KIZILIRMAK KAVSİNİN GÜNEYİNDE YENİ BİR ÖLÜ GÖMME GELENEĞİ: KÜLTEPE İNLER DAĞI EXTRAMURAL MEZARLIĞI

Year 2019, Volume: 59 Issue: 1, 693 - 716, 01.01.2019

Güzel Öztürk Fikri Kulakoğlu

Abstract

Kültepe'de 70 yıldır sürdürülen kazılar Anadolu'nun Erken Tunç Çağı'ndaki kültür ve ticareti hakkında büyük ölçüde hayati bilgiler sunarsa da, özellikle Erken Tunç Çağı'nın ölü gömme gelenekleri hakkında çok az bilgi elde edilmiştir. Erken Tunç Çağı evlerinin tabanları altında basit toprak mezarların yanısıra hem taş sanduka hem de küp mezarlar kaydedilmiştir. Buna karşın, civarda herhangi bir yerleşim dışı mezarlık tespit edilememiştir. Esasen, önceleri Kültepe'nin içinde bulunduğu Kızılırmak yayının güneyindeki alanda yerleşim dışında ölü gömme geleneğinin olmadığı farzedilmekteydi. 2014 yılında, Kültepe'nin 2 km güneydoğusundaki İnler Dağı civarında kaçak kazılar tespit edildi. İnler Dağı sırtlarındaki 100 metrelik bir alanda yüzeye saçılmış kap parçalarından ve kaçak kazı çukurlarından, burada çok sayıda küp mezarın kazıldığı ve yağmalandığı anlaşıldı. Bakanlıktan alınan izinler sonrasında 2014 Kasım ayında hemen kazılara başlanmış ve bu kazılar 3 sezon boyunca sürdürülmüştür. 2014-2016 yılları arasında sürdürülen kazılarda çoğu tahrip edilmiş veya aşınmış toplam 67 mezar kazılmıştır. İnler Dağı Mezarlığı'nın keşfi, yerleşim alanı dışındaki gömü ve ölü gömme geleneklerinin incelenmesi için çığır açıcıdır. İlk inceleme sırasında görüldüğü gibi, mezarlık muhtemelen İnler Dağı ile sınırlı değildir. Yaklaşık 500 metre batıda, kaçak kazı izleri ve mezar küpü parçaları bulundu ki bunlar da çok daha geniş bir alanı kapsayan bir mezarlığa işaret etmektedir.

Keywords

Kültepe-Kaniş, İnler Dağı Mezarlığı, Ölü Gömme Geleneği, Ekstramural Mezarlık Geleneği

A NEW BURIAL CUSTOM IN THE AREA SOUTH OF KIZILIRMAK CURVE: KÜLTEPE INLER DAĞI EXTRAMURAL CEMETERY

Abstract

Though 70 years of excavation at Kültepe has yielded large quantities of crucial data about commerce and culture during the Anatolian Bronze Age, little knowledge of Kültepe's burial customs, especially in the Early Bronze Age has been obtained. Both stone cist and pithos graves, as well as simple inhumation graves, were recorded beneath the floors of the Early Bronze Age houses. However, no trace of an extramural cemetery in the vicinity had been recorded. In fact, in the area south of the bow of the Kızılırmak, where Kültepe is located, it was previously suggested that extramural burial customs were not practiced. In 2014, illegal excavations revealed a cemetery 2 km southeast of Kültepe in the vicinity of İnler Dağı. Here, many pithos graves were excavated and plundered by looters over an area extending 100 meters along the ridge of İnler Dağı, as can be seen from looting pits and pottery sherds scattered on the surface. After receiving permission from the Ministry, excavations immediately began in November 2014 and continued for 3 seasons. A total of 67 pithos burials were excavated from 2014-2016, most of which had been destroyed or heavily eroded. The discovery of the İnler Dağı cemetery is groundbreaking for the study of burial practices and traditions outside of settlement areas. As seen during the initial survey, the cemetery is probably not limited to İnler Dağı. Approximately 500 meters west, there are signs of looting and pieces of grave jars were found, both of which point towards a cemetery that covers a much larger area.

Keywords

Kültepe-Kanesh, İnler Dağı Cemetery, Burial Customs, Extramural Cemetery Tradition

References

• Akyurt, Metin. MÖ. 2. Binde Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1998.
• Arık, Remzi Oğuz. Les Fouilles D’Alaca Höyük 1935. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1937.
• Bittel, Kurt. “Vorläufiger Berichtüber die Ausgrabungen in Boğazköy 1935.”
• Mitteilungendes Deutschen Orient Gesellschaft 74 (1936): 1-10.
• --. Die Hethitischen Grabfunde von Osmankayası. Wissenschaftliche
• Veröffentlichung Der Deutschen 71. Berlin: Gebr. Mann, 1958.
• Emre, Kutlu. Yanarlar: Afyon Yöresinde Bir Hitit Mezarlığı/A Hittite Cemetery Near Afyon. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1978.
• --. “Cemeteries of Second Millennium B.C. in Central Anatolia.” Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan IV (1991): 1–15.
• Ezer, Sabahattin. “Kültepe’de Eski Tunç Çağı Tabakalarında Bulunmuş Olan Depas Türü Kaplar Kültepe.” Arkeoloji Dergisi XIX (2014): 137-157.
• Koşay, Hamit Zübeyir. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı, 1937-1939’daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1951.
• Koşay, Hamit Zübeyir ve Mahmut Akok. “Amasya Mahmatlar Köyü Definesi.” Belleten XIV. 55 (1950): 481-485, Lev. XXXV-XLI.
• Kulakoğlu, Fikri. “Çorum’da Hitit Mezarlıkları.” Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1998 Yıllığı (1999): 87- 144.
• --. “Current Research at Kültepe.” Subartu XXXV: Proceedings of the 1st Kültepe International Meeting Kültepe/KIM I. Ed. Fikri Kulakoğlu ve Cecile Michel. Turnhout: Brepols, 2015. 9-22.
• Kulakoğlu, Fikri ve diğerleri. “Preliminary Report of Excavations in the northern sector of Kültepe 2015 – 2017”, Proceedings of the 3rd Kültepe International Meeting Kültepe/KIM 3. Ed. Fikri Kulakoğlu, Cecile Michel ve Güzel Öztürk. Turnhout: Brepols, 2019. Baskıda.
• Mellink, Machteld. A Hittite Cemetery at Gordion. Philadelphia: The Universty Museum, 1956.
• --. “Anatolian & Foreign Relations of Tarsus in the Early Bronze Age.” Anatolia and the Ancient Near East/Tahsin Özgüç’e Armağan- Studies in Honor of Tahsin Özgüç. Ed. Kutlu Emre ve diğerleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1998: 319-33.
• Okur, Serdar ve diğerleri. “Kayserı İnler Dağı Mevkii Eski Tunç Çağı Mezarlığı Kurtarma Kazısı
 2014-2015 Çalışmaları.” 25. Müze Kazıları Sempozyumu ve 11. Uluslararası Müzecilik Çalıştayı. (2016): 331-342.
• Orthmann, Winfried. “Beobachtungen an dem Höyük in Eskiyapar.” Istanbuler Mitteilungen. 12 (1963): 1-10.
• --. Das Gräberfeld bei Ilıca., Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GmbH, 1967.
• Öktü, Armağan. Die Intermediate Keramik in Kleinasien. München: 1973.
• Özgüç, Nimet. “Kültepe Kazılarında Bulunan Mermer İdol ve Heykelcikler.” Belleten 21 (1957): 61-70.
• Özgüç, Tahsin. Öntarihte Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1948.
• --. Türk Tarih Kurumu tarafından Yapılan Kültepe Kazısı Raporu 1948 / Ausgrabungen in Kültepe. Bericht über die im Auftrage der Türkischen Historischen Gesellschaft 1948 durchgeführten Ausgrabungen. Ankara: Türk Tarih Kurumu,1950.
• --. “Yeni Araştırmaların Işığında Eski Anadolu Arkeolojisi/Early Anatolian Archaeology in the Light of Recent Research." Anatolia 7 (1963): 1– 42.
• --. “New Observations on the Relationship of Kültepe with Southeast Anatolia and North Syria during the Third Millennium B.C.” Ancient Anatolia. Aspects of Change and Cultural Development. Essays in Honor of Machteld J. Mellink. Ed. V. Canby ve diğerleri. Wisconsin: University. of. Wisconsin Press.,1986. 31–47.
• --. Kültepe-Kaniş/ Neşa Sarayları ve Mabetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Özgüç, Tahsin ve Mahmut Akok. Horoztepe: Eski Tunç Çağı Mezarlığı ve İskan Yeri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1958.
• Öztan, Aliye. “Preliminary Report on the Arıbaş Cemetery at Acemhöyük.” Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan 10 (1998):167-175.
• Öztürk, Güzel. “Representations of Religious Practice at Kültepe: Alabaster Idols of Early Bronze Age.” Subartu XXXV: Proceedings of the 1st Kültepe International Meeting Kültepe/KIM I. Ed. Fikri Kulakoğlu ve Cecile Michel. Turnhout: Brepols, 2015. 155-170.
• Pecorella, Paolo Emilio. La Cultura Prehistorica di Iasos in Caria. Archaeologica 51. Roma: Bretschneider, 1984.
• Schmidt, Erich Friedrich. The Alishar Höyuük. Seasons of 1928 and 1929, Part I, OIP XIX. Chicago: The University of Chicago Press, 1932.
• Süel, Mustafa. “Balıbağı/1988 Kurtarma Kazısı.” TAD XXVIII (1989): 145-163.
• --. “Balıbağı/1990 Kurtarma Kazısı” II. Müze Kurtarma Kazıları Semineri. (1992):129- 145.
• Temizer, Raci. ““Kayapınar Höyüğü Buluntuları.” Belleten XVIII.71 (1954): 317-330.
• Türker, Atilla, “Suluca Karahöyük: A Commercial Context In Central Cappadocia In Light of Depas Amphikypellon Findings and A Foot-Shaped Stamp Seal” TÜBA- AR 23 (2018): 53-65.
• Türker, Atilla, Celal Özdemir ve Derya Bozkurt. “Orta Karadeniz Bölgesi Erken Tunç Çağı Ölü Gömme Gelenekleri.” 5. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu. (10 Aralık 2015). Ed. Ö. Bilgi ve R. İbiş. Çorum (2015): 105-132.
• von der Osten, Hans Henning. The Alishar Höyük. Seasons of 1930- 32, Part I, OIP Vol. XXVIII. Chicago: The University of Chicago Press, 1937.
• Yıldırım, Tayfun. “Resuloğlu Kazısı ve Anadolu Arkeolojisine Katkıları.” 1. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu (2 Ekim 2010). Ed. Ö. Bilgi. Çorum (2011): 11-28.
• --. “Yenihayat Eski Tunç Çağı Mezarlığı.” Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 2 (2001):1- 8.
• Yıldırım, Tayfun ve İsmet Ediz. “2003 Yılı Resuloğlu Mezarlık Kazısı.” Kazı Sonuçları Toplantısı 26.2 (2005): 293- 302.
• --. “2005 Yılı Resuloğlu Eski Tunç̧ Çağı Mezarlık Kazısı.” Kazı Sonuçları Toplantısı 28.2 (2007): 211- 222.
• Zimmermann, Thomas. “Steinerne Rundgräber der Inneranatolischen Frühebronzezeit: Isoliertes Phänomon oder Kaukasisch-Mittelasiatisches Erbe?” Archäologisches Korrespondenzblatt 38.2 (2008): 191-200.