R. A., Rylands A. B., Lacher T. E. & Sechrest W. (2020a). Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Volume 1. Monotremata to Rodentia. Lynx Editions, Barcelona.
• Burgin C. J., Wilson D. E., Mittermeier R. A., Rylands A. B., Lacher T. E. & Sechrest W. (2020b). Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Volume 2. Eulipotyphla to Carnivora. Lynx Editions, Barcelona.
• Çoğal, Ç., Ünal, M., Öktem İMA. & Sözen, M. (2016). Hassa-Reyhanli (Hatay) Arası Bölgede Çizgili Sırtlanın (Hyaena hyaena) Yayılış ve Ekolojisinin Belirlenmesi Ön Çalışmaları - A Preliminary Study to Determine Distribution and Ecology of Striped Hyena (Hyaena hyaena) in the Area between Hassa and Reyhanli (Hatay). Tabiat ve İnsan. 50 (194): 24-37.
• Çoğal, M. & Sözen M. (2017). The status and distribution of Gazella gazella (Artiodactyla: Mammalia), and other mammals of the Hatay province in southern Turkey. Isr. J. Ecol. Evol. 63 (2): 44-49.
• Çoğal, M., Ünal M. & Sözen M. (2017). Hatay Bölgesindeki Çizgili Sırtlanın (Hyaena hyaena) Ekolojik özelliklerinin belirlenmesi. Tabiat ve İnsan. Cilt: 51 (199): 25-30.
• Fahrig, L. (2003). Effects of habitat fragmentation on biodiversity. Annu. Rev. Ecol. Evol. Syst. 34:487–515.
• Karataş, A. (2016). Hatay İli Memeli Faunası (Mammalia). Tabiat ve İnsan. 50 (194): 17-23.
• Kryštufek, B. & Vohralík V. (2005). Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia I: Sciuridae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Annales Majora, Koper, 392 pp.
• Kryštufek, B. & Vohralík V. (2009). Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia II: Cricetinae, Muridae, Spalacidae, Calomyscidae, Hystricidae, Castoridae. Univerzita za Primorskem, Koper, 374 pp.
• Kryštufek, B. & Vohralík, V. (2001). Mammals of Turkey and Cyprus. Introduction, checklist, Insectivora. Znanstveno-raziskovalno središče Republike Slovenije, Koper, 140 pp.
• Médail, F. & Diadema, K. (2009). Glacial refugia influence plant diversity patterns in the Mediterranean basin. J Biogeogr 36:1333–1345.
• Özkurt ŞÖ. & Bulut Ş. (2020). Türkiye Memelileri. Panama Yayınevi, Ankara. 456 pp.
• Resmi Gazete, (2005). Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak belirlenen bazı alanlar hakkında karar. Resmi Gazete, Tarih: 16.10.2005, Sayı: 25968.
• Resmi Gazete, (2006). Denizli Çivril Akdağ Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının sınırlarının değiştirilmesine ve bazı alanların Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak belirlenmesine ilişkin karar. Tarih: 05.10.2006, Sayı: 26310.
• Resmi Gazete, (2016). Hatay-Hassa Bazalt Sahasında İçmesuyu Sağlanan Kaynakların ve Sondaj Kuyularının Koruma Alanı İlanı. Tarih: 25.11.2019, Sayı: 30989.
• Resmi Gazete, (2019). Hatay İli, Kırıkhan ve Reyhanlı İlçeleri Sınırları İçerisinde Bulunan Alanın Hatay Dağ Ceylanı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Olarak Belirlenmesi, Hatay Altınözü Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının Sınırlarının Değiştirilmesi Hakkında Karar (Karar Sayısı: 1885). Tarih: 05.10.2006, Sayı: 26310.
• Resmi Gazete, (2021). Hatay Dağ Ceylanı Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının Sınırlarının Değiştirilmesi Hakkında Karar (Karar Sayısı: 4076). Tarih: 05.06.2001, Sayı: 31502.
• Şekercioğlu, Ç, Anderson, S., Akçay, E., Bilgin, R., Can ÖE, Semiz, G., Tavşanoçlu, Ç., Yokeş, M.B., Soyumert, A., Ipekdal, K., Sağlam, İ.K., Yücel, M. & Dalfes, H.N. (2011). Turkey’s globally important biodiversity in crisis. Biol Conserv., 144:2752–2769.
• TUİK, (2013). Seçilmiş Göstergelerle Hatay. Türkiye İstatistik Kurumu Yayını, Yayın No: 4242. Ankara.
• Yiğit, N., Çolak, E., Sözen, M. & Karataş, A. (2006). Rodents of Türkiye: Türkiye Kemiricileri. Editor: Demirsoy, A., Ankara, Türkiye, Meteksan Yayınevi, 154 pp.
• Yiğit, N., Çolak. E. & Sözen, M. (2016). A new species of voles, Microtus elbeyli sp. nov., from Turkey with taxonomic overview of social voles distributed in southeastern Anatolia. Turk J Zool., 40: 73–79.