LATİN AMERİKA'DA TOPLUMSAL HAREKETLER VE KADINLAR: ZAPATİSTA ÖRNEĞİ

Year 2017, Volume: 57 Issue: 2, 1070 - 1102, 01.01.2017

Ayşe Yarar , Hayriye Erbaş

Abstract

Meksika, 16. yüzyılın başında bir İspanyol sömürgesi haline geldi. Bölgenin yerli halkları, İspanyol sömürgecilerin neden oldukları cinayetlere, işkencelere, köleliğe maruz kalarak her türlü zulmü ve acıları tattı. Bu süreçte yerli şehirlerinin hemen hepsi tamamen yok edildi ve sömürge şehirleri kuruldu. Sömürgeciliğin, yeni sömürge sistemleri ile hala izlerini görmenin mümkün olduğu San Cristobal de las Casas, bu şehirlerden biridir. Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu EZLN 'nun, Ocak 1994'teki kısa ayaklanmasının bu şehirde başlaması anlamlıdır. Ayaklanmada ve sonraki süreçte Chiapas'lı Maya kadınları, Zapatista hareketi içinde önemli roller oynadılar. Chiapas'ta ve genel olarak Meksika'daki ataerkil yaşam tarzına ve geleneklere meydan okuyan Maya yerlisi kadınlar, gerek sömürüye karşı durmak gerekse cinsiyet eşitliği için kadın olarak haklarını elde etmek amacıyla Zapatistalara katılmışlardır. Bu makalede, Zapatista hareketinin tarihsel oluşumu ve Zapatista hareketinin içinde kadınların yeri, talepleri ve mücadeleleri özellikle kadınlarla yapılmış mevcut söyleşiler üzerinden incelenecektir.

Keywords

Meksika, Chiapas, Toplumsal Hareketler, Yerli Halk, Zapatista Hareketi, Cinsiyet Eşitliği, Yerli Hareketi, Kadın Hareketi

SOCIAL MOVEMENTS AND WOMEN IN LATIN AMERICA: THE CASE OF ZAPATISTA

Abstract

Mexico became a Spanish colony at the beginning of the 16th century. Indigenous people of the region had been exposed to murders, tortures and slavery committed by the Spanish colonists. Almost all of the indigenous cities were completely destroyed and colonial cities were established in this process. San Cristobal de las Casas is one of the colonial cities where it is still possible to see the signs of colonialism and its new types. It is meaningful that the short rebellion of the Zapatista National Liberation Army EZLN started in this city in January 1994. During the uprising and later on, the Mayan women of Chiapas played important roles in the Zapatista movement. Mayan indigenous women who resisted patriarchal life styles and traditions in Chiapas and Mexico in general, had joined Zapatistas to stand against exploitation and to gain their rights as women for gender equality. In this article the historical formation of the Zapatista movement and the place, demands and struggles of women in this movement will be examined, especially through the interviews with Zapatista women.

Keywords

Mexico, Chiapas, Social Movements, Indigenous People, Zapatista Movement, Gender Equality, Nativist Movement, Women's Movement

References

• Balso, Amanda Del. Zapatista Women Warriors: Examining the Socio political Implications of Female Participation in the EZLN Army. College of Arts and Sciences Honors Program Senior Thesis, Boston College, 2008.
• Başkaya, Fikret, Temel Demirer ve Sibel Özbudun. Dünyanın Balkonundaki İsyancılar: Zapatistalar, YDD, Enternasyonalizm. Ankara: Öteki, 1996.
• Chase-Dunn, Christopher, Alessandro Morosin ve Alexis Alvarez. “Social Movements and Progressive Regimes in Latin America: World Revolutions and Semiperipheral Development.” Handbook of Social Movements Across Latin America. Edt. Paul Almeida ve Allen Cordero Ulate. Springer, 2015: 13- 23.
• Chasteen, John. Latin Amerika Tarihi. İstanbul: Say, 2012.
• Durmaz, Orkun Saip. Küreselleşme Karşıtı ve Sendika-Dışı Emek Hareketleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Encuentro of Zapatista Women and the Women of the World. Schools for Chiapas. Web. 10 Haziran 2017.
• Gallery, Laura. “Mujeres en Acción: Indigenous Women’s Activism in Chiapas, Mexico.” Women’s Studies. Spring 2008 Issue. Web. 12 Temmuz 2017.
• Gülalp, Haldun. Gelişme Stratejileri ve Gelişme İdeolojileri. Ankara: Yurt, 1983.
• Horton, Lynn. “Women’s Movements in Latin America.” Handbook of Social Movements Across Latin America. Ed. Paul Almeida ve Allen Cordero Ulate. Springer, 2015: 79-87.
• Interview: Don’t Abandon Us . Freedom Voices, 7 Mart 1994. Web. 01 Haziran 2017.
• Interview with Major Ana Maria of the EZLN. Schools for Chiapas, 28 Şubat 1994. Web. 1 Haziran 2017.
• Jaquette, Jane S. “Women in Revolutionary Movements in Latin America.” Journal of Marriage and Family 35. 2 (1973): 344-354.
• Kampwirth, Karen. Kadınlar ve Gerilla Hareketleri: Nikaragua, El Salvador, Chiapas, Küba. İstanbul: Sümer, 2014.
• Khasnabish, Alex. Zapatistalar. Çev. Nilgün Güngör. Ankara: Abis, 2010.
• Klein, Hilary. We Learn As We Go – Zapatista Women Share Their Experiences. Toward Freedom. 30 Ocak 2008. Web. 10 Haziran 2017.
• Law, Victoria. The Untold Story of Women in the Zapatistas (Hilary Klein ile röportaj). Bitchmedia,13 Mart 2015. Web. 25 Mayıs 2017.
• Lobao, Linda M. “Women in Revolutionary Movements: Changing Patterns of Latin American Guerrilla Struggle.” Dialectical Anthropology Vol. 15, No. 2/3 (1990): 211-232.
• Mahmutoğulları, Mesut. Küreselleşme Karşıtı Hareketler “NASIL BİR DÜNYA” Sorusuna Yanıt Üretebilecek mi?. Mai ve Küreselleşme Karşıtı Çalışma Grubu, 4 Temmuz 2002. Web. 3 Ekim 2017.
• Özbudun, Sibel. “Latin Amerika Yerlileri: Yeniden ” Latin Amerika Yerlileri. Kolektif. İstanbul: Anahtar Kitaplar, 2006: 249-315.
• --. Latin Amerika’da Yerli Kadınların Üçlü Mücadelesi: Yoksul, Yerli ve Kadın Olmak (EZLN Örneği). Latin Bilgi, 5 Nisan 2011. Web. 10 Haziran 2017.
• Özgür, Gökçer. “Latin Amerika Ülkelerinin Tarihsel Mirası.”Latin Amerika Çalıştayı Bildiriler Kitabı (22-23 Kasım 2012). Ankara: Ankara Üniversitesi, 2013: 203- 219.
• Perez, Margaret Gonzalez. “Guerrilleras in Latin America: Domestic and International Roles.”Journal of Peace Research 43.3 (May, 2006): 313-329.
• Petras, James, Henry Veltmeyer. Latin Amerika’da Devlet İktidarı ve Toplumsal Hareketler. İstanbul: Kalkedon, 2007.
• Ramirez, Gloria Munoz. Ateş ve Söz. Çev. İlker Özünlü. İstanbul: Ayrıntı, 2005.
• Reif, Linda L. “Women in Latin American Guerrilla Movements: A Comparative Perspective.”Comparative Politics 18.2 (Jan., 1986): 147-169.
• Rouquie, Alain. Latin Amerika’da Askeri Devlet. Haz. Şirin Tekeli. İstanbul: Alan, 1986.
• Safa, Helen Icken. “Women’s Social Movements in Latin America.” Gender and Society 4.3 (Sep., 1990): 354-369.
• Sarıoğlu, Sezai. “Zapatistalar, İyi ki Varlar...” Birikim. Nisan 2001. Web. 16 Şubat 2017.
• Schirmer, Jennifer G. “Latin Amerika’da Kadınlar ve İnsan Hakları Protestosu.” Latin Amerika’da Askeri Diktatörlükler ve Kadın. Der. Ümit Cizre ve Serpil Üşür. İstanbul: Belge, 1989:44-99.
• Shayne, Julie. “Feminist Activism in Latin America.” The Encyclopedia of Sociology. Ed. George Ritzer. Blackwell Publishing. 4 (2007): 1685-1689.
• Sidwell, Anne, Eric Hafen ve Laurie Evans. “The Emergence of Women’s Social Movements Under Authoritarian Regimes: Studies of Brazil, Argentina and Chile.” Sigma: Journal of Political and International Studies 24 (2006): 53-68.
• Subcomandante Insurgente Marcos ve Rafael Guillén Vicente. Ya Basta Ten Years of the Zapatista Uprising. Edinburgh: AK Press, 2004.
• Subcomandante Marcos, Ya Basta Artık Yeter , Çev. Pınar Selek. İstanbul: Belge, 1996.
• Topal, Aylin. “Türkiye’den Latin Amerika’ya Bakmak: Tarihsel Arka Plan.” Latin Amerika’yı Anlamak: Neoliberalizm, Direniş ve Sol. Haz. Aylin Topal. İstanbul: Yordam Kitap, 2008:21-46.
• Torlak, Soner. “Zapatistalar: Salyangozun Uzun Yürüyüşü.” Gazete Karınca. 6 Mart 2017. Web. 27 Mayıs 2017.
• Wager, Stephen J. ve Donald E. Schulz. “Civil-Military Relations in Mexico: The Zapatista Revolt and Its Implications.”Journal of Interamerican Studies and World Affairs 37.1 (Spring, 1995): 1-42.
• Wolfwood, Terry. Who is Comandanta Ramona? Schools for Chiapas. Web. 10 Haziran 2017.
• Yeğin, Metin. Müzakere ve Zapatistalar. Yeni Özgür Politika, 23 Şubat 2012. Web. 20 Haziran 2017.
• Zapatista Hareketi ve EZLN. UTSAM Raporlar Serisi: 17. Haziran 2011.
• Zimmerman, Lisa. Women in Latin America. Stone Center. Web. 15 Mayıs 2017.