TĪLĪMSĀNĪ'S CONTRIBUTIONS TO THE SCIENCE OF THE METHODOLOGY OF FIQH

Year 2024, Volume: 8 Issue: 1, 51 - 83, 30.06.2024

Abdurrahman Candan Feride Kardaş

https://doi.org/10.61272/duid.1465751

Abstract

After the formation of the sects in Islamic Law, many works in which the sect's lineal consanguinity (usûl ve fürû‘un) were written were compiled. In the continuation of this process, Tahrîcü'l fürû' ale'l usûl literature emerges as a new writing style. In this type of writing, the content of the concepts of lineal consanguinity (usûl ve fürû‘un), the relationship between them, the source of the principles accepted as usûl and their effect on secondary issues, the essence of the issues of falsity and their reflections on the issues are examined. Tilimsânî (d. 771/1370) is an important Maliki scholar who lived in the Maghrib region. His work Miftâhu'l vusûl ila binai'l fürû‘ ale'l-usûl is an original work written in the style of Tahrîcü'l fürû' ale'l usûl.

Keywords

KHILAF, TAHRIC, USUL

TİLİMSÂNÎ’NİN FIKIH USÛLÜ İLMİNE KATKILARI

Abstract

ÖZET

İslam Hukukunda mezheplerin teşekkülü sonrasında mezhebe ait usûl ve fürû‘un kaleme alındığı pek çok eser te’lif edilmiştir. Bu sürecin devamında yeni bir yazım şekli olarak Tahrîcü’l fürû‘ ale’l usûl edebiyatı karşımıza çıkmaktadır. Bu yazım türünde usûl ve fürû‘ kavramlarının içeriği, aralarındaki ilişki, usûl olarak kabul edilen ilkelerin kaynağı ve fer‘î meselelere etkisi, hilaf konularının esası ve meselelere yansımaları incelenmektedir. Tilimsânî (ö. 771/1370) Mağrib bölgesinde yaşamış önemli bir Mâlikî âlimidir. Onun Miftâhu'l-vusûl ilâ binâi’l-fürû‘ ‘ale’l-usûl adlı eseri Tahrîcü’l fürû‘ ‘ale’l usûl tarzında yazılmış orijinal bir eserdir. Diğer eserlerden farklı olarak hilafa sebep olan meseleleri usûl konularına göre tasnif edip incelemiştir.

Keywords

HİLAF, TAHRİC, USÛL

References

• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Benli, Abdullah. Hafs Rivayetiyle Âsım Kıraatinin Tecvîd Kuralları. Kayseri: Tezmer, ts.
• Birışık, Abdülhamit. “Kıraat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/425-432. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Birışık, Abdülhamit. Kırâat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2018.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-Sahîh. İstanbul: Mektebetu’l-İslâmî, 1979.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. Dımaşk: Daru’s-Selam, 2000.
• Cermî, İbrahîm Muhammed. Mu’cemu Ulûmi’l-Kur’ân. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sihâh. nşr. Ahmed Abdulgafûr Attar. Mısır: y.y. 1316/1898.
• Çağıl, Necdet. Kur’ân Belâgati ve Fonetiği Yönünden Kıraatler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Çetin, Abdurrahman. Kıraatlerin Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar Yayınları, 2012.
• Çetin, Abdurrahman. Yedi Harf ve Kıraatler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Dânî, Ebû Amr b. Said b. Osman el-Ümevî. Kitabu’t-Teysîr fi’l-kırâati-sebʻ. Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1984.
• Dânî, Ebû Amr b. Said b. Osman el-Ümevî. el-Mudîh li mezâhibi’l-kurrâ ve ihtilâfuhum fi’l-feth ve’l-imâle, thk. Fergali Seyyid Arabavî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed b. Abdilğanî el-Bennâ. İthâfü fuzalâi’l-beşer bi’l-kırâati’l-erba’ate aşer. thk. Aburrahim et-Tarhûnî. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1430.
• Düserî, İbrahim b. Said. Muhtasaru’l-ibârât li-mu’cemi mustalahati’l-kıraat. Riyad: Daru’l Hadara, 2008.
• Eyyûbî, Molla Mehmed Emîn Efendî b. Abdullâh. Umdetü’l-Hullân fî îzâhi Zübdetü’l-İrfân. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2018.
• Gazzâlî, Ebû Hamîd Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ min ʿilmi’l-usûl. Mısır: y.y. 1937.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbas Şemsüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Vefâyatü’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân mimmâ sebete bi’n-nakl evi’s-semâ ev esbetehü’l-aʻyân, thk. Muhyiddin A. Hamîd. Kahire, y.y. 1948. İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfiî. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 2003.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Yûsuf. Gâyetü’n-nihaye fî tabakâti’l-kurrâ. Mısır: Matbaatü's-Saâde. t.s.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kıraâtil-aşr. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1434.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Yûsuf. Müncidü’l-mukrîîn ve mürşidü’t-tâlibîn. Beyrut: y.y. 1980.
• İbnü’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. el-Usûl fi’n-Nahv, thk. Abdü’l-Hüseyn el-Fetelî. Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Karaçam, İsmail. Kur’an Tilavetinin Esasları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
• Kârî, Ali. el-Minâhu’l-fikriyye âlâ metni’l-Cezeriyye. Mısır: y.y. 1335.
• Kaysî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed. el-Keşf ‘an vücûhi’l-kıraati’s seb‘ ve ‘ileliha ve hüceciha. thk. Muhyiddîn Ramazan. Dımaşk: Mecme‘u’l-Lugati’l-Arabî, 1394/1974.
• Kaysî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed. Kitabü’t-tebsıra fi’l-kıraati’s-seb. thk. Muhammed Gavs en-Nedvî. Hindistan: Dâru’s-Selefî, 1402/1982.
• Koyuncu, Recep-Kılıç, Süleyman. “İbnü’l-Cezerî Öncesi Kıraat Ekollerine Genel Bakış”. Kilitbahir 23 (Eylül 2023), 191-218.
• Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, Hayrettin Karaman-İbrahim Kâfi Dönmez-Mustafa Çağrıcı-Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr. el-Kâmil, nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahîm. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1417/1997.
• Nevevî, Muhyiddîn Ebû Zekeriyya Yahya b. Şerafeddîn. Sahîhu Müslim bi-Şerhi’n-Nevevî. Beyrut: y.y. 1376. Pâluvî, Hamid b. Abdülfettah. Zübdetü’l-İrfân. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2016.
• Salihoğlu, Alaaddin. “el-Îhâu’s-Savtî li-Ahkâmi’t-Tecvîd ve Eseruhû fi’l-Ma‘nâ”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2022), 211-230.
• Sarı, Mehmet Ali. “İmâle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/177. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. Sehâvî, Ebü’l-Hasen Alemüddîn Alî b. Muhammed b. Abdissamed. Cemâlü’l-kurra’ ve kemâlü’l ikra. thk. Mervân el-Atiyye-Muhsin Ferabe. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turas, 1997.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2013.
• Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman. el-İtkân fi Ulûmi'l-Kur'ân. Beyrut, y.y. 1973.
• Şelebî, Abdulfettah İsmail. el-İmâle fi’l-kıraat ve’l-lehecâti’l-Arabiyye. Cidde: Dâru’ş-Şurûk, 1403/1983.
• Temel, Nihat. Kıraat ve Tecvid Istılahları. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Tetik, İbrahim. “Kur’ân Kıraatinde İmâle ve Feth’in Kitâbî Referansları”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 53/1 (Haziran 2020), 41-65.
• Uzun, Yakup. “Feth ve İmâle (Ebû Amr ed-Dânî’nin el-Feth ve’l-İmâle Adlı Eseri Bağlamında)”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 6/1 (Nisan 2022), 455-482.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Vahiy”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/443-447. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yıldırım, Mustafa. Kıraat İlmine Giriş. İzmir: Tibyan Yayınları, 2013.
• Yüksel, Ali Osman. İbnü’l-Cezerî ve Tayyibetü’n-Neşr. İstanbul: İfav Yayınları, 2012.
• Zehebî, Şemsüddin Ebu Abdillah. Ma’rifetü’l-kurrai’l-kibar alâ tabakati ve’l-âsâr. thk. Tayyar Altıkulaç. İstanbul: İsam Yayınları, 1995.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Harizmî. el-Mufassal fî İlmi’l-Luğa Arabiyye. thk. Salih Kadâra. Ammân: Dâru’l-Ammâr, ts.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdillah. el-Burhan fî Ulûmil-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Mısır: y.y. 1957.