TEREDDÜTLÜ MODERNİSTLER: HUXLEY VE TANPINAR SES SESE KARŞI VE HUZUR ROMANLARININ KARŞILAŞTIRMASI

Year 2018, Volume: 58 Issue: 2, 1557 - 1584, 01.01.2018

Hilal Kaya

Abstract

Bu çalışma, Aldous Leonard Huxley ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ın modernite ve modernizasyon bağlamında hoşnutsuzluğu açısından, Huzur'un 1949 Ses Sese Karşı 1928 ile ne ölçüde bağ kurduğunu ve/veya tezat içerisinde olduğunu incelemeyi amaçlamaktadır. Bu yazı farklı bağlamlarda oluşturulmuş fakat benzer endişeler yansıtan iki romanın mukayeseli bir çalışmasıdır. Temel olarak bu inceleme, Huxley ve Tanpınar'ın romanlarının, onların modernite ve modernizasyona karşı takındıkları eleştirel tavrı sergilediğini öne sürmektedir. Romanlardaki teknik ve tematik benzerlik ve farklılıkların analizi, romanların modernite ve modernizasyon eleştirisini hangi şekillerde yaptıklarını ortaya çıkarmaktadır. Bilhassa, bu çalışma, Huxley'nin moderniteyi Batı ile eş tutan bir bakış açısıyla kavradığını ve bu modernite anlayışını Ses Sese Karşı romanında ön plana çıkardığını iddia etmektedir. Fakat Tanpınar'ın modernite anlayışı Huzur'da sergilediği kadarıyla Huxley'nin romanında belirttiğinden çok farklıdır çünkü Tanpınar'ın romanını da şekillendiren modern felsefesi, 'yerel' ve 'çok-merkezli' bir modernite anlayışına dayanmaktadır. Son olarak, bu çalışma, her ne kadar yazarların modernite anlayışında romanlarında belirtildiği kadarıyla farlılıklar olsa da her iki yazarın da modernite anlayışından hoşnutsuz olduğunu ve romanlarında benzer bir teşhiste bulunmuş olduğunu vurgulamaktadır. Huxley ve Tanpınar'ın teşhisi, modern yaşamdaki harmoni ve bütünlük hissi yoksunluğudur; bu Huxley için Batı dünyasını, Tanpınar için ise ülkesi, Türkiye'yi, işaret etmektedir.

Keywords

Aldous Leonard Huxley, Ahmet Hamdi Tanpınar, Modernite, Modernizasyon, Fikir Romanı, Avrupamerkezcilik, Çoklu Moderniteler, Terkip

TWO RELUCTANT MODERNISTS: HUXLEY AND TANPINAR A COMPARATIVE STUDY OF POINT COUNTER POINT AND A MIND AT PEACE

Abstract

This study aims to explore to what extent Ahmet Hamdi Tanpınar's A Mind at Peace 1949 engages with and/or is in conflict with Aldous Huxley's Point Counter Point 1928 in terms of each writer's discontent with modernity and modernization. It is a comparative study of two novels embedded in different contexts, but having similar concerns. The paper basically argues that the selected novels demonstrate their writers' critical perspectives in the matters of modernity and modernization. An analysis of the formal and thematic similarities and differences between these novels reveals the ways in which these two texts offer a criticism of modernity and modernization. As the study highlights, despite their similar concerns about and criticism of modernity, the novels display significant differences in terms of their disparate formulations of the modern. More specifically, the paper argues that Huxley's Point Counter Point is structured around an understanding of modernity, which equates the modern with the West. Tanpınar's formulation of modernity in A Mind at Peace, however, is quite different from that of Huxley's novel in that Tanpınar's philosophy of the “modern,” which shapes A Mind at Peace, is founded on a vision of modernity that is local and polycentric. As a last note, the study emphasizes that despite the difference between the two novels regarding the conceptualization of the modern, both Huxley's and Tanpınar's discontent with modernity arises from their similar diagnosis of the lack of harmony and completeness in modern life which, for Huxley, corresponds to the Western world and, for Tanpınar, to his country, Turkey.

Keywords

Aldous Leonard Huxley, Ahmet Hamdi Tanpınar, Modernity, Modernization, Novel of Ideas, Eurocentrism, Multiple Modernities, Terkip

References

• Adalı, Murat. “Geleneğin Farklı Bir Yorumcusu: Ahmet Hamdi Tanpınar.” Hece 61 (Ocak 2002): 84-90.
• Baker, Robert S. “Science and Modernity in Aldous Huxley’s Inter-War Essays and Novels.” Aldous Huxley: Between East and West. Ed. C. C. Barfoot. Amsterdam – New York: Rodopi, 2001. 35-58.
• Bergson, Henri. The Creative Mind: An Introduction to Metaphysics. (La Pensée et le mouvant 1934). New York: Kensington Publishing Corp., 1946.
• Berksoy, Berkiz, “Bir Entelektüel Olarak Tanpınar.”, Doğu Batı Entelektüeller III. 9. 37 (Mayıs, Haziran, Temmuz 2006): 111-131.
• Dellaloğlu, Besim F. Ahmet Hamdi Tanpınar-Modernleşmenin Zihniyet Dünyası ve Bir Tanpınar Fetişizmi. İstanbul: Kapı, 2012.
• Demiralp, Oğuz. Kutup Noktası. İstanbul: Yapı Kredi, 1993.
• Eisenstadt, Shmuel Noah. “Multiple Modernities.” Daedalus 129.1 (2000):1-29. Web. 05. May 2018.
• Firchow, Peter. “Mental Music: Huxley’s ‘Point Counter Point’ and Mann’s ‘Magic Mountain’ as Novels of Ideas.” Studies in the Novel 9. 4 (1977): 518–536. Web. 05. May 2018.
• Grosvenor, Peter. “Progress, Elitism and Ideology in Point Counter Point as a Novel of Ideas.” Point Counter Point by Aldous Huxley: A Casebook. Ed. Edward McShane. Web. 05. May 2018.
• Gürbilek, Nurdan. Benden Önce Bir Başkası. İstanbul: Metis, 2010.
• Hoffman, Frederick J. “Aldous Huxley and the Novel of Ideas.” College English 8.3 (Dec., 1946): 129-137. Web. 05. May 2018.
• Huxley, Aldous Leonard. Jesting Pilate: The Diary of A Journey. London: Chatto Windus, 1926.
• ---. Point Counter Point. London: Modern Library, 1928.
• ---. Do What You Will. London: Chatto Windus, 1929.
• ---. Brave New World. London: Chatto Windus, 1932.
• Lekesiz, Ömer. “Tanpınar Nereden ve Nasıl Bakar?” Hece 61 (Ocak 2002): 75-84.
• Martin, Kirsty. “Introduction.” Modernism and the Rhythms of Sympathy: Vernon Lee, Virginia Woolf, D.H. Lawrence. Oxford: OUP, 2013.
• Meckier, Jerome. Critical Essays on Aldous Huxley. New York: G. K. Hall & Co., 1996.
• ---. “On Huxley’s Ironic Utopia.” Bloom’s Guides Aldous Huxley’s Brave New World. Ed. Harold Bloom. Philadelphia: Chelsea House, 2004. 72-75.
• ---. “Onomastic Satire: Names and Naming in Brave New World.” Aldous Huxley Annual: A Journal of Twentieth-Century Thought and Beyond 3 (2003): 155- 203. Web. 05. May 2018.
• ---. Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış Vol. 1. İstanbul: İletişim, 1983. Nance, Guinevera. Aldous Huxley. New York: Continuum, 1988.
• Okay, Orhan. Ahmet Hamdi Tanpınar. İstanbul: Şule Yayınları, 2005.
• Schmithausen, Lambert. “Aldous Huxley’s View of Nature.” Aldous Huxley between East and West. Ed. C. C. Barfoot. Amsterdam – New York City: Rodopi, 2001. 151-173.
• Seyhan, Azade. Tales of the Crossed Destinies: The Modern Turkish Novel in A Comparative Context. The MLA: New York, 2008.
• Shohat, E., and Robert Stam. Unthinking Eurocentrism: Multiculturalism and the Media. London: Routledge, 1994.
• Şevki, Abdullah. “Toplumumuza Bakış Açısı ve Siyasi Duruşu Yönünden Ahmet Hamdi Tanpınar.” Hece Arafta Bir Sürerlilik Olarak Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı 61 (Ocak 2002): 93-96.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. A Mind at Peace. (Huzur 1949). Trans. Erdağ Göknar. Brooklyn, NY: Archipelago Books, 2008.
• Turinay, Necmettin. “Ahmet Hamdi Tanpınar: 1932 Öncesi ve Sonrası.” Hece Arafta Bir Sürerlilik Olarak Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı 61 (Ocak 2002): 84-91.
• Wells, H. G. The Outline of History. New York: The Macmillan Company, 1920.
• Woodcock, George. Dawn and the Darkest Hour: A Study of Aldous Huxley. London: Faber & Faber, 1972.