Karagündüz Populasyonunda Diskriminant Analiziyle Kafatasından Cinsiyet Tayini

Year 2007, Volume: 47 Issue: 2, 49 - 60, 01.01.2007

Asuman Çırak M. Tolga Çırak

Abstract

İskeletler, paleoantropolojik çalışmaların temel malzemeleridir. Paleoantropologların iskeletler üzerindeki çalışmaları sırasında dikkat etmeleri gereken en önemli noktalardan birisi bireyin cinsiyetinin güvenilir bir şekilde tespit edilmesidir. Bu saptama daha sonra yapılacak değerlendirmelerin de temelini oluşturacaktır. İskeletlerde cinsiyet tayini genellikle iki yöntemle yapılmaktadır. Bu yöntemlerden ilki kemiklerin morfolojik özellikleri dikkate alınarak yapılan cinsiyet tayini diğeri ise kemiklerden alınan ölçülerden yararlanılarak yapılan metrik yöntemdir. Diskriminant analizi de günümüz araştırmalarında iskelet kalıntılarının cinsiyetinin belirlenmesinde yaygın olarak kullanılan metrik analizlerden biridir. Çalışma materyalimizi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi ile Van Bölgesi Tarih ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü’nce Prof. Dr. Veli Sevin başkanlığında, 1994 - 1999 yıllarında Van – Karagündüz’de yapılan kazılar sonucunda ele geçirilen 890 bireyden, 139 kadın ve 176 erkek erişkin bireye ait kafatasları oluşturmaktadır. Ortaçağ dönemine tarihlendirilen kafataslarına ait 36 ölçü ve bu ölçülerden hesaplanan 30 endis, cinsiyetler arasında gösterdiği farklılıkların ortaya konulması amacıyla SPSS programı kullanılarak diskriminant analizi yardımıyla incelenmiştir.Değerlendirmeler sonucunda Karagündüz toplumu kafatası ölçülerinde en güvenilir ölçülerin sırasıyla % 84,4 ile üst yüz yüksekliği, % 81,7 ile bizygomatik genişlik ve % 80,8 ile morfolojik yüz yüksekliği olduğu belirlenmiştir. Karagündüz toplumunda en güvenilir kafatası endislerinin ise fronto orbital endis % 76,5 , zygomandibular endis %75 ve fronto-gonial endis 73,9 olduğu saptanmıştır.

Keywords

Cinsiyet Tayini, Diskriminant Analizi, Karagündüz, İskelet, Anadolu, Kafatası Ölçüleri, Kafatası Endisleri

At Karagündüz Population Deciding Sexuality from Skull by Discriminant Analysis

Abstract

Skeletons are basic materials of paleoanthropological studies. The most important point for paleoanthropologists at the study on skeletons is identifying the sexuality of an individual confidentially. This identification will be the basis for the later evaluations. There are two methods for identfying sexuality from skeletons. First method is identifying sexuality by paying attention to morphological characteristics of the bones. Other method is metrical method by using measures obtained from bones. Discriminant analysis is also the comman metric analysis for identifying the sexuality from skeletons nowadays. Our study materials are consisted of 890 individuals and of skulls obtained from 139 women and 176 men. These materials are obtained from the excavation sites at Van-Karagündüz between 1994-1999. The project was headed by Prof. Dr. Veli Sevin and sponsored by İstanbul University Literature Faculty and Van Region History and Research Center Sevin ve Özfırat, 2000 . The measures of the skulls dated to middle ages and 30 endis figured out from these measures are investigated with disciminational analysis method by SPSS program in order to search for distinguishing differences between male and females. After evaluations it was concluded that the confidence intervals for measares of Karagündüz Community skulls are respectively upper face height %84,4 , bizygomatic wideness %81,7 and morphological face height %80,8 . It is determined that the most reliable skull endis among Karagündüz Community are fronto orbital endis % 76,5 , zygomandibular endis %75 and fronto-gonial endis 73,9 .

Keywords

Sex Determination, Discriminant Analysis, Karagündüz, Skeleton, Anatolia, Cranium Index, Cranium Measurements

References

• BASS, W. M. (1987). Human Osteology. Missouri Archaelogical Society. USA: Special Publication.
• ÇIRAK, A. (2004). Van – Karagündüz ve Mersin – Kelenderis Toplumlarında Seksüel Dimorfizm. A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Paleoantropoloji Anabilim Dalı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• GÖZLÜK, P. (2004). Van – Karagündüz Populasyonu Dişlerinin ve Çenelerinin Paleopatolojik Açıdan İncelenmesi. A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Paleoantropoloji Anabilim Dalı. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara.
• KROGMAN, W. M., IŞCAN, M. Y. (1986). The Human Skeleton in Forensic Medicine. Second Edition. Charles C. Thomas Publisher, Springfield, İllionis.
• MARTIN, R., ve SALLER, K. (1957). Lehrbuch der Anthropologie, Band I. Stuttgart: Güstav Fischer Verlag.
• MARTIN, R., ve SALLER, K. (1959). Lehrbuch der Anthropologie, Band II. Stuttgart: Güstav Fischer Verlag.
• OLIVIER, G. (1969). Practical Anthropology. Charles C. Thomas Publisher, Springfield, İllionis.
• ÖZER, İ., SEVİM, A., PEHLEVAN, C., ARMAN, O., GÖZLÜK, P., GÜLEÇ, E. (1998). “Karagündüz Kazısından Çıkarılan İskeletlerin Paleoantropolojik Analizi”. XIV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 75- 90.
• ÖZER. İ. (1999). Dilkaya (Van) Populasyonunun Diskriminant Fonksiyon Analizi ve Anadolu Toplulukları Arasındaki Yeri. A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fizik ve Paleoantropoloji Anabilim Dalı. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara.
• ÖZER, İ. ve SAĞIR, M. (2002). “Diskriminant Analizi Yardımıyla Kafatasından Cinsiyet Tayini”. Antropoloji Dergisi. Sayı:4, 115 – 126.
• SEVİN, V. ve A. ÖZFIRAT. (2000). “Van – Karagündüz Kazıları”, O. Belli (ed.), 168 –174.
• TATLIDİL, H. (1996). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz. Ankara: Akademi Matbaası.