ANAYASA MAHKEMESİ’NİN HAKLI BEKLENTİLERİN KORUNMASI İLKESİNE YAKLAŞIMI

Year 2025, Volume: 30 Issue: 52, 85 - 110, 30.06.2025

Jülide Gül Erdem

Abstract

Toplumlar ve hukuk sistemleri bir uyum içerisinde ilerlemek durumundadır. Değişen iktisadi, toplumsal ve siyasal koşullar yanında teknik gelişmeler de yeni hukuksal kavram ve terimlerin doğup gelişmesine zemin hazırlamaktadır. Başka bir ifade ile toplumsal hayatın dinamik niteliği değişen koşullara uyan dinamik bir hukuk sistemini de gerekli kılmaktadır. Hukuki kişilerin hak ve yükümlülükleri yeniden biçimlenmektedir. Haklı beklenti veya meşru beklenti kavramı olarak literatürde yer edinmiş bulunan hukuki ifadenin anlamını ve gelişimini de bu bağlamda ele almak mümkündür.
Tanımı ve kapsamı konusunda farklı yaklaşımlar bulunan haklı beklentiler teriminin hukuk literatürümüze girmesi 1980’li yılların ikinci yarısında İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi’nde yayımlanan bir çeviri makale ile olmuştur. Giderek kullanımı yaygınlaşan ve önemi arttığı görülen bu kavram, süreç İçerisinde haklı beklenti, haklı beklentiler, meşru beklenti gibi farklı kullanım biçimleri ile ele alınmıştır. Bu çalışma haklı beklentiler kavramı hakkında teorik tartışmaya fazla girmeksizin kavramın kökenine ve tarihçesine ve Anayasa mahkemesi özelinde nasıl ele alındığına odaklanmaktadır. Hukuk literatürümüzde bundan sonra daha sık yer bulacağı anlaşılan haklı beklentiler kavramının doğuşu da tartışmalıdır. Öyle ki İngiliz hakim Lord Denning bu kavramı 1969 da verdiği bir karar ile ilk kez kendisinin kullandığını ifade etmişse de yapılan çalışmalar kavramın kökünün Alman ekolünde onlarca yıl geriye gittiğini açıkça ortaya koymaktadır.
İşte bu çalışmada haklı beklentiler kavramının tanım ve niteliği, tarihsel süreçte gelişimi, Hukuk literatürümüze girişi ve bir yüksek mahkeme olarak Anayasa Mahkemesinin kararlarında hangi bağlamda yer aldığı inceleme konusu yapılmıştır. Makalede tanım ve tarihsel gelişim konu açıklandıktan sonra Anayasa Mahkemesi’ne göre Haklı Beklenti ilkesinin Hukuki Niteliği konusu ayrı başlık altında ele alınmıştır. Bir diğer ana başlık ise Anayasa Mahkemesi’nin Beklentinin Korunmaya Değer Olması Ölçütü üzerinedir. Çalışma sonuç bölümüyle verilen kısa değerlendirme ile tamamlanmıştır.

Keywords

Haklı beklentiler , anayasa mahkemesi , hukuki güvenlik , belirlilik

THE CONSTITUTIONAL COURT’S APPROACH TO THE PRINCIPLE OF PROTECTION OF JUSTIFIED EXPECTATIONS

Abstract

Societies and legal systems must evolve in harmony. Alongside changing economic, social, and political conditions, technological developments also pave the way for the emergence and evolution of new legal concepts and terms. In other words, the dynamic nature of social life necessitates a legal system that is equally dynamic and capable of adapting to these evolving circumstances. Within this framework, the rights and obligations of legal persons are also being reshaped. The concept referred to in the literature as “legitimate expectation” or “reasonable expectation” can be evaluated in this context.
Although there are differing views regarding its definition and scope, the term “legitimate expectations” first entered Turkish legal literature in the second half of the 1980s through a translated article published in the Journal of Administrative Law and Sciences. Over time, the use of the term became increasingly widespread and its significance more recognized, with variations such as “reasonable expectation,” “legitimate expectations,” and “expectations worthy of protection” appearing in academic and judicial discourse. This study does not delve deeply into theoretical debates surrounding the concept but rather focuses on its origins, historical development, and particularly how it has been addressed by the Constitutional Court of Turkey.
The origins of the concept, which is expected to gain even more prominence in Turkish legal scholarship, are themselves subject to debate. While the English judge Lord Denning claimed to have first used the term in a 1969 decision, further research clearly shows that its roots extend back several decades within the German legal tradition.
Accordingly, this study examines the definition and characteristics of the concept of legitimate expectations, its development over time, its introduction into Turkish legal literature, and the context in which it appears in the decisions of the Constitutional Court. Following an explanation of the concept’s definition and historical background, a separate section is dedicated to the legal nature of the principle of legitimate expectation according to the Constitutional Court. Another key section addresses the Court’s criteria for determining whether an expectation is worthy of legal protection. The study concludes with a brief evaluation presented in the conclusion.

Keywords

Legitimate expectations , Constitutional Court , legal security , legal certainty

References

• Altındağ, Halil, Yürürlükte Olan Yasalara ve İdari Düzenleyici İşlemlere Güvenden Kaynaklanan Haklı Beklenti Kavramı ve Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2010.
• Akıllıoğlu, Tekin “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı ve Kazanılmış Hak Üzerine Bazı Gözlemler”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Cilt:15, Sayı:2, 2014.
• Aras, Bahattin “Disiplin Soruşturmaları Bakımından Hukuki Güvenlik ve Belirlilik İlkeleri”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:XVI, Sayı:1, 2021.
• Atay, Ender Ethem, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, 6. Baskı, Ankara, 2018.
• Baş, Zuhal Bereket, Hukukun Genel İlkeleri ve Danıştay, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• Boz Sacit, İdare Hukukunda Haklı Beklentinin Korunması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• Brown, L. Neville- Bell, John S. French Administrative Law, Fifth Edition Clarendon Press, Oxford 1998.
• Cındık Taner, “1416 Sayılı Kanun Kapsamında Mecburi Hizmet ve Meşru Beklenti, Trabzon Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, 2024.
• Çağlar, Selda, “Hukuk Devleti Açısından Hukuki Belirlilik – Hukuk Güvenliği İlişkisi”, in Hukuk Güvenliği (Hazırlayan: Ece Göztepe), Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 277, Ankara, Şubat 2015.
• Dalkılıç, Elvin Evrim, Avrupa ve Türk İdare Hukukunda Hukuki Güvenlik ve Meşru Beklentilerin Korunması İlkesi, Turhan Kitabevi, 2016.
• Erkut, Celal, Hukuka Uygunluk Bloku, Kavram Yayınları, İstanbul,1996.
• Forsyth, C. F. “Haklı Beklentilerin Doğuşu ve Korunması” Çeviren:Esin Örücü, İHİD, Yıl:7, Sayı:1-3
• Gemalmaz, Semih - Doğru, Osman “Federal Almanya Cumhuriyeti İdari Usul Yasası (1976)”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Cilt:9, Sayı:1-3, Yıl: 1988.
• Gişi, Selçuk, Haklı Beklentilerin Korunması İlkesi, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Gözler, Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Yayınevi, 13.Baskı, Bursa, 2016.
• Kaboğlu, İbrahim, “Hukukun Genel İlkeleri ve Anayasa Yargısı”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt:8, 1991, s.295.
• Nolte, Georg, “General Principles of German and European Administrative Law- A Comparison in Historical Perspective”, The Modern Law Reviev, Vol.57, 1994.
• Oğurlu, Yücel, İdare Hukukunda Kazanılmış Haklara Saygı ve Haklı Beklentiler Sorunu, Ankara, 2003.
• Özcan, Nur, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı Kararları Işığında Haklı Beklenti İlkesi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Saygın, Engin, “Haklı Beklentilerin Korunması İlkesine Yönelik Türk ve İngiliz İdare Hukuku Yaklaşımı Üzerine Karşılaştırmalı Analiz” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı:126, 2016.
• Sözer, Ali Nazım, “Sosyal Sigortalarda Kazanılmış Hakların Korunması Üzerine Bir İnceleme”, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 63, Sayı: 10-11-12, 1989.
• Schwarze, Jürgen, European Administrative Law, Londra, 1992.
• Şimşek, Suat, “Mülkiyet Hakkının Kapsamı, Sınırlandırma Nedenleri ve Şartları Açısından 1982 Anayasası ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: Karşılaştırmalı Bir Analiz-I”, TBB Dergisi, Sayı:91, 2010.
• Şimşek, Suat, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Mülkiyet Hakkının Kapsamı Açısından Mevcut Mülk ve Meşru Beklenti Kavramları” Adalet Dergisi, Sayı:53, 2015.
• Yıldırım, Turan - Yasin Melikşah -Kaman Nur -Özdemir H. Eyüp -Üstün Gül - Tekinsoy, Özge Okay, İdare Hukuku, Güncellenmiş 6. Baskı, İstanbul, 2015.