TARİH'TE HORASAN'IN YERİ İSL MİYET DÖNEMİ

Year 2018, Volume: 58 Issue: 1, 12 - 28, 01.01.2018

Abdolvahid Soofizadeh

Abstract

Horasan, tarihte ayrı bir yere ve öneme sahiptir. Geniş bir coğrafyaya sahip olan büyük Horasan'ın, Ceyhun bölgesinden başlayan, Rey civarına kadar süren, İran'ın diğer yerlerine göre farklılıklar ve değişikler gösteren bir durumu vardır. Horasan'ın farklı ve kendine münhasır bir diğer özelliği de; buraların geniş ve düz bir coğrafyaya ve stratejik bir öneme sahip olması; şehirler, köyler ve ticari bölgeleri kapsamasıdır. Bu durum, özellikle İslâm sonrası İran tarihini ve kültürünü derinden etkilemiştir. Bu coğrafyada ilk olarak İranlı unsurların hilafete karşı isyanı gerçekleşti ve mezheple ilgili ayaklanmalar baş gösterdi. Bu nedenlerden dolayı her tarihçi, İslâm sonrası Horasan bölgesini dikkate almak durumundadır. İslam'ın kabulünden hemen sonra Horasan ve civarı sakinlerinin yaşam tarzlarında radikal değişiklikler yaşanmış; yeni bir ekonomik sınıf doğmuş ve Arapların bölgeye yerleşimi, Horasan bölgesinde yaşayan halkın, Araplık ve Perslik kültürü etkisinde kalmaları gibi sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Böylesi bir ortamda ilmi araştırmaların, edebi ve kültürel eserlerin ortaya çıkışı da bir rastlantı değildir. Ancak, Horasan'da yaşayan insanlar gelenek, kültür ve dillerini korumaya çalışmışlardır.

Keywords

Horasan, Emevîler, Araplar, İslâmi Dönem, Abbasiler

THE IMPORTANCE OF KHORASAN IN HISTORY ISLAMIC PERIOD

Abstract

Khorasan has a different place and importance in history. The greater Khorasan, which has a wide geography, showing differences and changes compared to other parts of Iran, has a special place, starting from the Amu Darya region extending to the vicinity of Rey. Another characteristic of Khorasan is that the area has a wide and flat geography and a strategic importance, and it covers cities, villages and commercial areas. This has profoundly influenced the post-Islamic Iranian history and culture. In this geography, Firstly the rebellion of the Iranian elements against the khalifa took place and uprisings against the sects started. For these reasons, every historian must take into consideration the post-Islamic Khorasan region. Right after the adoption of Islam, radical changes took place in the lifestyles of the inhabitants of Khorasan and nearby villages, and a new economic class appeared, all of which resulted in the settlement of the Arabs in the region and the influence of the culture of Arabs and Persians on the people living in the Khorasan region. The emergence of scholarly studies, literary and cultural works in such an environment is no coincidence. However, the people of Khorasan tried to protect their traditions, cultures and languages.

Keywords

Khorasan, Umayyads, Arabs, Islamic Period, Abbasids

References

• Altheim, Franz Eştil ve Robert Göbl. Tarih İktisad Devleti Sasani. Çev. Hüşeng Sadeği. Tahran: İlmi ve Ferhengi, 1382.
• Al Hatib, Abdullah Mehdi. İran der Rüzgar-î Ümevi. Çev. Mahmudriza İftiharzadeh. Tahran: Risalete Kalem, 1378.
• Azizi, Muhammed. Diyar-ı Aftab (Horasanşinasi). Tahran: Rüzgar, 1370.
• Belâzürî, Ahmed Bin Yahya. Fütûhu’l-Büldân, İran Kısmı. Çev. Azertaş, Azernuş. Tahran: Suruş, 1364.
• Bulliet, Richard. Geraveş be İslâm der Qurune Miyane. Çev. Muhammed Hüseyin Vakar. Tahran: Tarihi İran, 1364.
• Cahişyari, Abu Abdullah. Elvuzera vel Küteba, Çev. Abulfazl, Tabatabayi. Tahran, 1348.
• Çetin, Osman. “Horasan’’. İslâm Ansiklopedisi. C. XVIII. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998. 234-241.
• Daniel, Elton. Tarihi Siyasi ve İçtimaiyi Horasan der Ahdi Abbasiyan. Çev. Mesud Recebnia. Tahran: İlmi Ferhengi, 1367.
• El- Birûni. Asaril Bakiye. Çev. Ekber Danasereşt. Tahran: Emir Kebir, 1363.
• El Makdisi. Ahsan at- Taqasim fi Ma’rifat il- Aqalim. Çev. Alinaki Munzevi. Tahran: Müellifan ve Müterciman, 1361
• Frye, Richard Nelson. Asre Zarrin Farhange İran. Çev. Mesud Recebnia. Tahran: Suruş, 1375.
• Horasan ve Şahinşahi İran. Meşhet: Firdevs’i Üniversitesi, 1350.
• Hurani, Albert. Tarih-i Merdumani Arap. Çev. Ferid Cevahir Kelam. Tahran: Emir Kebir, 1384.
• İbn Havkal. Suret el Arz. Çev. Cafer Şuar. Tahran: Encumeni Asari Milli, 1345.
• İstahrî Ebû İshak. Mesâlîk-Ül-Memâlik. Çev. İhsan Yarşatir. Tahran: Bungah-ı Tercüme ve Neşr-i Kitab, 1340.
• Kitapçı, Zekerya. Yeni İslâm Tarihi ve Türkistan. C.I. İstanbul: Otağ Yayınevi, 1986.
• Lambton, Ann Katerine. Malik ve Zarî der İran. Çev. Menuçehr Amiri. Tahran: İlmi ve Ferhengi, 1362.
• Mahcub, Muhammed Cafer. Sebki Horasani der Şîr Farsi, Saziman Terbiyet Muallim ve Tahkikat Tarbiyati. Tahran, 1345.
• Mesûdî, Ebu el-Hasan. Murûc Ez-Zeheb. Çev. Abulkasim, Payendeh. Tahran: İlmi ve Ferhengi, 1370.
• Mez, Adam. Tamaddone İslâmi der Qarni Çahar. Çev. Ali Riza, Zikaveti Karagözlü. Tahran: Emir Kebir, 1364.
• Momtehin, Hüseyin Ali. Nihzeti Şuubiye. Tahran: Emir Kebir, 1370.
• Muhammedi Melayeri, Muhammed. Ferhengi İrani Piş az İslâm ve Tesire an der Temeddune İslâmi. Tahran: Tus, 1374.
• Naskali, Esko. “İran Tarih Başlangıçtan Müslümanlar Tarafından Fethine Kadar.” İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000. 394-395.
• Naviri, Şahabeddin Ahmed. Nahaya al arab fi fnun al adab. Çev. Mahmud Mehdevi Damğani. Tahran: Emir Kebir, 1364.
• Petruşevsky, İlya Pavloviç. İslâm Der İran. Çev. Kerim Keşavarz. Tahran: Payam, 1354.
• Piyadeoğlu, Cihan. Güneş Ülkesi Horasan Büyük Selçuklular Dönemi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi, 2012.
• Pigulevskaia, Nina Viktorovna. Şehrhaye İran der Ruzgar Partiyan ve Sasaniyan. Çev. Enayet Allah Riza. Tahran: İlmi ve Ferhengi, 1372.
• Reyisnia, Rahim. Az Mezdek ta baed. Tahran: Payam, 1358.
• Reyis-ul-sadat Hüseyin. Tarihi Horasan der Sedeye Nohost Hicri. Meşhed: Celil, 1380.
• Riyahi, Mohammad Amin. Serçeşmehaye Firdevsi Şenası. Tahran: Mutaliat ve Tahkikat Ferhengi, 1372.
• Saba, Mühsen. Nazarhaye İktisadi Zerdüşt, derm mecmuaye Hitabehaye Nohostin Kobgereye Tahkikat İrani. Teshih: Ğulamreza Sutude. Tahran: Tahran Üniversitesi, 1354.
• Sabiti, Ali Müeyyid. Tarih-ı Nişabur. Tahran: Encumeni Asare Milli, 1355.
• Samur, Sebahattin. ‘‘ İslâm Coğrafyacılarına Göre Horasan; Yeri ve X. Yüzyıldaki Durumu.’’ Bilimname III (2005): 89-104.
• Sarıçam, İbrahim. “Nihavend’.’ İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.98-99.
• Seddiği, Ğulam Hüseyin. Jonbeşhaye Dini İrani der Qarne dovvom ve sevvom Hicri. Tahran: Pajang, 1372.
• Spuler, Bertold. Tarih İran der Ğurun Nohostin İslâmi. Çev. Cavad Flaturi ve Meryem Mirahmedi. Tahran: İlmi ve Ferhengi, 1369.
• Taşağıl, Ahmet. “Soğd’’ İslâm Ansiklopedisi. C. XXXVI. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009. 348-349.
• Teberi, Ebu Cafer. Tarih Er- Rusül ve’l Muluk. Çev. Ebulkasım Payende. Tahran: Esatir, 1369.
• Yarşatir, İhsan. Huzure İraniyan der Cahani İslâm. Çev. Feridun Meclisi. Tahran: Merkezi Bazşinasi İran ve İslâm, 1381.
• Yılduz, Hakkı Dursun. “Ebû Müslim-i Horasanî’’ İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.197-199.
• Zerrinküb, Abdul Hüseyin. Cüstecü dar Tasavvof İran. Tahran: Emir Kebir, 1379.
• --. Tarih İran Bede az İslâm. Tahran: Emir Kebir, 1368.
• Zeydan, Corci. Cüstecü dar Tasavvof İran. Tahran: Emir Kebir, 1379.
• --. Hudud Al Alim Min-el Maşrik İlâl Makrib. Haz. Menüçehr Sutudeh. Tahran: 1983.
• --. İslâm Uygarlığı Tarihi. Çev. Ali Cevahir Kelam. Tahran: Emir Kebir, 1372.
• --. Tarih-i İran Kembric. Çev. Hasan Anuşe. Tahran: Emir Kebir, 1363.
• --. Tarih-i Sistan. Tashih: Muhammed Taqi, Bahar. Tahran: Kelale Haver, 1366.