SUYUN ÖNEMİ, TÜRKİYE’DE SU POTANSİYELİ, SU HAVZALARI VE SU KİRLİLİĞİ

Year 2007, Volume: 47 Issue: 2, 105 - 118, 01.01.2007

Mutluhan Akın Galip Akın

Abstract

İnsanın yaşam sürecinin her döneminde beslenme, dolaşım, solunum, boşaltım, üreme gibi hayatsal faaliyetlerin gerçekleşebilmesi için su, gerekli bir maddedir. Öte yandan su, yaşam ortamının oluşmasında temel öğelerden biri olduğu gibi aynı zamanda kendisi bir yaşam ortamıdır. Yaşam için olmazsa olmaz ön koşullardan biri olması nedeniyle, suyun yaşam ortamında bulunması ve kalitesi son derece önem taşır. Bu derece önemli bir madde olan suyun ülkemizdeki yıllık ortalama potansiyeli ve topoğrafik olarak oluşturulan 26 su havzasının bulunduğu yerler ile yıllık su potansiyelleri mevcut verilerden yararlanılarak gözden geçirilmiştir. Türkiye, kişi başına yıllık 1555 m3 su tüketimiyle su azlığı çeken bir ülke konumundadır. Topoğrafik su havzalarının hem su potansiyellerinde hem de yağışın mevsimlere göre dağılımında farklılıklar görülür. Bunun için havzalara ve mevsimlere bağlı olarak su sıkıntısı çekilmektedir. Ülkemizde nüfusun hızlı artışı, sanayileşmenin büyümesi, tarımda gübre ve ilaç kullanımının yaygınlaşması ve çevre bilincinin yeterince yerleşememesi gibi nedenlerle mevcut yüzey ve yeraltı sularının bazılarında aşırı kirlenmeler saptanmıştır. Öyle ki bazı havzaların yüzey sularında 4. dereceden kirlenmiş sular bulunmaktadır. Bunlardan, Meriç-Ergene, Marmara, Sakarya, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes, Burdur ve Akarçay Afyon havzalarında bulunan çay, nehir ve göllerde aşırı kirlenmeler tespit edilmiştir. Kirlenmeler azot, fosfor, kalsiyum, organik maddeler, kurşun, çinko, krom gibi kirleticiler tarafından meydana gelmektedir. Bazı su havzalarında, aşırı ağır metal kirlenmelerine bile rastlanmaktadır. Su azlığı çeken bir ülke konumunda olan Türkiye’nin yüzey ve yeraltı sularında günümüzde gözlenen kirlenmeler, sağlık için büyük sorunlar yarattığı gibi, suyun oluşturduğu yaşam alanlarında yaşamı olanaksız hale getirmektedir. Ülkemizdeki suların kirlenmesi bu şekilde devam ederse, 25-30 yıl sonra yarattığı sorunların geri dönüşümünün olanaksız duruma dönüşeceği hesaplanmaktadır. İnsanlığın ve canlılığın devamı için bugünden başlayarak su kirlenmelerine karşı gerekli önlemleri almak ve çözüm yolları üretmek için hepimizin var gücüyle çalışması gerektiğinin bilincinde olmalıyız.

Keywords

Su, Türkiye, suyun önemi, su potansiyeli, su havzaları, verimlilik, kirlilik, yağış

Importance Of Water, Water Potentıal In Turkey, Water Basıns And Water Pollution

Abstract

Water is a required substance in order to sustain vital activities of human such as nutrition, circulation, respiration, excretion and reproduction. On the other side, water itself is also a life space as well as being one of the basic substances in the formation of life space. Occurrence and quality of water in a life space carry importance due to sine qua non precondition of life. Annual average potential of water, which is a very important substance, and places where 26 topographically formed water basins found and annual water potentials of those basins have been considered by the help of current data. Turkey is a country which is under insufficiency of water with 1555 m3 annual water consumption per person. There are differences in both water potentials and distribution of precipitation according to seasons in the water basins. Thus, there is water insufficiency linked with the basins and seasons. Excessive pollution is determined in some of the present surface and groundwaters in our country due to reasons such as rapid population growth, increase of industry, increase of fertilizer and herbicide use in agriculture and not to be aware of environmental conscious. So that, some of the surface waters of basins have been polluted in 4th grade. Excessive pollution is determined in the creeks, rivers and lakes of Meriç-Ergene, Marmara, Sakarya, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes, Burdur and Akarçay Afyon basins. Causes of pollution are the pollutants such as nitrogen, phosphor, calcium, organic materials, lead, zinc, chrome. Even excessive heavy metal pollutions are also seen in some of these water basins. Pollutions of surface and groundwaters of Turkey, as a country with water insufficiency, create serious problems for health as well as making life impossible in life spaces formed by water. It has been estimated that if water pollution in our country continues in this rate, problems that we will encounter 25-30 years later will be unrecoverable. We have to be conscious that we have to work very hard in order to produce solutions and take necessary precautions to prevent water pollutions after now for the continuity of humanity and life.

Keywords

Water, Turkey, importance of water, water potential, water basins, productivity, pollution, precipitation

References

• AKIN, G., GÜLEÇ, E., SAĞIR, M., GÜLTEKİN, T., BEKTAŞ Y. (2005). “Yaşlanma ve yaşlanmayı geciktiren çevresel etmenler”. III. Ulusal Yaşlılık Kongresi 16-19 Kasım. 127-137, İzmir.
• AKMAN, Y., KETENCİOĞLU, O., KURT, L., DÜZENLİ, S., GÜNEY, K., KURT, F. (2004). Çevre Kirliliği (Çevre Biyolojisi) Ankara: Palme Yayıncılık.
• ATABEY, E.. (2005). Tıbbi Jeoloji. Ankara: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları 88.
• ATALIK, Ahmet. (2006). “Küresel ısınmanın su kaynakları ve tarım üzerine etkileri”. Bilim ve Ütopya, 139: 18-21.
• BAYSAL, A.. (1989). Genel Beslenme Bilgisi. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi. Ankara.
• BENJAMIN, C.L., GARMAN, G.R., FUNSTON, J.H. (1997). Human Biology. New York. WCB/Mc Graw-Hill Companies.
• BİLGİN, Recai. (1997). “Türkiye’de su sorunları ve çözüm önerileri”. Meteoroloji Mühendisliği TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası Yayın Organı. Sayı 2: 18.
• BURAK, S., DURANYILDIZ, İ., YETİŞ, Ü. (1997). Ulusal Çevre Eylem Planı: Su Kaynaklarının Yönetimi. Odak Noktası Kuruluş: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.
• CURTIS, H. (1986). Biology. New York.Worth Publishers Inc.
• ÇUKURÇAYIR, Fırat. GEÇER, Cüneyt. ARABACI, Hüseyin. (1997). “Yaşam için en değerli kaynaklar, hava ve su”. Meteoroloji Mühendisliği. TMM0B Meteoroloji Mühendisleri Odası Yayın Organı. Sayı 2: 24-32.
• DAĞLI, Himmet. (2005). “İçmesuyu kalitesi ve insan sağlığına etkileri” Bizim İller. İller Bankası Aylık Yayın Organı. Sayı 3: 16-21.
• HAVILAND, William.A. (2002). Kültürel Antropoloji (Çev: Hüsamettin İnaç, Seda Çiftçi). No: 143. Sosyoloji Serisi: 3. İstanbul: Kaktüs Yayınları.
• HIMES, J.H. (1991). Anthropometrics Assessment of Nutritional Status. New York: A John Wiley and Sons. Inc. Publication.
• KAYA, S., PİRİNÇCİ, İ., BİLGİLİ, A. (2002). Veteriner Hekimliğinde Toksikoloji. Ankara: Medisan Yayınevi. Yayın Serisi 53. 2. Baskı.
• KELEŞ, R. HAMAMCI, C. (1998). Çevrebilim. 3. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• KOÇMAN, A. (1993). “Türkiye İklimi”. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 72 Sayfa: 49-53. İzmir.
• MANSUROĞLU, S. (2004). “Kentleşmeden kaynaklanan çevre sorunlarının yeraltı sularına etkileri”. 1. Yeraltısuları Ulusal Sempozyumu. Konya. sf. 323-331.
• MURRAY, Robert K. GRANNER, Darly K. MAYES, Peter A. RADWELL, Victor.W. (1996). Harper’in Biyokimyası. (Çev: Dikmen, Nurten, Özgünen, Tuncay) 24. Baskı. İstanbul: Barış Kitabevi.
• NAS, B. BERKTAY, A. AYGÜN, A., ERTUĞRUL, T. (2004). “Yeraltısuyu kirliliğinde potansiyel kaynaklar ve Konya kenti örneği”. 1. Yeraltısuları Ulusal Sempozyumu. Konya. sf. 287-297.
• ÖZGÜLER, H. (1997). ”Su, su kaynakları ve çevresel konular” Meteoroloji Mühendisliği. TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası Yayın Organı Sayı 2: 57-63.
• ÖZİŞ, Ü. BARAN T. DURNABAŞI, İ. ÖZDEMİR, Y. (1997). “Türkiye’nin su kaynakları potansiyeli” Meteoroloji Mühendisliği. TMMOB Meteoroloji Mühendisleri Odası Yayın Organı. Sayı 2: 40-45.
• SÖNMEZ, N. (1992). Çevre, Toplum ve İnsan, İnsan Çevre Toplum. Yayına Hazırlayan: Ruşen Keleş. İmge Kitabevi Yayınları. 46: 37-64.
• YILDIRIM, S. ALGAN, M. ALKARANLI, T.F. (2004). “Yeraltı Sulamaları”. I. Yeraltı Suları Ulusal Sempozyumu. 23-24 Aralık 2004. Sayfa 3-8, Konya.
• YÜKSEL, S. NALBANTÇILAR, M.T. BALKAYA, N. ONAR, A.N. (1997). “Samsun ili içmesuyu kuyularındaki çevresel kirliliğin araştırılması”. 50. Jeoloji Kurultayı Etkinlikleri, Yeraltısuyu Sempozyumu Bildiri Özleri, 2-4 Nisan 1997. Ankara.