RUS DİLİNDE ZAMAN ANLAMLARININ OLUŞUMUNDA GÖRÜNÜŞ KATEGORİSİNİN ETKİSİ

Year 2018, Volume: 58 Issue: 2, 1278 - 1299, 01.01.2018

Leyla Çiğdem Dalkılıç

Abstract

Rus dilinde zaman kategorisi konuşma anı ile eş zamanlı olarak şekillenmiştir. Buna göre eylemler geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman kavramları çerçevesinde anlam kazanmış ve bu anlamsal özellik çerçevesinde morfolojik yapılara sahip olmuştur. Ancak, konuşma anının çıkış noktası olmadığı ve dilde geçmiş, gelecek ve şimdiki zamana işaret eden zaman dilimleri gibi ayırıcı morfolojik bir yapıya sahip olmayan geniş zaman anlamı şimdiki ve gelecek zaman yapıları ile olmak üzere iki türlü dilde ifade bulabilmektedir. Hareketi geniş bir zaman dilimi çerçevesinde ortaya koyan eylemler anlamlarına göre hem bitmişlik hem de bitmemişlik görünüşlü fiiller ile ifade edilebilmektedir. Bu açıdan, Rus dilinde mutlak zaman ve göreceli zaman kavramlarının, diğer bir deyişle, gerçek hayatta veya gerçek hayat dışında yaşanan zamanın, dilde ne şekilde var olduğu ve morfolojik olarak hangi sembollerle ifade edildiği veya herhangi bir belirgin ve ayırıcı bir morfolojik yapıya sahip olmadan dilde nasıl ortaya çıktığı, konuşmacının dış dünya algısını kavrayabilmek açısından önemlidir. Bu çalışmada Rus dilinin zaman kategorisinin oluşumunda kendi içerisinde çeşitli iç anlamlara sahip olan görünüş kategorisinin zaman anlamlarının oluşumu üzerindeki etkileri incelenmektedir. Zaman ve görünüş kategorileri arasındaki bağı ortaya koyarken bu bağın zamansal anlamlar üzerindeki etkilerini ortaya koymak ve kişinin zaman kavramının oluşumundaki öznel dünya görüşünü anlamaya çalışmak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Keywords

Rusça, Zaman Kategorisi, Görünüş Kategorisi, Bitmişlik ve Bitmemişlik Görünüşlü Fiiller

THE AFFECT OF ASPECT CATEGORY ON FORMATION OF TIME MEANINGS IN RUSSIAN LANGUAGE

Abstract

In Russian language the time category has been formed simultaneousely with the moment of speech. Accordingly, actions have become meaningful within the framework of past, present and future tense concepts and in the context of this semantic feature they have their own morphological sturcutres. However, the meaning of simple present tense in Russian, which has no distinctive morphological structure, such as time periods indicating the past, future and present, and the moment of speech is not a starting point can be expressed by means of present and future time structures. The actions that show the movement within a wide range of time can be expressed by the imperfective or perfective verbs. In this respect, the concepts of absolute and relative time in Russian language, in other words, the time in real life or time beyond the real life are important to understand the worldview of the speaker, how time exists in the language, what symbols are represented morphologically, or how it emerges without having any distinctive morphological structure. In this study we examine the effects of the aspect category, which has several internal meanings, on the formation of the time meanings in the aspect category of Russian language. The aim of this study is to show the connection between time and aspect categories, to reveal the effects of this connection on temporal meanings and to try to undertand the subjective worldview of the formation of one's time concept.

Keywords

Russian Language, Time Category, Aspect Category, Perfective and Imperfective Verb Aspects

References

• Bondarko, Aleksandr V. Vid i vremya russkogo glagola (znaçenie i upotreblenie). Moskva: Prosveşenie, 1971.
• --.Teoriya znaçeniya v sisteme funktsionalnoy grammatiki, Moskva: Yazıki slavyanskoy kulturı, 2002.
• Gureviç, A. Ya. “Vremya kak problema istorii kulturı”. Voprosı filosofii 3 (1969): 105- 116.
• Kanafyeva, Viktoriya V. Yazık i vremya: filosofsko-ontologiçeskiy analiz. Avtoreferat dis. <…> d-ra. filos. nauk. spets.09.00.01, Saratov, 2006. 38.
• Klein, W. The expression of time, Mouton de Gruyter, Berlin: Newyork, 2009. 1-83.
• Kuznetsov, Yu. V. “Proekstiya predstavleniy o vremeni kak sotsialno-filosofskaya problema”. Avroref. dis. <…> k.f.n. spets.09.00.11/ çuvaş. gos. uni. İm. Ulyanova. Çeboksarı, 2002. 12.
• Petruhina, Elena V. “Kognitivnıe modeli vremeni v russkoy grammatike” Moskva, 2005: 1-11. Web. 7 Aralık 2017.
• --. “Russkaya yazıkovaya kartina mira i provoslavnoe sozdanie”. Moskva, 2008.
• Smirnov, İgor N. Vırajenie povtoryaemosti i obobşennosti deystviya v sovremennom russkom yazıke. St. Petersburg: Nauka, 2008.
• Stepanov, Yuri S. İndoevropeyskie predlojeniya., Nauka, Moskva: Nauka, 1989.
• Teoriya funktsionalnoy grammatiki. Moskva: Komkniga, 2007.
• Üstünova, Kerime. Eylem işletimi. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2016.
• Zima, Vadim N. Kategoriya vremeni i veçnosti v srednevekovoy filosofii: vostoçnaya patristika II-VI vv.: Avtoref. dis <…> kand. filos. nauk, Moskva, 2008. 12-19.