BELEDİYE TEŞKİLATININ MALİ DENETİMİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Year 2025, Volume: 30 Issue: 52, 43 - 83, 30.06.2025

Adil Bucaktepe , Nilüfer Coşkun Mert

Abstract

Belediye, mahalli idare birimlerinden biridir. Mahalli idarelerin tanımına ve türlerine Anayasa’nın 127’nci maddesinde yer verilmektedir. Tüzel kişiliğe sahip olan belediyelerin idari, mali ve personel özerkliği bulunmaktadır. Bununla birlikte diğer mahalli idare birimleri gibi belediyeler de idari vesayet denetimine tabidir.
Türkiye’de mahalli idarelere çok çeşitli görevler verilmiştir. Mahalli idareler içinde de belediyeler oldukça önemli bir yere sahiptir. Mahalli idareler denince belediyelerin akla gelmesi, belediyelerin mali yapısı, personel sayısı, artan görev ve yetkileri ile ilgilidir. Anılan idarelere verilen görev ve yetkiler, denetimin varlığını gerekli kılmaktadır. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda belediyelerin denetimine ilişkin ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. 5018 sayılı Kamu Mali ve Yönetimi Kontrol Kanunu’nda yer alan denetime ilişkin yaklaşıma dayanılarak 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda yer alan belediyelerin denetime ilişkin düzenlemeler oluşturulmuştur.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda mali denetim, iç denetim (madde 63-67) ve dış denetim (madde 68-69) olmak üzere iki türde düzenlenmiştir. İç denetim, esas itibariyle iç denetçiler tarafından yapılan rehberlik ve danışmanlık faaliyetidir. İç denetimin etkinliği, dış denetimin etkinliğine doğrudan tesir etmektedir. Dış mali denetim Anayasal bir kuruluş olan Sayıştay tarafından yapılmaktadır. Sayıştay, Anayasa’nın 160’ıncı maddesinde düzenlenmektedir. Sayıştay dış mali denetimi TBMM adına yapmaktadır. Sayıştay’ın harcama sonrası yaptığı mali denetim teknik özellik taşımaktadır. Mali denetim, 5018 sayılı Kamu Mali ve Yönetimi Kanunu’nda düzenlilik denetiminin alt ayrımında uygunluk denetimi ile birlikte yerini bulmakta ve muhasebe denetimini işaret eder. Bu çalışmada belediye idaresi hakkında ve belediyenin denetimi hakkında genel bilgiler verilmiş daha sonra ise belediyenin mali denetimi ele alınacaktır. Ayrıca belediyelerin mali denetimiyle ilgili olarak bölgesel Sayıştayların kurulması tartışmalarına ve Sayıştay’ın yaptığı tam inceleme ile kısmı inceleme hususlarına da yer verilmiştir. Bu çerçevede belediyenin mali denetiminde yeri geldiğince değerlendirme, görüş ve önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Belediye , mali denetim , dış denetim , iç denetim , Sayıştay

FINANCIAL AUDIT OF MUNICIPAL ADMINISTRATION

Abstract

Municipality is one of the local government units. The definition and types of local administrations are included in Article 127 of the Turkish Constitution. Municipalities with legal entities have administrative, financial and personnel autonomy. However, like other local government units, municipalities are also subject to administrative tutelage control.
In Turkey, local administrations have been given a wide variety of duties. Municipalities also have a very important place among local administrations. What comes to mind when municipalities are mentioned is related to their financial structure, number of personnel, and increasing duties and powers. The duties and powers given to the mentioned administrations require the existence of audit. Municipality Law No. 5393 contains detailed regulations regarding the audit of municipalities. Based on the approach to auditing in the Public Financial and Management Control Law No. 5018, regulations regarding the auditing of municipalities in No. 5393 have been created.
In Law No. 5018, financial auditing is regulated in two types: internal audit (articles 63-67) and external audit (articles 68-69). Internal auditing is essentially a guidance and consultancy activity carried out by internal auditors. The effectiveness of internal audit directly affects the effectiveness of external audit. External financial audit is carried out by the Court of Accounts, which is a constitutional institution. The financial audit carried out by the Court of Accounts after expenditure has technical features. Financial auditing finds its place in Law No. 5018, along with compliance auditing, in the subdivision of regularity auditing, and refers to accounting auditing. In this study, general information about the municipal administration will be given, and then the financial audit of the municipality will be discussed. In addition, regional Courts of Accounts and full or partial review are also included. In this context, evaluations, opinions and suggestions were made, as appropriate, in the financial audit of the Municipality.

Keywords

Municipality , financial audit , external audit , ınternal audit , Court of Accounts

References

• AKYILMAZ, Bahtiyar/SEZGİNER, Murat/KAYA, Cemil: Türk İdare Hukuku Genişletilmiş ve Güncellenmiş 17. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2023.
• ATAY, Ender Ethem: İdare Hukuku, 3. Bası, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 2012.
• BAYAR, Doğan: “Mali Denetim”, Maliye Dergisi, (155), Temmuz-Aralık 2008, s. 1-10, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/01.Dogan_.BAYAR_.pdf (Erişim: 20.11.2024) .
• BAYAR, Doğan: “Mali Sorumluluk Nedir”, Maliye Dergisi, (154), Ocak-Haziran 2008, s. 12-28.
• CANDAN Ekrem: Türk Bütçe Sisteminde Performans Denetimi, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No:2007/374, Ankara 2007, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/T%C3%BCrk-B%C3%BCt%C3%A7e-Sisteminde-Performans-Denetimi.pdf (Erişim Tarihi:24.11.2024) .
• CEBE, Mehmet Sinan: Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Kapsamında Belediye Yasası ve Büyükşehir Belediye Yasası, 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2007.
• CİN, Halil/AKGÜNDÜZ, Ahmet: Türk Hukuk Tarihi 1. Cilt, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya 1989.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan: İdare Hukuku Dersleri, Yeni Sisteme Göre Güncellenmiş 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• DOĞANYİĞİT, Sadettin: “Yerel Yönetimlerde Nasıl Bir Mali Denetim ?”, Sayıştay Dergisi, (30), 1998, s.145-154.
• DURAN, Lütfi: İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982.
• FALAY, Nihat: Devlet Bütçesi, Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir 2003.
• GİRİTLİ, İsmet/BİLGEN, Pertev/AKGÜNER, Tayfun: İdare Hukuku, Gözden Geçirilmiş İkinci Basım, Der Yayınları, İstanbul 2008.
• GÖZLER, Kemal/KAPLAN, Gürsel: İdare Hukuku Dersleri, Güncellenmiş 24. Baskı, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa 2022.
• GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku Cilt I, Güncellenmiş 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2019.
• GÖZLER, Kemal: Mahalli İdareler Hukuku, 1. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2018.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Üçüncü Bası, S Yayını 3, Sevinç Matbaası, Ankara 1978.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Yönetsel Yargı, Güncelleştirilmiş 30. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2010.
• GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, 9. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara 2004.
• GÜRİZ, Adnan: Hukuk Başlangıcı, 9. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2003.
• KALABALIK, Halil Avrupa Birliği Ülkeleriyle Karşılaştırmalı Yerel Yönetim Hukuku Teori-Uygulama, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2005.
• KALABALIK, Halil: İdare Hukuku Dersleri Cilt I, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 5. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2019.
• KAPLAN, Gürsel: İdari Yargılama Hukuku, 10. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa 2024.
• ORTAYLI, İlber: Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler (1840-1878), Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları No: 142, Sevinç Matbaası, Ankara 1974.
• ÖZAY, İl Han: Günışığında Yönetim, Alfa Yayınları, İstanbul 1996.
• ÖZYÖRÜK, Mukbil: İdare Hukuku Ders Notları (II. Sınıf Programı, Teksir), 72 Teksir-Daktilo-Fotokopi, Ankara 1982.
• PARLAK, Bekir/ ÖKMEN, Mustafa “Yerel Yönetimlerle İlgili Güncel Gelişmeler ve Uluslararası Belgeler”, Editörler: GÖRMEZ, Kemal/ÖKMEN, Mustafa, Yerel Yönetimin Güncel Sorunları Küresel Bölgesel ve Yerel Perspektifler, 1. Bası, Beta Yayın, İstanbul 2009.
• TÜRKOĞLU, İrfan: “Belediyelerde Vergilendirme Yetkisi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15 (1), 2014, s. 421-432.
• ULUĞ, Fevzi: “Kamu Yönetimi ve Denetim”, Kamu Yönetimi Paneli, Düzenleyen: Türkiye Barolar Birliği, Şen Matbaa, Ankara 2003, s. 119-134
• ULUSOY, Ahmet/AKDEMİR, Tekin: Mahalli İdareler Teori-Uygulama-Maliye, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2004.
• ULUSOY, Ali D.: Türk İdare Hukuku, Gözden Geçirilmiş 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• YILDIRIM, Ramazan: Açıklamalı Kaynakçalı İdare Hukuku Kavramları Sözlüğü, Mimoza Yayınları, Konya 2006.
• YILDIRIM, Ramazan: İdari Başvurular, Genişletilmiş ve Güncellenmiş İkinci Baskı, Mimoza Yayınları, Konya 2006.
• YILDIRIM, Ramazan: Türk İdari Rejimi Dersleri Cilt 1, Mimoza Yayınları, Konya 2014.
• https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D22/Y3/T1/DosyaKomisyonRaporunuVerdi/4f6201d3-f32f-4e94-9438-ac7f425d7ac2.htm (Erişim: 24.11.2024).
• https://sayistay.gov.tr/files/566_ISSAI_4_2.pdf (Erişim: 24.11.2024).
• https://tdk.gov.tr (Erişim Tarihi: 24.11.2024).
• https://tr.wikipedia.org (Erişim: 24.11.2024).
• https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx (Erişim Tarihi: 24.11.2024).
• https://www.intosai.org/index.html (Erişim: 24.11.2024).
• https://www.sayistay.gov.tr/reports/download/peYMqOjYd9-2023-yili-dis-denetim-genel-degerlendirme-raporu (Erişim: 21.12.2024).
• https://www.sayistay.gov.tr/reports/download/k2oe0aJYne-2023-yili-faaliyet-genel-degerlendirme-raporu (Erişim 21.12.2024).