KİMLİK, KÜLTÜR ETKİLEŞİMİNDE TASARIM

Yıl 2021, Sayı: 1, 63 - 70, 28.02.2021

Asuman Aypek Arslan

Öz

Kişisel ve aynı zamanda toplumsal ortak bir yaratım olan tasarım aracılığıyla geçmişimize ve günümüze
yapılan ve bize sıradan gelen göndermeler, kültürel kodlarımız olup yaşamımızı ve kimliğimizi
biçimlendirmektedir. Kimlik, bireylerin gerek kültürel gerekse yaşadıkları çevrelerdeki sosyal konum ve
statülerinin karşılığı olan çok boyutlu, inanç, tutum, değer yargıları gibi yaşam biçimini sembolize eden bir
kapsamın alt başlığıdır. Kültür ve kimlik kavramları hızla değişen dünyamızda ve birbirimize daha çok
benzediğimiz bu küresel çağda, yerel olarak önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Toplumsal ortak
belleği ve kültürel kodları yansıtan tasarımlar aynı zamanda hem yerel hem de evrensel özellikler
gösterebilmektedir. Özellikle toplumsal bellekteki konuları yansıtan bir çalışmanın dünyanın başka bir
ucunda yaşanmış toplumsal ortak bellek konularıyla örtüşebileceği görülmektedir. Kişisel kimlikler tasarım
yoluyla ulusal ve evrensel kimliklere dönüşebilmektedir. Bireysel kimlik kavramı toplumsal kimlik
kavramının özünü teşkil etmekte ve böylelikle toplumun sosyal ve kültürel değerlerinden oluşmaktadır.
Toplum kimliğini somutlaştıran göstergelerin başında kültürel bir kurum olarak sanatı gösterebiliriz.
Sanatçılar, tasarımcılar toplumun çağdaş kültürünü yansıtarak kültürün kimliğinin temsilinde yer alırlar.
Tüm bu süreçleri görselleştiren tasarım da politika, sosyo-ekonomik ve din gibi kültürel kimliği etkileyen
diğer faktörler ile bütünleşirler. Sanatçılar, tasarımcılar çağdaş kültürel kavramlarla bütünleşerek o değerleri
betimlerler. Kültür genel olarak görünen ve görünmeyen olmak üzere iki unsurdan oluşmaktadır. Görünen
katman insan düşüncesi ve emeğiyle oluşturulan şeyleri ifade etmektedir. Dil, sanat, tasarım, teknoloji gibi
unsurlar görünen kültür katmanının içinde yer almaktadır. Bu katman, kültür hakkında ilk fark ettiğimiz ve
algıladığımız şeylerin bütünü olarak da tanımlanabilir. Görülmeyen/manevi kültür ise toplumsal değerler,
inançlar, normlar ve gelenekler gibi daha soyut ve zihinsel unsurları kapsar. Kültürü bu bağlamda açıklayan
yaklaşımlara göre kültür, görünen/maddi ve görünmeyen/manevi unsurlarının karşılıklı etkileşiminden
oluşmaktadır. Kültürün görünen unsurları, kültürün görünmeyen unsurlarından yansımalar ve izler taşır.
Tasarımcı ise hem bireysel hem de sosyal kimlik ve kültürü ile maddi ve manevi olanı yansıtan kişidir. Nitel
araştırma yöntemi kullanılarak yapılan bu çalışmada doküman incelemesiyle toplanan veriler, içerik analizi
yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın sonunda; kültürün kimliklerin temel belirleyicisi olduğu her dönemde
tasarımların şekillenmesine yön verdiği tespit edilmiştir. ve bu etkileşiminde tasarım olgusunun nasıl
şekillendiği incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kimlik, kültür, tasarım.

Kaynakça

• Al-Abbas, M. B. (2016). The Emergence of Death Representations in Visual Arts:Stereotypes and Social Realities. International Journal of Social Sciences, Special İsaue Volume 2(1), 1733- 1743. doi:http://dx.doi.org/10.20319/pijjs.2016.s21.17331743.
• Atik, A., & Erdoğan, Ş. (2014). Toplumsal Belllek ve Medya. Atatürk İletişim Dergisi, 1-16.
• Er, H. A., (1998). Ürün Tasarımı Eğitimi: Bir Varoluş Sorunu Üzerine Provokatif Düşünceler, Nesnel 1: Türkiye’de Endüstriyel Tasarım Eğitimi, Der. H. Alpay Er, Fatma Korkut, Özlem Er, Boyut Yayın Grubu, Ankara.
• İlhan, A. O., (2006). Tasarımın Libidinal Ekonomisine Giriş: Arzu, Nesneler ve Özne, Türkiye’de Tasarımı Tartışmak: III. Ulusal Tasarım Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul, 19–22 Haziran/ der. H. Alpay Er [ve diğ.], İTÜ Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü.
• Jameson, F., (1998). “Notes on globalization as a philosophical issue” In F. Jameson & M. Miyoshi (Eds.), The cultures of globalization (pp:54–77). London: Duke University Press.
• Leuthold, S. M. (2011). Cross-Cultural Issues in Art-Frames for Understanding. New York: Taylor&Francis e Library.
• Margolin, V., (2005). A World history of Design and the History of the World. Journal of Design History, Vol. 18, No. 3. Oxford University Press.
• McCoy, K., (1990). Professional Design Education: An Opinion and a Proposal. Design Issues, Vol. 7, No. 1, Educating the Designer. (Autumn), pp. 20–22.
• Nişanyan, S., (2002). Sözlerin Soyağacı. Adam Yayınları, İstanbul.
• Peterson, R. A., & Anand, N. (2004). The Production of Culture Perspective. Review in Advance, 311-334. doi:10.1146/annurev.soc.30.012703.110557.
• Sharma, S. (2014). Self, Identity and Culture. S. Menon içinde, Interdisciplinary Perspectives on Consciousness and the Self (s. 1-11). India. doi:10.1007/978-81-322-1587-5__10.
• Sparke, P., (2004). An introduction to design and culture (1900 to the Present), Edition 2.0. Routledge, London.
• Wach, Elise. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Papers, Erişim adresi:https://www.researchgate.net/publication/259828893_Learning_about_Qualitative_Docm ent_Analysis Erişim tarihi:01.09.2020.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.