OSMANLI-TÜRK TİYATROSUNDA SHAKESPEARE ETKİLERİ: NAMIK KEMAL'DEN AKİF BEY 1874 VE GÜLNİHAL 1875

Year 2019, Volume: 59 Issue: 2, 1170 - 1187, 01.01.2019

M. Sibel Dinçel

Abstract

Bu makalenin amacı, Namık Kemal'in Akif Bey 1874 ve Gülnihal 1875 adlı oyunlarının, William Shakespeare'in Hamlet, Othello, Macbeth ve Fırtına'sıyla teknik, tema ve eleştirel bakış açılarıyla olan benzerliklerinin metinlerarasılık kavramı çerçevesinde gerekçelendirilerek incelenmesi ve bu itibarla Kemal'in, kendi toplumundaki güç ilşkilerini ve muhalefet, itaatsizlik gibi konuları anlatabilmek ve eleştirebilmek adına, kendi oyun metinlerini Batı'nın en iyisi olarak nitelendirdiği Shakespeare'le zenginleştirdiğini göstermektir. Ancak bu durum, hiç şüphesiz Shakespeare'in Ondokuzuncu yüzyıl Osmanlı Türk Tiyatrosu üzerindeki etkilerinin ilk örneklerinin ve varlığının ispatlanması anlamına gelse de, bu işe Onyedinci yüzyılın sonlarında başlayan Avrupa'ya kıyasla belli bir geç kalmışlığa da işaret etmektedir. Bunun da nedenleri arasında Osmanlı'nın kendisini dünyanın merkezi olarak görmesi olabileceği gibi, dini çekinceler veya otoriteye karşı başkaldırının sergilenmesi kaynaklı tehlikeleri de saymak mümkündür. Bütün bunlara karşın Namık Kemal otoriter rejimlere karşı olan duygularını ilk oyunu Vatan Yahut Silistre 1872 'de korkusuzca sergilemekten çekinmemiştir. Ancak oyunun sahnelenmesi sonrasında vatan sevgisiyle çoşan halk sokaklara çıktığı için Kemal, halkı kışkırtmak suçuyla tutuklanarak Magosa'ya sürgüne gönderilmiştir. Daha sonra Shakespeare'den aldığı ilhamla sürgündeyken kaleme aldığı Akif Bey 1874 ve Gülnihal 1875 ' de üstü kapalı olarak ifade ettiği eleştirileri ise onun ne birkaç sefer daha hapse girmesine, ne de tekrar sürgün edilmesine engel olabilmiştir; ki ölümü bile Sakız adasında sürgündeyken gerçekleşmiştir. Son olarak, Kemal'in kendi ülkesindeki mevcut otoriter devlet yönetimine karşı yaptığı tüm eleştirilere rağmen, ümidini hiç kaybetmeyip bunu vatanseverliği ile harmanlayarak yine de vurguladığını söylemek mümkündür: Gülnihal'de baskıdan uzak ve adil bir yönetimin mümkün olabileceğinden söz ederken, Akif Bey'de ise dilin gücüne başvurmak yoluyla, Shakespeare'in/Avrupa'nın o bilindik olumsuz Osmanlı Türkü ve Türk askeri imajını değiştirme gayreti içerisinde olduğunu söylemek mümkündür.

Keywords

Metinlerarasılık, Namık Kemal, Akif Bey, Gülnihal, Tanzimat Dönemi Osmanlı-Türk Tiyatrosu, Shakespeare, Hamlet, Othello, Macbeth

THE BEGINNINGS OF SHAKESPEAREAN INFLUENCES ON OTTOMAN- TURKISH DRAMA: NAMIK KEMAL'S AKİF BEY 1874 AND GÜLNİHAL 1875

Abstract

This article aims at an intertextual justification for the technical and thematic similarities between Namık Kemal's, Akif Bey 1874 and Gülnihal 1875 , and William Shakespeare's Hamlet, Othello, Macbeth and Tempest to illustrate Kemal's enriched texts and better understand his display of power relations, forms of defiance and non-submissiveness in his own society and hence, his aim for constructing his plays upon what he considered as the best of the Western, Shakespearean material. However, this particular attempt, no doubt signifying the beginnings of Shakespearean influence upon the Ottoman-Turkish drama in the late Nineteenth Century, came considerably late when compared to Europe starting as early as the end of the Seventeenth Century. The reason might be the Ottoman- Turkish tendency of seeing themselves as the centre of the world or their religious reservations or the danger of publicizing revolt against authority. Hence, when a fearless Kemal came forward and openly displayed his resistance against an authoritative rule in his first play, Vatan Yahut Silistre in 1873, he had his share of provoking riots, followed by his arrest and final deportation to Magusa. Few years later in Akif Bey 1874 and in Gülnihal 1875 , both of which he wrote during this exile, Kemal only covertly revealed his negative opinions about an authoritarian rule. However, it did not save him from being arrested a few more times, and even die during another exile in Sakız Island. Lastly, it is possible to note that despite his ceaseless critical attitude, Kemal had showed his optimism and love of his country in Gülnihal by suggesting the possibility of a just rule without oppression, and in Akif Bey by displaying a constructive effort through the power of language, to alter the negative Shakespearean/European prejudices about the Ottoman-Turks and Turkish soldiers in general.

Keywords

Intertextuality, Namık Kemal, Akif Bey, Gülnihal, Ottoman-Turkish Drama during Tanzimat, Shakespeare, Hamlet, Othello, Macbeth

References

• Abrams, M.H. et.al. The Norton Anthology of English Literature (Fourth Edition). New York: M.H.W.W. Norton and Company, 1988.
• Alfaro, Maria Jesus Martinez. “Intertextuality: Origins and Development of the Concept”. Atlantis XVIII.1-2 (1996): 268-285.
• Aydın, Abdülhalim. “Şinasi’nin Şair Evlenmesi’nde Fransız Etkisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11.1 (2001): 137-149.
• ---. “Namık Kemal’in Sanat/Sanatçı Algısında Romantizm ve Viktor Hugo Etkisi”.
• Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 7.3 (Summer 2012): 369-379.
• Aydoğan, Bedri. “Namık Kemal’in Magosa Sürgünlüğü”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12.12 (2003): 15-28.
• Bakay, Gönül. “Turkey and Shakespeare”. Open Democracy. December 16th 2004. Web. August 27th 2016.
• Barthes, Roland. Image, Music. Text. Glasgow: Fontana, 1977.
• Johnson, Samuel. “The Preface to Shakespeare.” The Norton Anthology of English Literature. Ed. M. H. Abrams and et. al. New York: W.W. Norton and Company, 2000. 2725-2736.
• Kılıçkaya, Derya. “Albay Chabert ile Akif Bey’in Karşılaştırılması”. TÜBAR 29 (2011): 201-212.
• Kristeva, Julia. “Word, Dialogue and Novel”. The Kristeva Reader: Julia Kristeva. Ed.
• Toril Moi. New York: Colombia University Press. 1986. 34-61.
• Mardin, Yusuf. Namık Kemal’in Londra Yılları. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1974.
• Namık Kemal. Akif Bey. 2nd ed. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1972.
• ---. Gülnihal. İstanbul: İlya (Atlantis) Yayınları, 2008.
• Norwood, Janice. “The Bard Returns to Shoreditch: Shakespearean Productions at the Britannia Theater”. The Nineteenth Century Theater and Film 35. 2 (Winter 2008): 29-47.
• Shakespeare, William. Hamlet. Eds. Barbara A. Mowat and et. al. Folger Shakespeare Library.
• ---. Othello. (The Moor of Venice). Eds. Barbara A. Mowat and et. al.. St. Paul, Minnesota: ECM/Paradigm Publishing, 2005.
• Streater, Osman. “Londra Sokaklarında Namık Kemal Peşinde”. Açık Gazete.
• February 14th 2008, Thursday. Web. May 4th 2015.
• Şahin, Veysel. “Namık Kemal’in Mektuplarında Şiir, Tiyatro ve Gazete Üzerine Tenkitler”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 13 (Güz 2010): 211-232.
• Şengel, Deniz. “Shakespeare’den Türkçe’ye İlk Çeviri (1881): Mehmed Nadir ve Hamlet’ten Üç Pasaj”/ “The First Turkish Translation from Shakespeare (1881): Mehmed Nâdir’s Three Hamlet Passages”. Sosyal Bilimler Dergisi 1 (Haziran 2008): 1-18.
• Tansel, F.A. Namık Kemal’in Hususi Mektupları II. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1969.
• Turhan, Vahit. “Shakespeare in Turkish”. Litera 8 (1965): 49-61.
• Ünsal, Kubilay. “Namık Kemal: Celaleddin Harzemşah”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 39 (2009): 113-117.
• Zengin, Mevlüde. “An Introduction to Intertextuality as a Literary Theory: Definitions, Axioms and the Originators”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 25.1 (2016): 299-326.